Mimo że większość polskich wsi nigdy nie doczekała się praw miejskich, często możemy zauważyć w ich ukształtowaniu przestrzennym wiele elementów urbanistycznych bardziej charakterystycznych dla miast. Są to głównie wnętrza architektoniczno-krajobrazowe. Zaliczamy do nich place, działki, ulice oraz ścieżki.
Z czego składają się wnętrza?
Wnętrze możemy porównać do pokoju, ponieważ składa się z następujących elementów:
– podłogi (płaszczyzny poziomej),
– ścian,
– sufitu (sklepienia),
– akcentów (mebli).
Podłogą wnętrza bywa płaszczyzna pozioma lub skośna znajdująca się poniżej linii horyzontu i umożliwiająca przemieszczanie się po niej. Są to najczęściej różnego rodzaju posadzki brukowane, pokryte asfaltem lub trawniki. Ścianą wnętrza jest najczęściej płaszczyzna pionowa znajdująca się na wysokości horyzontu, która stanowi granicę pola widzenia po bokach. Najpowszechniej występującymi ścianami wnętrz są elewacje budynków. Sufit wnętrza lub inaczej sklepienie, znajduje się zawsze powyżej linii horyzontu i zwykle jest nim niebo. Akcent we wnętrzu, zwany elementem wolnostojącym, pełni z kolei rolę mebla. Najczęściej spotykanym akcentem jest drzewo lub pomnik. Taki element urozmaica w znacznym stopniu wygląd danej przestrzeni, wzbogacając jego kompozycję.
elementy wnętrza
Jakie mamy rodzaje wnętrz?
Bardzo istotnym czynnikiem określającym każde wnętrze jest zamknięcie lub otwarcie na krajobraz, ład lub chaos oraz charakter, który może być zabytkowy lub współczesny.
Kryterium, które jest istotne podczas oceny wnętrz jest ich kształt. Mamy zatem wnętrza:
– długie – gdy oś główna pokrywa się z wydłużonym kształtem wnętrza,
– szerokie – gdy oś główna przebiega w poprzek wydłużonego kształtu wnętrza,
– centralne, wieloosiowe – gdy osie są przybliżonej długości,
– labiryntowe, złożone – gdy na niewielkim obszarze występuje wiele różnie ze sobą powiązanych osi.
Najbardziej charakterystycznym wiejskim wnętrzem jest droga. Do wspomnianego dziedzictwa w skali urbanistycznej możemy również zaliczyć sposób ustawienia domów względem takiej ulicy. Jeżeli obiekty zostały usytuowane węższą ścianą w kierunku ulicy mamy do czynienia z zabudową szczytową, jeżeli dłuższą ścianą – z zabudową kalenicową.
zabudowa szczytowa
zabudowa kalenicowa
Wnętrza stanowią podstawę kompozycji krajobrazu wsi, który – w przeciwieństwie do wielkomiejskiego i miejskiego – jest krajobrazem otwartym. Dominuje nad innymi swoim obszarem i jest bardzo zmienny w swym wyrazie. Podstawowe elementy składowe krajobrazu wsi to rozłogi pól, łąk, ogrodów oraz wody w różnej postaci. Charakterystyczne dla omawianego krajobrazu jest to, że wnętrza tworzące wieś mają drobne rozmiary i kontrastują z przestrzeniami otaczającymi rozłóg upraw oraz z wnętrzami cieków wodnych.
Przykład wiejskiego wnętrza
Najciekawszym przykładem wnętrza wiejskiego w skali urbanistycznej w Rogach jest główny plac wiejski zwany dawniej Rynkiem. Stoją przy nim dwa budynki użyteczności publicznej – dawna szkoła oraz Dom Ludowy. Pierzeję wschodnią stanowi szpaler zieleni nad rzeką Lubatówką. Od strony północnej teren jest ograniczony asfaltową drogą. Rogowski plac jest wnętrzem o wyraźnie zarysowanych granicach. Ma czytelny układ oraz centralny charakter o dwóch osiach kompozycyjnych. Jest najczęściej przedmiotem obserwacji z ulicy wiodącej w stronę kościoła, rzadziej punktem, z którego patrzymy na okolicę.
Plac wiejski w Rogach
***
