Czy rolnictwo wpływa na zmianę klimatu?

Monika Kaczmaryk, Fundacja Wspomagania Wsi
25 września 2023

„W ciągu ostatniego miliona lat Ziemia oscylowała pomiędzy epokami lodowcowymi i cieplejszymi okresami. Nie było to spowodowane przez ludzi, ale przez zmiany w energii promieniowanej przez Słońce, orbitę Ziemi wokół Słońca i kąt, pod którym obraca się Ziemia. Te zmiany temperatury były bardzo łagodne – w ciągu ostatnich 10 tysięcy lat średnia globalna temperatura zmieniła się o około 0,5 ° C. Ta stabilność umożliwiła rozwój ludzkiej cywilizacji”.(1)

Tak, klimat zawsze się zmieniał, wpływając i zmieniając naszą planetę i jej mieszkańców. Jednak od pewnego momentu, to mieszkańcy błękitnej planety zaczęli wpływać na klimat, zwłaszcza na gwałtowność jego zmian.

WPŁYW CZŁOWIEKA NA KLIMAT

Człowiek od zarania swoich dziejów ingerował i zmieniał środowisko naturalne, by pozyskać żywność, surowce i schronienie. Zmieniał krajobraz naturalny, karczował lasy, osuszał i orał pola, by korzystając z usług środowiska, osiągać swoje cele.

Z upływem czasu zaburzał równowagę ekosystemów, w których prowadził swoje uprawy czy wypas zwierząt. Czasem doprowadzał do lokalnych katastrof klimatycznych, niszcząc przyrodę, własne życie i to, co wypracował przez pokolenia. Naukowcy badają związek między nieznajomością zależności ekosystemowych, klimatycznych i środowiskowych, a przyczynami nagłego upadku wielkich cywilizacji, jak chociażby sumeryjskiej, umiejscowionej na żyznej ziemi, między rzekami Eufratu i Tygrysu.

Jednak od czasu rewolucji przemysłowej, która miała miejsce na przełomie XVIII i XIX wieku (1750-1850), nasz wpływ na klimat i środowisko przybrał na sile i przyspieszył. W miejsce gospodarki opartej na rolnictwie, produkcji rzemieślniczej i manufakturowej wkroczyła gospodarka oparta o przemysł (wynalezienie maszyny parowej, produkcja stali etc.). Rozpoczął się też nowy rozdział w rozwoju rolnictwa, w którym gorączkowo poszukiwano metod zwiększania jego wydajności (nawozy sztuczne i maszyny rolnicze).

SZYBKI WZROST TEMPERATURY ZIEMI

W efekcie tych zintensyfikowanych działań gospodarczych, w ciągu zaledwie 100 lat od czasu rewolucji przemysłowej podnieśliśmy temperaturę Ziemi o prawie 1,5 ° Celsjusza, wypuszczając do atmosfery gazy, które ten słupek rtęci nieustannie podnoszą. Półtora stopnia w górę w ciągu 100 lat wobec pół stopnia w ciągu 10.000 lat – to naprawdę musi dać różnicę.

W efekcie mamy nie tylko ekstremalnie gorące dni, ale gwałtowne, słabo przewidywalne w prognozach zjawiska pogodowe, jak susze, burze piaskowe, tornada, powodzie, pożary. Coraz wyższa temperatura roztapia lodowce, podnosi wodę w korytach rzek, mórz i oceanów. Klimat staje się coraz mniej przewidywalny, a fakt negatywnego wpływu działalności człowieka przestaje być już kwestią do dyskutowania i rozważania. Jest to fakt udowodniony naukowo. (2)

Na domiar złego wiemy, że klimat i środowisko przyrodnicze nie zmieniają się w sposób stopniowy (liniowo), ale skokowo! Nie wiadomo zatem, kiedy i przy jakiej, globalnej temperaturze Ziemi klimat przyniesie nam gwałtowne ocieplenie albo … gwałtownie oziębienie. (3) Ludzie i inne organizmy żywe nie poradzą sobie bez równowagi, którą zapewniają nam od wieków zależne od siebie i współpracujące ze sobą: klimat i środowisko.

DZIAŁALNOŚĆ ROLNICZA TEŻ PODGRZEWA KLIMAT

Jak pokazują ostatnie badania Instytutu Spraw Publicznych p.t. „Zielona transformacja polskiego rolnictwa”, polscy rolnicy zdają się nie dostrzegać, że ich działalność także, i to znacząco, wpływa na tę niebezpieczną zmianę temperatury Ziemi. Kierująca badaniami dr Paulina Sobiesiak-Penszko mówi: „Zmiana klimatu i jej konsekwencje, takie jak susza czy ekstremalne zjawiska pogodowe, jeszcze bardziej pogarszają sytuację rolnictwa. Rolnicy nie dostrzegają jednak związku między nimi a zmianą klimatu. Większość badanych uznaje też, że działalność rolnicza nie ma negatywnego wpływu na stan środowiska i klimat”. (4)

Tymczasem, to nie tylko energetyka, fabryki z dymiącymi kominami czy rozciągnięty po całej kuli ziemskiej transport przyczyniają się do globalnego ocieplenia, jak często podejrzewamy.

Spójrzmy na Europę. Rolnictwo w UE jest drugim po energetyce „producentem” gazów cieplarnianych (m.in. dwutlenku węgla, azotu, metanu). I niestety Polska znajduje się w czołówce państw podgrzewających klimat.

„Według danych z 2019 r., pięć państw UE o najwyższym poziomie emisji to Niemcy, Francja, Włochy, Polska i Hiszpania. W 2019 r. 77,01% emisji gazów cieplarnianych w UE pochodziło z sektora energetyki; następne w kolejności były rolnictwo (10,55%), przemysł (9,1%) i sektor odpadów (3,32%). (5)

Jeśli popatrzymy na emisje światowe, to zauważamy, że ten wkład w podgrzewanie atmosfery ziemskiej nie jest sprawiedliwy. Niestety Europa i Ameryka Południowa są odpowiedzialne za prawie 50% już obecnych w atmosferze gazów cieplarnianych. (6)

Twarde dane liczbowe i tak nie przekonają prawicowych populistów, którzy krytykując potrzebę prowadzenia polityki klimatycznej w UE, sieją zamęt w naszych głowach. (7)

Tymczasem, jeśli mamy ustabilizować klimat Ziemi i złagodzić skutki jego zmiany, musimy drastycznie ograniczyć poziom emisji gazów cieplarnianych. Ochrona środowiska i dążenie do neutralności klimatycznej wszystkich krajów europejskich do 2050 roku, zapisane w Zielonym Ładzie są po to, byśmy mogli nadal funkcjonować w biosferze. Ona co prawda poradzi sobie bez nas, ale my bez niej nie możemy istnieć.(8)

NADZIEJA JEST PO STRONIE ROLNIKÓW

Z drugiej strony, to właśnie rolnictwo ma ogromny potencjał wiązania węgla z atmosfery. W przeciwieństwie do innych producentów gazów cieplarnianych jest jedynym sektorem, który „posiada” mechanizm pochłaniania ogromnej ich ilości, a to dzięki szczególnym właściwościom gleb, ich dużej powierzchni i fotosyntezie.

To właśnie gleba jest drugim po oceanach magazynem węgla. Jeśli odpowiednio zadbamy o gleby rolne, ograniczymy emisje gazów z rolnictwa, a także z pozarolniczych źródeł.

Potrzebne do tego jest wprowadzenie zmian w niektórych praktykach upraw i wypasu zwierząt, które bezpośrednio podnoszą jakość i zdrowie gleb oraz ich zdolności do zatrzymywania węgla. Trzeba to zrobić wspólnie i na dużą skalę. Jeśli uda się dokonać tej zmiany, to rolnicy mogą stać się tymi, którzy w znaczącej skali spowolnią globalne ocieplenie i zapobiegną klimatycznej katastrofie.

Jakie to praktyki? Dlaczego Wspólna Polityka Rolna UE tak mocno kładzie nacisk na ochronę środowiska, i czy faktycznie czeka nas rewolucja w rolnictwie – omówię w kolejnym artykule, który opublikujemy wkrótce.

Fot. Monika Mazurczak-Kaczmaryk

Źródła: