Po raz kolejny w centrum Lubochni miało miejsce nie lada wydarzenie modowe. To finał realizowanego przez Stowarzyszenie „Step by Step” projektu „Folk Fashion Show 2021”. Głównym jego celem jest upowszechnienie wiedzy o stroju ludowym – elemencie lokalnego, materialnego dziedzictwa kulturowego oraz aktywizacja mieszkańców do podejmowania działań na rzecz trwałości tradycji.
„Folk Fashion Show 2021”, to jedyna w swoim rodzaju prezentacja strojów ludowych w formie wystawy z sesją zdjęciową i nowoczesnego pokazu mody ludowej. W ramach tego wydarzenia na wybiegu w centrum Lubochni zaprezentowano stroje ludowe z regionów piotrkowsko-brzezińskiego i rawsko-opoczyńskiego oraz suknie wieczorowe inspirowane modą ludową marki Folk Design Anety Larysy Knap. Pokazowi mody pod gołym niebem w blasku reflektorów towarzyszyły występy artystów: zespołu Ludowa Biesiada z Czarnocina, Wolowianek z Woli Załężnej i ZPiT Mali Lubochnianie oraz wokalistek współpracujących z Formacją Step by Step – Klaudii Kosik, Wiktorii Macioszek oraz Kasi Mazurkiewicz.
– Przywiązywanie wagi do wyglądu i ubioru nie jest wymysłem ostatnich lat. Również nasze prababki i pradziadowie lubili wyglądać ładnie. Cenili modne kroje, dobre surowce i gustowne zdobienia. Przywiązywali wagę do barw, z których każda miała swoje znaczenie, a wyjście do kościoła było okazją, aby wyglądać elegancko i modnie. Zadbaliśmy o każdy szczegół, prezentującym stroje zostały wykonane odpowiednie fryzury – relacjonuje koordynatorka projektu Joanna Seliga.
Pokaz opatrzony został komentarzem etnograficznym przygotowanym przez Alicję Woźniak z Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi , która przybliżyła źródła, uwarunkowania, inspiracje i symbolikę stroju oraz okres, z którego pochodzi.
– Stroje opoczyńskie etnograficznie noszone były na terenie bardzo rozległym: od Gór Świętokrzyskich po Mazowsze. Mamy kilka odmian parafialnych, które budowały się wokół miejscowości: Opoczno, Drzewica, Studzianna, Rzeczyca. Są również odmiany peryferyczne stroju, lokalne z wpływami mód z innych regionów, wśród nich wyróżniają się odmiany stroju lubocheńskiego, smardzewickiego i odrzywolskiego. Musimy pamiętać, że strój ulegał modom i zmieniał się na przestrzeni czasu. Istotne jest także to, że tak jak dzisiaj, tak kiedyś, żadna kobieta nie ubierała się tak samo i należy uwzględnić jej pozycję majątkową, społeczną oraz indywidualny gust – wyjaśnia Alicja Woźniak.
Lubocheńska odmiana charakteryzuje się: kieckami bez doszywanych staników noszonych do bluzek z falbanką lub z niewidocznym stanikiem, z zakładanymi zdobionymi gorsetami oraz zapaskami w prążki. Charakterystyczną cechą stroju opoczyńskiego z obszarów północnych czyli w odmianie lubocheńskiej są tkaniny zdobione iglicowaniem lub techniką czteronicielnicową dająca efekt wzoru kostkowego widocznego szczególnie w zapaskach, które są również ozdobione charakterystyczną szydełkową koronką „siotką”. W stroju tym mamy wpływy stroju piotrkowskiego (tkactwo, którego nie było w części centralnej opoczyńskiego) a także łowickiego.
– Wokół Opoczna: Świerczyna, Bukowca strój charakteryzuje się: u mężczyzn białą fałdzista sukmaną, kolorowymi lajbikami, najczęściej w drobne wzory na tle pąsowym, koszulach z haftowanymi „przodkami” w kolorach pomarańczowym, czarnym, ściegami krzyżykowymi i przeszywanymi. U kobiet charakterystyczne są kiecki z doszytymi samodziałowymi stanikami, ozdobionymi zaszyciami i naszytymi aksamitkami, starsze o kolorystyce z użyciem barw ciemnogranatowych, czarnych na równi z kolorem pąsowym. Koszule z haftami, które są kontynuacją tradycji w tym regionie. Zdobienia znajdują się na przyramkach, mankietach i kołnierzyku o kompozycji szlakowej wypełnionej drobnym haftem. Najstarsze z dominującym kolorem pomarańczowym i czarnym, nowsze z wzorami kwiatowymi również w ujęciu szlakowym o różnej kolorystyce pastelowej. Hafty wykończone są szydełkową koronką– opisuje Alicja Woźniak.
Na głowach różnego rodzaju chustki: perkalowe białe haftowane w drobne kwiatki, wełniane „salinówki” w kwiaty, chroniące od chłodu zapaski na ramiona oraz zarzucone grube zimowe chustki w kratę. Mężatki nosiły tiulowe czepce lub później półczepce. Buty, kiedyś jedna z najdroższych części ubioru, z cholewami, trzewiki a później półbuty zakładane na białe skarpetki. Do kościoła strój zdobiły czerwone korale oraz bursztyny, a później wymieniono je na szklane „paciorki”, do wszystkich dowieszano krzyżyki i medaliki odpustowe. W okresie międzywojennym kobiety zaczęły nosić torebki według mody miejskiej.
– Charakterystyczne stroje piotrkowskie dawny etnograficzny zasięg miały od strony wschodniej dochodzący po Tomaszów Mazowiecki, Ujazd, a od północy Popielawy, Łaznów, Kurowice. Prezentowane stroje z Czarnocina i okolic, Będkowa to rdzenna ich odmiana tzw. północna, chociaż część z nich przez długie lata znajdowała się w powiecie brzezińskim. Stroje Czarnocińskie charakteryzują się kieckami samodziałowymi o dwóch odmianach pasków kolorystycznych tzw. krakowskich o ciemnych barwach i łowickich o intensywnych kolorowych paskach, kontrastowo ze sobą zestawionych. Bywały również kiecki samodziałowe jednokolorowe. Charakterystyczne jest dla tego regionu zdobnictwo, wszystkie są układane w plisy, które zaprasowywane były gorącym chlebem z pieca, który działał podobnie jak dzisiaj żelazko parowe. Mają naszyte od dołu wstążeczki, kolorowe lub jednokolorowe, bywa, że naszytych jest aż 11 jedna nad drugą. Kiecki zapinane są z przodu na zatrzaski. Do tego zakładano zapaski samodziałowe tkane w kolorową kostkę, tkaną na warsztacie czteronicielnicowym lub przez deskę – tłumaczy łódzka etnografka.
Już po pierwszej wojnie światowej weszły w modę fartuszki o różnym kształcie: z podziałami lub półokrągłe. Szyto je z tkanin fabrycznych, jasnych lub czarnych i zdobiono naszytymi wstążeczkami lub haftem płaskim, kolorowym o wzorach kwiatowych. W regonie tym już w okresie międzywojennym, bardzo modne były tzw. bluzki gorsetowe szyte z żorżety, etaminy lub innych tkanin i również zdobione kolorowymi lub jednokolorowymi haftami płaskimi, podwiązywane pod szyją skręconym sznureczkiem. Charakterystyczne najstarsze gorsety były aksamitne, czarne na przodach z wyhaftowanymi „rózgami” z motywem symbolizującym drzewko życia, zawiązane z przodu, tworząc tzw. jodełkę, czerwoną wstążeczką od pasa i zawiązane na piersiach z kokardą. Dzisiaj gorsety najczęściej noszone są w „modzie krakowskiej”, która pojawiła się już w okresie międzywojennym, bogato zdobione haftem koralikowym z cekinami, odwrotnie sznurowane niż starsze. Mają dopinane tzw. korale „dętki” błyszczące, dmuchane, a z tyłu dopinane z jednej strony wstążki. Mężatki kiedyś nosiły tiulowe czepce, a później półczepce z zawiązywanymi „bandażami” czyli wstążkami haftowanymi tiulowymi zawiązanymi w kokardę pod brodą. Chustki najczęściej zawiązane z tyłu na karku w tzw. supeł noszono kolorowe w kwiaty.
– Patronat nad wydarzeniem objęli marszałek województwa łódzkiego Grzegorz Schreiber oraz wojewoda łódzki Tobiasz Bocheński. Impreza nie odbyłaby się, gdyby nie zaangażowanie naszych partnerów: Muzeum Ziemi Rawskiej w Rawie Mazowieckiej, Muzeum w Tomaszowie Mazowieckim im. Antoniego hr. Ostrowskiego, Muzeum Regionalne w Opocznie, Gminna Biblioteka Publiczna w Czarnocinie. Stroje do sesji i pokazu wybrała oraz komentarzem opatrzyła pani Alicja Woźniak z Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi. Za przygotowanie strojów z regionu piotrkowskiego odpowiedzialne były Milena Dzięcielewska i Agnieszka Radomska. Ponadto w projekt zaangażowani byli: KGW Bukowiec Opoczyński z Sebastianem Boberkiem, Zdzisiek Socha z „Sochowej zagrody” z Sierzchów oraz Maria Jolanta Hein z Boguszyc. Dyrektorką artystyczną pokazu była Ewelina Grzelka – wylicza koordynator projektu Joanna Seliga.
Projekt realizowany przez Stowarzyszenie „Step by Step” dofinansowano ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu w ramach programu Narodowego Centrum Kultury „EtnoPolska 2021” i Gminy Lubochnia.
Fot. Tomasz Jóźwik
