Nowa ustawa z dnia 12 września 2025 roku o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz ustawy o funduszu sołeckim wprowadza nowe przepisy dotyczące funkcjonowania gmin oraz zasad korzystania z funduszu sołeckiego, ułatwiając mieszkańcom realizację lokalnych inicjatyw. Ustawa wchodzi w życie 1 stycznia 2026 r.
Młodzieżowe rady sołeckie
Ustawa wprowadza możliwość tworzenia specjalnych młodzieżowych rad w ramach sołectw. Rada gminy może zdecydować, że dane sołectwo będzie miało swoją młodzieżową radę, która da możliwość młodym mieszkańcom aktywnie uczestniczyć w sprawach lokalnych.
Do najważniejszych zadań takiej młodzieżowej rady należy m.in. opiniowanie projektów uchwał dotyczących młodzieży, przygotowywanych przez organy uchwałodawcze sołectwa lub rady gminy. Młodzieżowa rada pomaga także przy tworzeniu planów i strategii dla młodzieży na terenie swojego sołectwa oraz monitoruje, jak te plany są realizowane w praktyce.
Młodzieżowa rada ma prawo działać na rzecz młodzieży zgodnie z zasadami ustalonymi przez sołectwo. Może współpracować z innymi młodzieżowymi radami działającymi w gminie, co sprzyja wymianie pomysłów i wspólnym inicjatywom.
Ponadto młodzieżowa rada może kierować do sołtysa zapytania lub wnioski w formie uchwał. Statut sołectwa określa, jak młodzieżowa rada może zgłaszać inicjatywy uchwałodawcze. W tworzeniu statutu młodzieżowej rady mogą uczestniczyć różne organizacje społeczne oraz samorządy uczniowskie i studenckie z danego sołectwa.
Ubezpieczenie dla sołtysek i sołtysów
Sołtysi i sołtyski zyskają obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej na wypadek nieszczęśliwych zdarzeń, związanych z wykonywaniem swoich zadań, takich jak pobór podatków czy opłat lokalnych. To zapewnia im większe bezpieczeństwo podczas pełnienia funkcji.
Fundusz sołecki
Fundusz sołecki pozostaje fakultatywny(nieobowiązkowy), a decyzja o jego utworzeniu należy do rady gminy.
Ustawa wydłuża termin, jaki ma sołtys na przekazanie uchwalonego przez zebranie wiejskie wniosku do 14 dni. Zmieniły się też zasady rozpatrywania tych wniosków – wójt nie będzie już mógł odrzucić całego planu działań przygotowanego przez sołectwo, ale jedynie poszczególne, niezgodne z wymogami przedsięwzięcia. To rozwiązanie chroni inicjatywy mieszkańców przed odrzuceniem z powodu tylko jednego elementu.
Zwiększa się również wsparcie finansowe funduszu, co oznacza, że sołectwa mogą liczyć na bardziej stabilne i większe środki, pozwalające na realizację swoich inicjatyw. Fundusz otrzymuje dodatkowe wsparcie finansowe m.in. dzięki refundacji części wydatków z budżetu państwa.
Łatwiejsze zarządzanie mieniem gminnym przez sołtysów
Wójt może upoważnić sołtysa do podpisywania umów dotyczących zarządzania i korzystania z mienia, które należy do gminy. Oznacza to, że sołtys dostaje pełnomocnictwo, by w imieniu gminy zajmować się umowami dotyczącymi np. budynków, terenów czy urządzeń, które są własnością gminy w danym sołectwie. Dzięki temu sprawy te mogą być załatwiane szybciej i sprawniej, bez konieczności angażowania wójta w każdą drobną decyzję.
Konwent sołtysów
Nowa ustawa daje prawo wójtowi gminy do powołania konwentu sołtysów gminy, czyli spotkania grupy sołtysów danej gminy, która będzie pełnić funkcję doradczą i opiniodawczą dla wójta. Konwent pomaga wójtowi w podejmowaniu decyzji dotyczących lokalnych spraw.
Posiedzeniom konwentu przewodniczy sam wójt, a sam konwent zbiera się na regularnych spotkaniach. Wójt w zarządzeniu, w którym powołuje konwent, określa, co dokładnie będzie przedmiotem jego działań oraz jak będzie funkcjonować ten organ. Ponadto, wójt może ustalić zasady wypłacania diet (wynagrodzeń) oraz zwrotu kosztów podróży dla sołtysów, którzy biorą udział w posiedzeniach konwentu.
Dzięki temu rozwiązaniu wójt ma stały kontakt i konsultacje z sołtysami, co sprzyja lepszemu zarządzaniu gminą i uwzględnianiu potrzeb mieszkańców poszczególnych sołectw.
Całość zmian ma na celu nie tylko uproszczenie procedur, ale także wzmacnianie udziału mieszkańców w zarządzaniu swoimi lokalnymi sprawami. Dzięki nowym regulacjom rola sołectw zostanie wzmocniona.
