Cholesterol to bardzo ważny związek tłuszczowy, jest konieczny dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Bierze udział w tworzeniu hormonów sterydowych (kortyzon, progesteron, estrogeny, testosteron), w syntezie witaminy D, a także kwasów żółciowych. Występuje prawie w każdej komórce ludzkiego ciała. Dla organizmu głównym źródłem cholesterolu jest pokarm. Jest również produkowany przez wątrobę w ilości zależnej od zapotrzebowania. Nierozpuszczalny w wodzie, w osoczu krwi występuje w połączeniu z białkami.
Cholesterol składa się z dwóch frakcji:
– cholesterol LDL (low density lipoproteins) składający się z drobnych cząstek, zwany „złym”
– cholesterol HDL (higs density lipoproteins) składający się z większych cząstek, zwany „dobrym”
Jaką spełniają rolę? Spójrzmy na to z pewnym uproszczeniem. Dla właściwego wykorzystania cholesterolu w organizmie ważne jest utrzymanie odpowiednich proporcji tych frakcji. Co dzieje się przy nadmiarze cholesterolu LDL? Trzeba wspomnieć, że cholesterol LDL jest nośnikiem aminokwasu homocysteina. Powstaje wtedy niebezpieczna mieszanka, która stopniowo uszkadza ściany naczyń krwionośnych, przyspiesza krzepnięcie krwi, tworzy płytki miażdżycowe.
A jaka jest rola cholesterolu HDL? Usuwa „zły” cholesterol ze ścian naczyń, jego nadmiar przenosi do wątroby. „Dobry” cholesterol zapobiega więc wystąpieniu miażdżycy.
W naszym interesie leży niedopuszczenie do nadmiaru cholesterolu LDL i homocysteiny. Możemy to zrobić utrzymując odpowiednią dietę. Unikamy w pożywieniu nadmiaru tłuszczów nasyconych, a więc rezygnujemy z tłustego mięsa, wędlin, potraw smażonych na maśle, smalcu, słoniny, konserw mięsnych, pełnotłustego mleka i jego przetworów, ograniczamy cukier i słodycze oraz białe pieczywo. W miarę możliwości należy ograniczyć obróbkę termiczną potraw, unikać żywności konserwowanej, wędzonej, tłuszczów zjełczałych oraz zawierających izomery trans (tłuszcze o stałej konsystencji). Natomiast powinniśmy jeść kasze, ciemne pieczywo, płatki, owoce, warzywa, mleko o obniżonej wartości tłuszczu, margaryny miękkie, oliwę z oliwek, chude mięso i wędliny, ryby. Potrawy powinny być gotowane, duszone, pieczone w folii lub na ruszcie, a nie smażone. Szczególnie wskazana jest dieta śródziemnomorska. Zawiera ona mało cholesterolu, a ponadto obniża poziom homocysteiny. Zalecana jest aktywność fizyczna, która podnosi wartości „dobrego” cholesterolu.
*
Żeby zorientować się, jak przedstawia się nasza gospodarka tłuszczowa powinniśmy wykonać badanie krwi – lipidogram. Jeśli wyniki będą nieprawidłowe trzeba skontaktować się z lekarzem, który podejmie decyzję odnośnie leczenia. Granice normy:
– całkowity cholesterol HDL+LDL poniżej 200mg/dl
– cholesterol LDL ” 115 ”
– cholesterol HDL kobiety nie mniej niż 46 ”
– cholesterol HDL mężczyźni ” 40 ”
– trójglicerydy poniżej 150 ”
Są to liczby orientacyjne. Laboratoria wykonujące badania podają najczęściej swoje wartości, które mogą się nieco różnić. Wymienione tu trójglicerydy są to tłuszcze, które przy podwyższonym stężeniu mogą zwiększać ryzyko chorób układu krążenia.
MIAŻDŻYCA
Jest to przewlekła choroba, w której dochodzi do zmian zwyrodnieniowo-wytwórczych w błonie wewnętrznej i środkowej tętnic. Do jej powstania przyczynia się nie tylko podwyższony poziom cholesterolu i homocysteiny, ale również cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, otyłość, siedzący tryb życia, niedobory witamin B6, B12 i kwasu foliowego, stres, dym tytoniowy i alkohol. Za powstanie miażdżycy mogą być również odpowiedzialne czynniki genetyczne. Do zmian w naczyniach tętniczych dochodzi stopniowo. Po uszkodzeniu błony wewnętrznej tętnicy odkładają się w niej elementy tłuszczowe, tworzą się płytki miażdżycowe. W niektórych miejscach powstają duże skupiska nagromadzonych lipidów, tętnice stają się mniej elastyczne. Dopóki przepływ krwi przez zmienione naczynia odbywa się w miarę prawidłowo, pacjent nie odczuwa żadnych dolegliwości. Stopniowo przepływ krwi staje się utrudniony i z czasem zablokowany. W przypadku pęknięcia tętnicy mózgowej dochodzi do udaru mózgu. Zaczopowanie przepływu przez tętnice wieńcowe prowadzi do zawału serca. Może wystąpić również miażdżyca zarostowa kończyn dolnych. Uszkodzenie ścian aorty może prowadzić do powstania tętniaka.
