Można powiedzieć, że gleba to coś tak oczywistego, że zapominamy o jej istnieniu. Tymczasem to, co widzimy „gołym okiem”, kiedy spoglądamy na ogród, uprawne pole, ugór, sad, las czy łąkę, a także pas zieleni miejskiej jest dziełem skomplikowanego organizmu, jakim jest gleba. Gleba to powszechnie niedoceniane dobro społeczne i publiczne. Zachęcamy do podpisania Manifestu na rzecz zdrowia gleb w Unii Europejskiej. Można go podpisać jako osoba prawna (gmina, firma, organizacja, instytucja badawcza, edukacyjna, stowarzyszenie, szkoła itp.) i/lub indywidualnie.
Przez wiele lat zajmowaliśmy się stanem czystości wody i powietrza, nie przykładając uwagi do tego, co dzieje się pod naszymi stopami. Tymczasem gleba żywi nas wszystkich, zapewniając większość tego, czego potrzebujemy na co dzień. Zresztą mało jest dziedzin życia, które nie są związane z glebą. Zdrowe gleby są niezbędne dla wszystkich procesów podtrzymujących życie na Ziemi. Zdrowa gleba to zdrowa żywność, to zdrowe społeczeństwa. Tymczasem ten glebowy organizm jest bardzo wrażliwy na degradację, bardziej podatny niż woda i powietrze. Zniszczenie gleby powoduje długofalowe skutki, a proces ten jest trudno odwracalny, długotrwały i bardzo kosztowny.
„Gleba ma zasadnicze znaczenie dla życia ludzi i dla przyrody. Jest ona źródłem 95 proc. naszego pożywienia. Zdrowe gleby zapewniają nam czystą wodę i powietrze, a także magazynują dwutlenek węgla, łagodząc tym samym skutki zmiany klimatu i zwiększając zdolność do przystosowania się do niej. Wspierają również różnorodność biologiczną. Ponadto dzięki glebom zachowują się krajobrazy i dziedzictwo kulturowe człowieka. Gleby są podstawą gospodarki i dobrobytu społeczeństw. Powszechnie uznajemy, że gleby są fundamentem naszego dobrostanu. Celem naszego manifestu jest stworzenie społeczności, która dba o gleby”.
To pierwszy punkt europejskiego Manifestu na rzecz Gleby (A Soil Manifesto), który Komisja Europejska opublikowała w kwietniu 2023 roku. Manifest zwraca uwagę na znaczenie jakości i zdrowia gleb dla życia ludzi i przyrody. Powstał po to, by zgromadzić i połączyć tych, którzy rozumieją to znaczenie i chcą dbać o gleby w swoim środowisku.
Uzasadnieniem powstania tego dużego, europejskiego projektu jest fakt, że gleby na całym świecie są narażone na dużą presję ze strony rosnącej populacji, która wymaga gruntów pod produkcję, osadnictwo i przemysł. Są także dotknięte zmianami klimatycznymi, erozją i wzrostem poziomu mórz. Około 33% gleb na świecie jest zdegradowanych, a w UE erozja dotyka 25% gruntów rolnych. Tymczasem to od kondycji i zdrowia gleb zależy zdrowa żywność, czysta woda, dobre powietrze, bezpieczny klimat i różnorodność biologiczna.
Manifest jest kierowany do osób prywatnych, jak i instytucji: samorządów lokalnych, regionalnych, szkół, instytucji badawczych, organizacji itd. Jak piszą autorzy Manifestu: „Wszyscy możemy przyczynić się do powstrzymania procesu degradacji gleby i tworzenia zrównoważonej przyszłości opierającej się na zdrowych glebach. Będzie to z korzyścią dla produkcji żywności, ludzi, przyrody i klimatu. Działania trzeba podjąć na każdym szczeblu: światowym, krajowym, regionalnym i lokalnym”.
Manifest jest częścią Misji na rzecz Zdrowia Gleby (EU Mission: A Soil Deal for Europe), projektu zainicjowanego przez UE w 2021 roku. Cel Misji jest ambitny i precyzyjny – poprawa wszystkich wskaźników zdrowia gleb w UE do 2030 roku, w co najmniej 75% wszystkich gleb, w każdym państwie członkowskim.
Obejrzyj krótki film o znaczeniu gleby i celach Misji „Zdrowa Gleba”
Misja na rzecz Zdrowia Gleby to oddolny projekt UE, spójny z pakietem inicjatyw politycznych – Zielony Ład UE, których celem jest pokonanie zagrożeń wynikających ze zmiany klimatu i degradacji środowiska.
Misja zakłada 8 celów strategicznych:
- ograniczanie pustynnienia;
- ochrona i zwiększanie zasobów węgla organicznego w glebie;
- powstrzymanie procesu zasklepiania gleb i zwiększenie ponownego wykorzystania gleb miejskich;
- zmniejszenie zanieczyszczenia gleby i wspomaganie procesu rekultywacji;
- zapobieganie erozji;
- poprawa struktury gleby, w celu zwiększenia jej różnorodności biologicznej;
- zmniejszenie globalnej degradacji gleb w UE;
- zwiększenie wiedzy społeczeństwa na temat gleby.
Misja powstała po to, by zwrócić społeczną uwagę na jakość gleb, by obalić mit, że „przyroda się zawsze zregeneruje”, uświadomić i włączyć jak największe grono użytkowników ziemi, naukowców i innych obywateli do działań na rzecz poprawy stanu gleb w Europie.
Aby idea zdrowia gleb miała jak najszerszy zasięg, praktyczny i oddolny wymiar, zaplanowano założenie do 2030 roku 100 Living Labs – Żywych Laboratoriów i Lighthouses – Latarni na wszystkich rodzajach użytkowania gruntów: rolniczych, leśnych, naturalnych, przemysłowych i miejskich Unii Europejskiej.
Żywe Laboratoria mają mieć charakter koalicji różnych partnerów lokalnych lub regionalnych, którzy będą projektować, testować, monitorować i oceniać rozwiązania na rzecz konkretnego rodzaju gleby. Mogą się składać z kilku obiektów np. gospodarstwa rolnego, terenów leśnych, parku miejskiego. Latarnie to miejsca szkoleń, przekazywania informacji i demonstracji rozwiązań, prezentujące dobre praktyki na większą skalę.
Zachęcamy do podpisania Manifestu na rzecz zdrowia gleb w UE. Można go podpisać jako osoba prawna (gmina, firma, organizacja, instytucja badawcza, edukacyjna, stowarzyszenie, szkoła itp.) i/lub indywidualnie.
Podpisanie manifestu nie powoduje żadnych prawnych zobowiązań. Podpisując Manifest stajesz się Przyjacielem Misji i zaświadczasz, że zdrowie gleb ma dla Ciebie znaczenie. Dołączysz w ten sposób do społeczności, która troszczy się o przyszłość europejskich i światowych gleb. Otrzymasz dostęp do wiedzy na temat zdrowia gleby, informacje o projektach i ich wynikach, o możliwościach założenia Żywych Laboratoriów i Latarni oraz zaproszenia do składania wniosków.
Manifest można podpisać na stronie UE. Zajmuje to dosłownie kilka minut.
Kliknij tutaj.
Tekst Manifestu w języku polskim dostępny jest tutaj.
Zachęć innych do podpisania Manifestu!
***
Ważne dokumenty:
Spotkanie w polskim Parlamencie na temat zdrowia gleby
