Niniejszy tekst jest tylko wskazaniem wybranych zachowań, które pomagają w zapobieganiu różnych postaci niepełnosprawności, zarówno ruchowej, jak i intelektualnej. Dotyczą one okresu ciąży oraz tuż po urodzeniu dziecka, a także po ustaleniu rozpoznania choroby, która przejawia się niepełnosprawnością.
Trzeba zaznaczyć, że przyczyny niepełnosprawności są bardzo różnorodne i nierzadko skomplikowane. Niepełnosprawność występuje bowiem często w chorobach uwarunkowanych genetycznie, na które nie mamy jak dotychczas skutecznych metod leczenia. Zawsze jednak należy zapewnić osobie niepełnosprawnej warunki do osiągnięcia maksimum możliwości.
Istnieje pewien zbiór dobrych praktyk zdrowotnych i medycznych, które wspomagają profilaktykę niepełnosprawności, zarówno ruchowej, jak i intelektualnej, bądź też zapobiegają jej pogłębianiu się. Podajemy je w dużym skrócie.
Prosimy jednak w każdej sprawie dotyczącej zdrowia dziecka konsultować się ze swoim lekarzem specjalistą – pediatrą, neurologiem, genetykiem, psychologiem czy rehabilitantem.
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA USZKODZENIE MÓZGU, KTÓRE W KONSEKWENCJI PRZEJAWIAĆ SIĘ MOGĄ NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ UMYSŁOWĄ I/LUB RUCHOWĄ:
I. Czynniki przedporodowe (tzw. prenatalne).
a. Defekty/mutacje w genach lub chromosomach dziecka.
b. Choroby infekcyjne w czasie ciąży, szczególnie we wczesnym jej okresie, takie jak – toksoplazmoza, cytomegalia, różyczka.
c. Choroby takie jak – anemia, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, padaczka, stosowanie używek (alkoholu, papierosy, narkotyki).
Wyżej wymienione stany i choroby mogą prowadzić do rodzenia dzieci z niską masą urodzeniową (niedożywionych), porodów przed terminem tzw. wcześniaczych. Dzieci z niską masą urodzeniową są bardzo podatne na uszkodzenia mózgu, na skutek niedotlenienia, nawet w czasie prawidłowego porodu.
II. Czynniki okołoporodowe.
a. Wcześniactwo.
b. Krwawienia do tkanki mózgowej.
c. Niedotlenienie/niedokrwienie mózgu.
III. Czynniki poporodowe.
a. Urazy mózgu.
b. Infekcje bakteryjne lub wirusowe (zakażenie uogólnione, zakażenie opon i mózgu).
c. Zatrucia.
CO MOŻNA ZROBIĆ PRZED PORODEM, BY ZAPOBIEGAĆ EWENTUALNEJ NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI?
Ważną rolę pełni dobra opieka medyczna nad kobietą przed i w czasie ciąży, szczególnie w okresie planowania ciąży. Chodzi tu zarówno o opiekę medyczną, jak i zachowania pro-zdrowotne samej matki.
- Przyjmowanie w okresie przed zajściem w ciąże – (przedkoncepcyjnym) i na początku ciąży – kwasu foliowego, zapobiega wielu poważnym wadom mózgu i rdzenia kręgowego.
- Wykonywanie regularnych, zgodnie z zaleceniem lekarza ginekologa – badań ultrasonograficznych umożliwia śledzenie rozwój płodu.
- Bezwzględne wyeliminowanie alkoholu, papierosów i innych używek przez kobietę w ciąży.
- Wykonywanie okresowych badań ogólnego stanu zdrowia, zwalczanie wykrytych infekcji, prawidłowe leczenie przewlekłych chorób kobiet w ciąży, takich jak cukrzyca, padaczka, i inne.
Niestety, w tym okresie nie mamy wpływu na genetyczne uwarunkowania nieprawidłowego rozwoju. Możemy jedynie niektóre wady rozpoznawać prenatalnie (w ośrodkach specjalistycznych).
CO MOŻNA ZROBIĆ W TRAKCIE PORODU, BY ZAPOBIEGAĆ EWENTUALNEJ NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI?
Bardzo ważne jest prawidłowe prowadzenie porodu w zależności od przewidywanych komplikacji i zagrożenia.
- Kierowanie kobiet w ciąży do właściwych szpitali (zgodnie z poziomem referencyjności), odpowiednio wyposażonych i posiadających specjalistyczne oddziały leczenia noworodków. Wówczas można zminimalizować skutki ewentualnego urazu, jakim jest poród np. dla wcześniaka urodzonego z małą masą ciała, czy też dziecka donoszonego, u którego np. w badaniach USG wykryto nieprawidłowości.
Wcześniaki 40 razy częściej niż dzieci donoszone ulegają uszkodzeniom w trakcie porodu. Istnieje potoczna opinia, że dziecko „uszkodzono” w trakcie porodu. Otóż badania w Szwecji i USA wykazały, że uszkodzeniu w czasie porodu ulegają przede wszystkim te dzieci, u których do uszkodzenia doszło już w życiu płodowym. Rodząc się „słabsze”, łatwiej i częściej ulegają uszkodzeniom w czasie porodu.
CO MOŻNA ZROBIĆ PO PORODZIE, BY ZAPOBIEGAĆ EWENTUALNEJ NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI LUB POGŁĘBIANIU SIĘ NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI JUŻ ZDIAGNOZOWANEJ?
- Szczepienia ochronne – zapobiegają ciężkim i poważnym infekcjom układu nerwowego.
- Troskliwa i właściwa opieka rodziców nad niemowlętami i małymi dziećmi wpływa na uniknięcie skutków urazów lub zatruć.
- Wczesna i właściwa rehabilitacja.
Jeżeli z różnych powodów nie udało się nam uchronić dziecka i jego mózgu przed uszkodzeniami pamiętajmy, że wcześnie podjęta, wielospecjalistyczna opieka i usprawnianie w Ośrodkach Rehabilitacyjnych może pomóc dziecku w osiągnięciu optymalnego dla niego rozwoju.
Im wcześniej podjęta rehabilitacja, tym większe możliwości reparacyjne organizmu, gdyż mózg dziecka jest bardziej plastyczny! Oczywiście musimy wziąć pod uwagę rozległość uszkodzenia i tzw. wyposażenie genetyczne dziecka – bo te dwa czynniki mają zasadniczy wpływ na efekty w usprawnianiu.
Jeśli w rodzinie są przypadki chorób lub wad wrodzonych, a także osoby z niepełnosprawnością intelektualną (upośledzenie umysłowe) to małżeństwa przed planowaną ciążą powinny skorzystać z konsultacji w Poradni Genetycznej. Tam dowiedzą się o ryzyku powtórzenia się choroby, jeśli takie istnieje, oraz o możliwościach zapobiegania.
DO KOGO MOŻESZ ZWRÓCIĆ SIĘ O POMOC CZY DODATKOWĄ INFORMACJE?
- Lekarz, pielęgniarka środowiskowa, opiekun społeczny, pracownik socjalny
- Poradnia Pediatryczna
- Poradnia Zdrowia Psychicznego – nie trzeba mieć do niej skierowania!
- Poradnia Genetyczna
- Ośrodek Wczesnej Interwencji – zobacz przykład takiego ośrodka: http://www.owi.itp.net.pl
- Ośrodki Rehabilitacyjno-Edukacyjno- Wychowawcze
- Środowiskowe Domy Samopomocy
- Centra Doradztwa Zawodowego i Wspierania Osób Niepełnosprawnych Intelektualnie
- Zakłady Aktywności Zawodowej
Powyższe ośrodki i placówki prowadzi m.in. Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym. Dowiedz się, gdzie jest najbliższy oddział, koło terenowe lub konkretna placówka dla Twojego miejsca zamieszkania.www.psouu.org.pl
- Warsztaty Terapii Zajęciowej
Są to placówki, które prowadzą działania z zakresu rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych. Mogą być prowadzone przez fundacje, stowarzyszenia lub inne podmioty prawne.
- Lokalne stowarzyszenia i fundacje, które zajmują się dziećmi i dorosłymi upośledzonymi umysłowo lub ruchowo.
- Telefony Zaufania
Internetowy Telefon Zaufania „Anonimowy Przyjaciel”
Konsultacja lekarska: Dr Mieczysława Mazurczak, specjalista neurologii dziecięcej
Źródła:
Psychiatria dzieci i młodzieży, Robert Goodman Stephen Scott, Wyd.Med. Urban&Partner 2000
Dziecko niepełnosprawne ruchowo, Zbigniew Łosiowski, Wyd.Szkolne i Pedagogiczne 1998.
