Ratyfikowane przez Polskę konwencje międzynarodowe, dotyczące ochrony dziedzictwa kulturowego i stanowiące podstawy współczesnej myśli konserwatorskiej:
- Konwencja UNESCO dotycząca środków zmierzających do zakazu nielegalnego przywozu, wywozu i przenoszenia własności dóbr kultury oraz zapobiegania im, Paryż 1970 r. (DzU z 1974 r., nr 20, poz. 106);
- Konwencja UNESCO w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, Paryż 1972 r. (DzU z 1976 r., nr 32, poz. 190);
- Europejska konwencja o ochronie dziedzictwa archeologicznego, La Valetta 1992 r. (DzU z 1996 r., nr 120, poz. 564);
- Europejska konwencja krajobrazowa, Florencja 2000 r. (DzU z 2006 r., nr 14, poz. 98);
- Konwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturalnego, Paryż 2003 r. (Dz.U. 2011 nr 172 poz. 1018);
- Konwencja UNESCO w sprawie ochrony i promowania różnorodności form wyrazu kulturowego, Paryż 2005 r. (DzU z 2007 r., nr 215, poz. 1585);
- Ramowa konwencja o ochronie i zrównoważonym rozwoju Karpat, Kijów 2003 (DzU z 2007 r., nr 96, poz. 634 i 635).
Ustawy i rozporządzenia dotyczące dziedzictwa kulturowego
Ochrona dziedzictwa kulturowego w Polsce znajduje swoje uzasadnienie w wielu ustawach. Przede wszystkim w Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. (art. 5 i art. 6), w której jest mowa o konieczności ochrony dziedzictwa kultury jako podstawy budowania tożsamości narodowej. Stworzony w Polsce system prawny dla dziedzictwa kulturowego zakłada różne rodzaje działań podejmowanych na rzecz dziedzictwa. Są nimi ochrona zabytków, opieka nad zabytkami oraz ochrona krajobrazu kulturowego (chronionego w wielu przypadkach łącznie z krajobrazem przyrodniczym). Działania te definiują przede wszystkim:
- Ustawa z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (DzU z 2003 r., nr 162, poz. 1568 z późn. zmianami);
- Ustawa z dnia 22 maja 2009 r. o zmianie Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (DzU z 2009 r., nr 31, poz. 206);
- Ustawa z dnia 18 marca 2010 r. o zmianie Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz o zmianie niektórych innych ustaw (ustawy Prawo budowlane z dnia 7 lipca 1994 r. oraz Ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym) (DzU z 2010 r., nr 75, poz. 474).
Wybrane rozporządzenia wykonawcze do Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami:
- Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia z dnia 27 lipca 2011 r. w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich, robót budowlanych, badań konserwatorskich i architektonicznych, a także innych działań przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków, oraz badań archeologicznych i poszukiwań ukrytych lub porzuconych zabytków ruchomych (DzU z 2011 r., nr 165, poz. 987);
- Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 6 czerwca 2005 r. w sprawie udzielania dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków (DzU z 2005 r., nr 112, poz. 940).
Istotne dla ochrony i ratowania dziedzictwa kulturowego jest także Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 14 lutego 2008 (tekst jednolity) w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Odnowa i rozwój wsi”, objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013 (DzU z 2008 r., nr 38, poz. 220).
W system prawny dotyczący dziedzictwa kulturowego wpisują się również:
- Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (DzU z 2003 r., nr 80, poz. 717, z późn. zm.) wraz z rozporządzeniami;
- Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (DzU z 1994 r., nr 87, poz. 414, z późn. zm.);
- Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (DzU z 2001 r., nr 142, poz.1591 z późn. zm.) – jej art. 7 ust. 1 pkt 9 stwierdza: „Zaspakajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy (…) kultury, w tym (….) ochrony zabytków i opieki nad zabytkami”.
- Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r o gospodarce nieruchomościami (DzU z 2000 r., nr 46, poz. 543 z późn. zm.);
- Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (DzU z 2004 r., nr 92, poz. 880, z późn. zm.);
- Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (DzU z 1995 r., nr 16, poz. 78, z późn. zm.);
- Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (DzU z 2001 r., nr 115, poz. 1229, z późn. zm.);
- Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (DzU z 2001 r., nr 62, poz. 627, z późn. zm.);
- Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (DzU z 2008 r., nr 199, poz. 1227 z późn. zm.).
Ustawy i rozporządzenia dotyczące produktów regionalnych i tradycyjnych oraz dziedzictwa niematerialnego:
- Ustawa z dnia 17 grudnia 2004 r. o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych oraz o produktach tradycyjnych (DzU z 2005 r., nr 10, poz. 68 z późn. zm.);
- Rozporządzenie Rady (WE) 509/2006 z dnia 20 marca 2006 r. w sprawie produktów rolnych i środków spożywczych będących gwarantowanymi tradycyjnymi specjalnościami (Dziennik Urzędowy UE z dnia 31 marca 2006 r., L 93, Tom 49);
- Rozporządzenie Rady (WE) 510/2006 z dnia 20 marca 2006 r. w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia produktów rolnych i środków spożywczych (Dziennik Urzędowy UE z dnia 31 marca 2006 r., L 93, Tom 49);
- Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 22 stycznia 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej w ramach działania „Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności” objętego PROW na lata 2007–2013 oraz jego nowelizacja z dnia 1 kwietnia 2009 r., która wdraża na terytorium RP zasady przyznawania tej pomocy opisane w PROW 2007–2013 – ARiMR (DzU z 2008 r., nr 20, poz. 119 oraz DzU z 2009 r., nr 60, poz. 497);
- Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 czerwca 2009 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej w ramach działania „Działania informacyjne i promocyjne” objętego PROW na lata 2007–2013 – to rozporządzenie wdraża na terytorium RP zasady przyznawania tej pomocy opisane w PROW 2007–2013 – ARR (DzU z 2009 r., nr 99, poz. 830);
- Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (DzU z 2005 r., nr 17, poz. 141);
- Ustawa z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim (DzU z 1999 r., nr 90, poz. 999, z późn. zm.);
Źródło: Agnieszka Lorenc-Karczewska, Uwarunkowania prawne i instytucjonalne, w: Rzecz o dziedzictwie na wsi – rady, przykłady, informacje, red. J. Duriasz-Bułhak, K. Połomski, A. Potok, Fundacja Wspomagania Wsi, Warszawa 2011.
***
