Seminarium w IRWiR PAN, 1-10-2018 r.
Prof. dr hab. Krystian Heffner, Katedra Gospodarki Przestrzennej i Środowiskowej, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach.
Dr Piotr Gibas, Katedra Gospodarki Przestrzennej i Środowiskowej, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach.
Abstrakt
W Polsce i wielu innych krajach Europy Środkowo-Wschodniej, procesy rozwoju I zagospodarowania przestrzennego na obszarach wiejskich w szerokim otoczeniu aglomeracji miejskich, a nawet poza nimi, mają najczęściej charakter żywiołowego narastania rozproszonej zabudowy. Przyrost zabudowy najczęściej postępuje w układach linearnych (infrastruktura techniczna, drogowa, komunikacyjna) i punktowych, ale poza morfologicznymi strukturami osiedli wiejskich, które w większości mają (lub miały w sensie historycznym) skupiony charakter.
Szybki przyrost terenów przekształconych antropogenicznie łączy się ze wzrostem presji na tereny rolne i środowisko przyrodnicze.Świadczy to o braku determinacji w zapobieganiu, przeciwdziałaniu i ograniczaniu procesów żywiołowej suburbanizacji. Również w strefach depopulacyjnych i marginalnych stopniowe i losowe wyłączanie z użytkowania części zabudowy prowadzi do zmniejszania się zwartości osiedli wiejskich.
Tymczasem rozwojowi społeczno- gospodarczemu wsi szczególnie sprzyja zwarty i skupiony charakter zabudowy (minimalizacja rozproszenia zabudowy wiejskiej) lub niewielki udział oddalonych zabudowań poza zwartą zabudową wsi. Osiedla wiejskie o skupionym charakterze zabudowy i zwartej strukturze ułatwiają procesy koncentracji gospodarczej (czynnik grawitacyjny), w naturalny sposób umożliwiają kształtowanie układów o charakterze centrum i wzmagają (skłaniają do podejmowania) inwestycje infrastrukturalne, tak w zakresie infrastruktury technicznej, jak i społecznej.
Celem wystąpienia na seminarium jest zaprezentowanie wyników badań nad zaawansowaniem procesu koncentracji zabudowy w różnych typach gmin w Polsce, próba wyznaczenia przestrzennego rozkładu tego zjawiska oraz oszacowania społecznych i gospodarczych kosztów chaotycznej zabudowy.
Można sformułować tezę, że w okresie, który nastąpił po transformacji ustrojowej w Polsce zagospodarowanie przestrzeni wiejskiej różnymi formami zabudowy i użytkowania zintensyfikowało się, ale skutkiem tego procesu są rosnące ograniczenia możliwości rozwojowych oraz wysokie koszty bezładu.
Opracowanie: P.S.
***
