Dożynki poświęcone były zbiorom rolnym i w wielu częściach kraju nosiły różne nazwy np. zwano je wieńcem, wieńcowem, okrężnem, wyżynkami czy też obrzynkami. W czasie dożynek dziękowano bogom za plony oraz proszono o jeszcze lepsze w kolejnych latach. W późniejszych latach około XV-XVI wieku dożynki zaczęto organizować dla służby folwarcznej i pracowników najemnych jako formę nagrody za wykonaną pracę przy żniwach.
Obchodzenie dożynek rozpoczyna wicie wieńca z pozostawionych na polu zbóż oraz roślin i kwiatów. Wieńce mają kształt wielkiej korony lub koła i zwie się je „plonem” gdyż uosabiają zebrane plony. Poza wieńcem uczestnicy dożynek niosą dary z płodów ziemi oraz chleb upieczony z mąki pochodzącej z danych zbiorów.
Niesienie wieńca przysługuje najlepszej żniwiarce, lecz częściej obecnie Staroście lub Starościnie dożynek. Za nimi podąża orszak pozostałych żniwiarzy często ubranych w stroje ludowe. Orszak z wieńcem podąża do kościoła gdzie wieniec jest święcony. Po święceniu odbywają się biesiady, tańce i poczęstunek.
Dziś nie dziękuje się jak dawniej za zbiory mitycznym słowiańskim Bogom a podziękowania kieruje się ku Bogu i Matce Boskiej. Często dożynkom towarzyszą pielgrzymki chłopskie do lokalnych miejsc kultu religijnego. Największe dożynki mają miejsce na Jasnej Górze w Częstochowie.
Przed laty dożynkowe wieńce wyplatano z słomy i kłosów zbóż. Całość osadzano najczęściej na konstrukcji ugiętej z drutu. Obecnie technik wykonania wieńców jest więcej, bardzo często widuje się prace przygotowane metodą kolażu.
Dożynkowe świętowanie nie może obejść się bez artystycznych popisów. Na scenie prezentują się kabarety, zespoły folklorystyczne, orkiestry dęte. W gronie wykonawców najwdzięczniej jednak wypadają dzieci.
W wielu regionach Polski święto plonów to czas, w którym przyozdabia się zagrody. Przed płotami ustawia się wówczas stary sprzęt rolniczy i wsadza nań kukły, wypchane słomą.
Dostarcza to niekłamanej radości zarówno autorom tych „instalacji”, jak i dożynkowym gościom.
Przemierzając „dożynkową” wieś, można zobaczyć sprzęty, których już dawno nie wykorzystuje
się w codziennej pracy w gospodarstwie. Ta scenka rodzajowa przedstawia proces wytwarzania chleba.
Jest tzw. wialnia (do oddzielania zboża od plew), są archaiczne kobiałki i zapracowani ludzie…
Każdy żniwiarz musi się dobrze odżywiać. Kosz z jabłkami jak najbardziej jest mile widziany, a i bańka z solidnym zapasem kompotu przyda się, by ugasić pragnienie.
Fotografie: autor
