Od stycznia 2025 mamy nową – w ocenie wielu ekspertów lepszą – ustawę o ochronie ludności i obronie cywilnej. Nowa ustawa jest swojego rodzaju odpowiedzią na dotychczasowe spojrzenie na ochronę ludności. Próbuje ująć doświadczenia wielu kryzysów, które dotknęły Polskę w XXI wieku.
Znaczenie nowej ustawy dla obywateli
Nowe prawo o ochronie ludności jest tarczą, która ma nas chronić przed różnymi niebezpieczeństwami. Ustawa mówi wprost, co robić, gdy coś nam zagraża. Określa, kto jest za to odpowiedzialny – od urzędników po strażaków i ratowników. Dzięki tej ustawie, wszystko ma być lepiej zaplanowane, żebyśmy w razie czego wiedzieli, co robić i gdzie się schronić.
Kluczowe elementy ustawy
Ustawa przedstawia rozwiązania, które mają sprawić, byśmy byli szybko ostrzegani o zagrożeniach – przez syreny, komunikaty w telefonach czy przez radio. Ważne są też schrony – ustawa mówi, jak mają wyglądać, i gdzie je znajdziemy.
Oprócz tego, ustawa porządkuje sprawy obrony cywilnej – kto może do niej dołączyć i jak to wszystko działa. Na koniec, ustawa tłumaczy, jak i gdzie ubiegać się o pieniądze na nasze bezpieczeństwo.
System ochrony ludności
Ochrona ludności to system składający się z:
- organów administracji publicznej, realizujących zadania mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa ludności przez ochronę życia i zdrowia ludzi, mienia, w tym zwierząt, infrastruktury niezbędnej do zaspokojenia potrzeb bytowych, dóbr kultury i środowiska w sytuacji zagrożenia, zwanych „organami ochrony ludności”,
- podmiotów wykonujących te zadania, zwanych „podmiotami ochrony ludności”, oraz
- zasobów ochrony ludności służących realizacji zadań ochrony ludności, które ewidencjonowane są przez organy ochrony ludności.
Zmiany w dysponowaniu zasobami
Ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej wprowadza wiele zmian dotyczących dysponowania służbami i środkami materiałowymi, także tymi, będącymi w posiadaniu osób prywatnych.
Ustawa przewiduje możliwość wykorzystania w sytuacjach kryzysowych zasobów będących w posiadaniu różnych podmiotów, w tym osób prywatnych. Chodzi o to, aby w obliczu zagrożenia można było sprawnie i efektywnie wykorzystać wszelkie dostępne środki do ochrony ludności.
Rola starosty w systemie ochrony ludności
Starosta, w ramach swoich uprawnień, może wydawać nakazy i decyzje, które zobowiązują osoby prywatne do udostępnienia posiadanych środków materiałowych. Dotyczy to sytuacji, gdy te środki są niezbędne do realizacji zadań ochrony ludności i obrony cywilnej. W przypadku wykorzystania prywatnych zasobów, ustawa przewiduje możliwość uzyskania kompensacji za poniesione straty.
Starosta kieruje i koordynuje na obszarze powiatu realizację zadań ochrony ludności i obrony cywilnej przez podmioty ochrony ludności. Może koordynować realizowanie zadań ochrony ludności i obrony cywilnej przez gminy na obszarze powiatu. Starosta nadzoruje, w ramach posiadanych kompetencji, realizację zadań ochrony ludności i obrony cywilnej.
Obowiązki władz gminnych
Nowa ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej nakłada obowiązki nie tylko na starostów powiatowych, ale również na władze gmin, w tym gmin wiejskich. Zakres odpowiedzialności i uprawnień jest dostosowany do poziomu administracyjnego, na którym działają.
Wójt jako organ wykonawczy gminy, jest odpowiedzialny za realizację zadań ochrony ludności i obrony cywilnej na terenie gminy. Do jego zadań należy m.in. planowanie działań w zakresie ochrony ludności, organizowanie ewakuacji, zapewnienie schronienia dla ludności, a także prowadzenie działań informacyjnych i edukacyjnych. Wójt ma również obowiązek współdziałania z innymi organami administracji publicznej, w tym ze starostą powiatowym, w zakresie realizacji zadań ochrony ludności.
Współpraca między gminami a powiatem
Władze gmin wiejskich muszą współpracować ze starostą powiatowym w zakresie koordynacji działań ochrony ludności na poziomie powiatu. Dotyczy to m.in. wymiany informacji, współdziałania w sytuacjach kryzysowych oraz realizacji wspólnych przedsięwzięć.
Gminy wiejskie mają obowiązek opracowywania planów ochrony ludności i obrony cywilnej, które uwzględniają specyfikę lokalnych zagrożeń. W sytuacjach kryzysowych władze gmin są odpowiedzialne za organizowanie akcji ratunkowych i udzielanie pomocy poszkodowanym.
Podsumowanie
Podsumowując, ustawa nakłada na władze gmin wiejskich szereg istotnych zadań w zakresie ochrony ludności i obrony cywilnej, które mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa mieszkańców w sytuacjach kryzysowych.
Ustawa z dnia 5 grudnia 2024 r. o ochronie ludności i obronie cywilnej
