W Słowniku Wyborczym prezentujemy najważniejsze pojęcia i terminy związane z wyborami, z okresem kampanii, wyborów i okresu powyborczego. Jest to rubryka uzupełniana na bieżąco, aż do momentu wyborów.
- Wybory parlamentarne w Polsce – to wybory do Parlamentu, który składa się z dwu izb: Sejmu i Senatu. Wybieramy 460 posłów do Sejmu i 100 senatorów do Senatu. Wybory do Sejmu są powszechne, równe, bezpośrednie, proporcjonalne i odbywają się w głosowaniu tajnym. Głosujemy na posłów z list kandydatów na posłów w wielomandatowych okręgach wyborczych. Wybory do Senatu są powszechne, bezpośrednie i przebiegają w głosowaniu tajnym, natomiast senatorów wybieramy z list kandydatów na senatorów w jednomandatowych okręgach wyborczych (JOW-ach). Kadencja Sejmu i Senatu trwa 4 lata. Źródło: https://polityka.se.pl/
- Mandat – pełnomocnictwo udzielone osobie sprawującej funkcję pochodzącą z wyboru Źródło: Wikipedia
- Okręgi wyborcze do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej – jednostki podziału terytorialnego Polski utworzone w celu przeprowadzenia wyborów powszechnych do Sejmu RP. Obecną liczbę – 41 – i kształt okręgów wyborczych reguluje Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (Dz.U. z 2011 r. nr 21, poz. 113 z późn. zm.). Wszystkie okręgi są wielomandatowe – wybiera się w nich od 7 do 20 posłów. Mandaty poselskie są rozdzielane między poszczególne listy okręgowe kandydatów. Nad przeprowadzaniem wyborów w poszczególnych okręgach czuwają okręgowe komisje wyborcze. Źródło: Wikipedia
- Podział mandatów na okręgi wyborcze – Przepisy Kodeksu wyborczego uzależniają podział mandatów przypadających na okręg wyborczy do Sejmu również od liczby mieszkańców w okręgach wyborczych. Sposób obliczania opiera się na podzieleniu liczby mieszkańców kraju przez 460 (konstytucyjną liczbę posłów). Wynik tego dzielenia pokazuje, na ilu mieszkańców przypada jeden mandat (norma przedstawicielska). Stanowi to punkt wyjścia dla kolejnych wyliczeń dotyczących konkretnych okręgów, gdzie liczba mieszkańców w okręgu podzielona jest przez normę przedstawicielską. W pewnym zakresie liczba ludności decyduje również o podziale na okręgi wyborcze w wyborach senackich. To nie są wybory równe według Konstytucji, ale w Kodeksie wyborczym jest opisany mechanizm wspierający równość – polega on na alokacji mandatów senackich do województw na podstawie liczby ludności. Źródło: Raport Czy wiemy, ile nas jest? O potrzebie reformy sposobu pomiaru liczebności i struktury populacji, Fundacja im. Stefana Batorego i Unia Miast Metropolitalnych.16 czerwca 2023r.
- Wybory w Polsce przeprowadza się dla wyboru Prezydenta RP (wybory prezydenckie), posłów na Sejm i senatorów (wybory parlamentarne), posłów do Parlamentu Europejskiego (wybory europejskie), a także radnych sejmików województw, rad powiatów i gmin oraz prezydentów lub burmistrzów miast i wójtów (wybory samorządowe). Za organizację i przebieg wyborów odpowiada w Polsce Państwowa Komisja Wyborcza (PKW) wraz z jej organem wykonawczym – Krajowym Biurem Wyborczym (KBW). W tym roku planowane są wybory parlamentarne (do Sejmu i Senatu). Źródło: Wikipedia
- Prawo wyborcze – oznacza, że obywatel może głosować w wyborach prezydenckich, parlamentarnych, do europarlamentu, samorządu oraz brać udział w referendach. Mamy dwa rodzaje prawa wyborczego: bierne i czynne.
- Czynne prawo wyborcze – to prawo wybierania kandydatów na posłów, senatorów, prezydenta oraz do Parlamentu Europejskiego, do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego. Czynne prawo wyborcze przysługuje osobie, która najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat. Prawa czynnego nie ma osoba pozbawiona praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu, Trybunału Stanu czy ubezwłasnowolniona prawomocnym orzeczeniem sądu.
- Bierne prawo wyborcze – to prawo wybieralności/ bycia wybieranym/kandydowania. W Polsce ma je każdy obywatel, który posiada czynne prawo wyborcze i jako kandydat do Sejmu najpóźniej w dniu wyborów kończy 21 lat, a jako kandydat do Senatu – 30 lat, na urząd prezydenta Rzeczpospolitej – 35 lat, do Parlamentu Europejskiego – 21 lat; do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw – 18 lat; na urząd wójta, burmistrza i prezydenta miasta – 25 lat. W przypadku kandydata na radnego obowiązuje dodatkowo wymóg stałego zamieszkiwania na obszarze działania danej rady. Źródło: na podstawie Kodeksu Wyborczego z dnia 5 stycznia 2011 z późniejszymi zmianami, Wikipedia, PKW
- Demokracja – jest ustrojem, w którym władza należy do obywateli. Obywatele sprawują władzę bezpośrednio (przez referendum jak np. referendum w sprawie przystąpienia Polski do UE w 2004 roku; ludową inicjatywę ustawodawczą, skargę konstytucyjną, zgromadzenie ludowe) lub za pośrednictwem przedstawicieli wybranych przez siebie w wyborach (posłów, senatorów, radnych). Najważniejszymi zasadami demokracji są: suwerenność narodu, zasada przedstawicielstwa (reprezentacji), pluralizm polityczny (zróżnicowanie poglądów na rozwiązywanie problemów społeczno-politycznych), poszanowanie praw mniejszości, trójpodział władzy (ustawodawczej – parlament, sądowniczej – niezawisłe sądy i wykonawczej – prezydent, rząd), konstytucjonalizm (Konstytucja jest nadrzędnym aktem prawnym w państwie), państwo prawa (prawo stoi ponad rządzącymi). Źródło informacji: www.zpe.gov.pl, wikipedia
Jak powiedział Bogumił Kolmasiak z Fundacji Akcja Demokracja dla Witryny Wiejskiej: Demokracja, to nie jest tylko akt wyborczy, który realizujemy w przypadku parlamentu raz na 4 lata, ale również codzienne uczestnictwo i możliwość wpływania na to, co się dzieje w kraju. Demokracja jest po to, aby państwo było zarządzane w sposób mniej lub bardziej bezpośredni przez ludzi i dla ludzi oraz realizacji ich potrzeb i interesów. Często o tym zapominamy, ale demokracja jest tak naprawdę po to, żeby ludzie mogli brać udział w życiu publicznym, załatwiać ważne dla nich sprawy. Dzięki niej mogą wybrzmieć też różne interesy grupowe, czasem sprzeczne. Mogą one zostać wysłuchane i rozważone przez tych, którzy są ich reprezentantami”.
***
Chcesz coś jeszcze wiedzieć o wyborach? Masz pytanie dotyczące wyborów? Napisz do nas na adres: redakcja@fww.pl. Postaramy się opublikować odpowiedź.
