Myscowa to niewielka wieś położona w Beskidzie Niskim. To dawna miejscowość łemkowska, dziś granicząca z Magurskim Parkiem Narodowym. Leży na prawym brzegu Wisłoki, przy jej dopływie – potoku Myscówka. W 2020 roku wieś obchodziła 600-lecie istnienia.
Nad wsią od kilkudziesięciu lat wisi groźba wysiedlenia i zalania terenu ze względu na budowę zbiornika wodnego Kąty-Myscowa. Decyzja na ten temat po raz pierwszy zapadła w 1964 roku i choć zbiornika nadal nie wybudowano, ostatnio plany te znów powróciły. Mieszkańcy sami o sobie mówią, że „siedzą na walizkach od kilkudziesięciu lat”. Niejasny status miejscowości sprawia, że nie są realizowane są plany inwestycyjne, takie jak budowa mostu od strony Kątów, co sprawia, że samochody muszą przeprawiać się przez rzekę po betonowych płytach.
Niepewność mocno wpływa na funkcjonowanie lokalnej społeczności. Z rozmów i konsultacji społecznych zorganizowanych przez Fundację Greenmind i Siostry Rzeki wynika, że w obliczu wiszącej nad Myscową groźby wysiedleń mieszkańcy są podzieleni.
Wspólne dla wszystkich wydaje się jednak poczucie zagubienia oraz przekonanie, że nikomu nie zależy na poznawaniu i zachowaniu dziedzictwa wsi. Zatopienie wsi wiązałoby się nie tylko z wysiedleniami i fizycznym zniknięciem miejscowości z powierzchni ziemi, ale także zniszczeniem tkanki społecznej, zerwaniem istniejących więzi pomiędzy ludźmi. Mieszkańcy nie czują, że ich historie, wiedza i opinie są dla kogokolwiek ważne. W projekcie chcemy pokazać, że to przekonanie nie jest prawdziwe: że niezależnie od poglądów dotyczących powstania zbiornika, każda osoba mieszkająca w Myscowej ma do opowiedzenia historie warte wysłuchania i opowiedzenia światu.
W miejscowości brak silnego ośrodka działań kulturalnych: nie ma wiejskiej świetlicy, biblioteki ani szkoły. Aktywnie działa Koło Gospodyń Wiejskich, z którym współpracujemy oraz Ochotnicza Straż Pożarna (w Domu Strażaka i jego otoczeniu będziemy realizować nasze wydarzenia).
Nasza praca ma na celu zachowanie pamięci o dziedzictwie wsi Myscowa, niezależnie od jej dalszych losów. Poprzez wspólne z mieszkańcami i mieszkankami zbieranie opowieści dotyczące lokalnego dziedzictwa i umieszczenie ich na ilustrowanej mapie, chcemy integrować lokalną społeczność i pokazywać, jaką wartość posiadają mieszkańcy i mieszkanki jako wspólnota. Będziemy pytać o lokalne historie i legendy, nazwy przestrzeni i ich wyjaśnienia, opowieści o zmianach w przestrzeni miejscowości, rozmawiać o zwyczajach oraz relacjach ludzi z krajobrazem i otaczającą ich przyrodą. Na miejscu wciąż żyją ludzie pamiętający okres tuż po II wojnie światowej i to, jak zmieniała się wieś w czasie przemian gospodarczo-kulturowych drugiej połowy XX wieku. Powstała w rezultacie projektu etnograficzna mapa Myscowej oraz materiały zebrane w trakcie jej tworzenia stworzą jeden z nielicznych dokumentów opowiadających o Myscowej i Myscowianach.
Wywiady, działania animacyjne ze społecznością i wspólne tworzenie mapy pozwolą na nowo spojrzeć na wieś zarówno jako na konkretne miejsce w świecie, ale też jako na społeczność. Co łączy ludzi na pierwszy rzut oka podzielonych? Jeśli wieś zniknie pod wodą – co pozostanie?
***
Projekt w skrócie
Kto? Stowarzyszenie “Pracownia Etnograficzna” we współpracy z aktywistką i artystką Anną Chmiel
Gdzie? Myscowa (woj. podkarpackie, pow. jasielski, gm. Krempna)
Z kim? Koło Gospodyń Wiejskich, OSP, sołtyska Myscowej, lokalni aktywiści oraz mieszkanki i mieszkańcy Myscowej; dodatkowo przewidujemy współpracę z patronami medialnymi i instytucjami kultury z gminy i powiatu
Co? Działania etnograficzno-animacyjne we współpracy z lokalną społecznością: zbieranie opowieści o lokalnej historii i dziedzictwie oraz wspólne stworzenie ilustrowanej mapy miejscowości zawierającej nie tylko miejsca, ale także opowieści o nich.
Po co? Aby utrwalić dziedzictwo mieszkanek i mieszkańców Myscowej w obliczu zagrożenia wysiedleniem i zalaniem wsi. Ułatwić integrację i aktywizację Myscowian wokół tego, co ich łączy.
