Nadeszła chwila, by pokazać młodym ludziom, że możemy zbudować kontynent, na którym mogą być sobą, kochać, kogo chcą, i mierzyć tak wysoko, jak tylko zapragną. Ursula von der Leyen, Orędzie o stanie Unii 2023.
WSTĘP
Równość i niedyskryminacja – wartości wspólne porządkom konstytucyjnym państw członkowskich Unii Europejskiej (dalej także jako: „Unia”, „UE”) i cechy charakteryzujące ich społeczeństwa – stanowią niewątpliwy standard normatywny w każdym demokratycznym porządku prawnym. Podstawowym zadaniem władzy publicznej – niezależnie od poziomu jej realizacji: państwowego czy ponadpaństwowego (unijnego) – jest w tej perspektywie zapewnienie każdej osobie, bez względu na jej indywidualne cechy, takich samych szans na realizację życiowych aspiracji, planów i zamierzeń jak pozostałym członkom i członkiniom danej społeczności.
W Unii Europejskiej – platformie współpracy 27 państw o zróżnicowanej tożsamości konstytucyjnej i tradycji prawnej – równość i niedyskryminacja pełnią szczególną funkcję: spoiwa aksjologicznego, zapewniającego jedność projektu integracyjnego opartego na różnorodności. Potwierdza to art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej (dalej jako „TUE”), zgodnie z którym Unia opiera się na wartościach poszanowania godności osoby ludzkiej, wolności, demokracji, równości, państwa prawnego, jak również poszanowania praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości.
Wpisana w istotę Unii Europejskiej zasada równości i niedyskryminacji nie może być zredukowana do czysto symbolicznej deklaracji. Jest celem, którego osiągnięcia wymagają od Unii Europejskiej (i jej państw członkowskich) traktaty stanowiące podstawę UE (art. 3 TUE), oraz normą mającą znaleźć odzwierciedlenie we wszystkich unijnych działaniach (art. 8 i 10 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, dalej jako: „TFUE”).
Niniejszy raport stanowi próbę przedstawienia działań podjętych przez Komisję Europejską w kadencji 2019–2024 na rzecz „operacjonalizacji” wartości równości i niedyskryminacji.
Dążenie do ich urzeczywistnienia zostało wymienione jako jeden z celów Komisji Europejskiej pod przewodnictwem Urszuli von der Leyen wśród sześciu wskazanych przez nią priorytetów(1). Dlatego zakres tematyczny niniejszego raportu wyznaczają inicjatywy przyjęte na rzecz budowy „Unii równości”: „Strategia na rzecz równouprawnienia płci na lata 2020–2025”, „Strategia na rzecz równości osób LGBTIQ na lata 2020–2025”, „Strategia na rzecz praw osób z niepełnosprawnościami na lata 2021–2030”, „Unijny plan działania przeciwko rasizmowi na lata 2020–2025” oraz „Unijne ramy strategiczne na rzecz równouprawnienia, włączenia społecznego i udziału Romów”. Uzasadnieniem dla jego opracowania jest natomiast wyjątkowa w historii Unii Europejskiej intensyfikacja działań na rzecz osiągnięcia równości i zwalczania dyskryminacji.
Analizę deskryptywną uzupełniają rekomendacje dla Polski – bez aktywnego zaangażowania państw członkowskich ambitne zamierzenia Komisji Europejskiej, znajdujące odzwierciedlenie w przyjętych przez nią strategiach omówionych w niniejszym raporcie, nie wyjdą poza sferę politycznych deklaracji. Działanie na rzecz urzeczywistnienia równości w każdym aspekcie życia społeczno-gospodarczego to zadanie dla nas wszystkich.
Warszawa, luty 2024 r.
(1). A Union that strives for more. My agenda for Europe. Political Guidelines for the next European Commission 2019–2024, https://commission.europa.eu/system/files/2020-04/political-guidelines-next-commission_en_0.pdf, [12.02.2024].
POBIERZ RAPORT
Źródło: Komisja Europejska Przedstawicielstwo w Polsce
