Paludikultura – innowacyjne rolnictwo, które chroni gleby torfowe i łagodzi skutki suszy

Paludikultura, czyli rolnictwo bagienne, to zrównoważona produkcja rolna na ponownie uwodnionych torfowiskach. Podniesienie i ustabilizowanie poziomu wód gruntowych pozwala chronić glebę przed degradacją i łagodzi dotkliwe skutki suszy. Paludikultura może być źródłem dodatkowego dochodu w ramach rynku kredytów węglowych, a jej produkty mają wysoki potencjał zastosowania w biogospodarce. W tym roku rozpoczyna się projekt PaluWise, w ramach którego powstanie w Polsce paludikulturowe gospodarstwo demonstracyjne.

2 lutego obchodzony jest Światowy Dzień Mokradeł. To mokradłom zawdzięczamy istnienie gleb torfowych. Złoża torfu powstały z martwych resztek roślinnych, które w podmokłych warunkach, bez dostępu do tlenu, nie uległy rozkładowi. Z okazji Światowego Dnia Mokradeł warto poruszyć temat zrównoważonej gospodarki rolnej na torfowiskach.


Zakładanie uprawy pałki w ramach projektu Paludi-PRIMA w Niemczech, Uniwersytet w Greifswaldzie, https://www.moorwissen.de/praxisanbau-von-rohrkolben.html

Większość torfowisk w Polsce zostało zmeliorowanych. Osuszone grunty przeznaczono w dużej mierze na łąki i pastwiska. Nie uwzględniono jednak długofalowych negatywnych skutków melioracji. Po uzyskaniu kontaktu z tlenem, wierzchnia warstwa torfu zaczyna się intensywnie rozkładać. W procesie murszenia struktura gleby zmienia się bezpowrotnie, maleje jej żyzność i pojemność wodna, a poziom gruntu się obniża.

Towarzyszą temu wysokie emisje gazów cieplarnianych – przede wszystkim dwutlenku węgla, który uwalnia się wskutek utleniania materii organicznej w torfie. Pogłębiając rowy, podtrzymuje się ten proces, aż do całkowitego zaniku podłoża torfowego. Tempo degradacji przyspiesza nawet dwukrotnie po przekształceniu użytku zielonego na grunt orny.


Zakładanie uprawy pałki w ramach projektu Paludi-PRIMA w Niemczech, Uniwersytet w Greifswaldzie, https://www.moorwissen.de/praxisanbau-von-rohrkolben.html

Murszejąca gleba coraz gorzej wchłania wodę. Korzenie roślin nie mają warunków do prawidłowego rozwoju, z czasem spada również ilość dostępnych składników odżywczych. Grunty orne na osuszonych torfowiskach stają się bardzo wymagające pod względem agrotechniki, konieczne staje się stosowanie dużych dawek nawozów i dodatkowe nawadnianie. Konwencjonalna uprawa szybko staje się nieopłacalna.

Istnieje jednak metoda zrównoważonego gospodarowania na torfowiskach. Jest to paludikultura, czyli rolnictwo bagienne. Powstała przez połączenie łacińskich słów cultura (uprawa, pielęgnowanie) i palus (bagno) nazwa oznacza produkcję rolną na torfowiskach w warunkach, w których bogate w węgiel złoża torfu zostają zachowane. Wymaga to podniesienia i utrzymania wysokiego poziomu wód gruntowych.

Paludikultura może oznaczać utrzymywanie podmokłych łąk z naturalną sukcesją roślinności, lecz również prowadzenie uprawy konkretnego gatunku roślin bagiennych, np. trzciny, pałki wodnej czy żurawiny. Choć bagienne uprawy nie są powszechne, jest sporo dostępnej wiedzy na temat agrotechniki, niezbędnego sprzętu czy technologii pozyskania biomasy. Większość tych doświadczeń zebrano w ramach projektów czynnej ochrony siedlisk przyrodniczych, badań naukowych i w gospodarstwach komercyjnych np. specjalizujących się w pozyskiwaniu trzciny na strzechy.

Pojazd gąsienicowy do prac rolniczych na terenach podmokłych składający się z ciągnika i przyczepy o ładowności do 14 ton marki mera Rabeler GmbH & Co. KG; https://mera-rabeler.de/index.php/mur-mera-universal-raupe.html

Rolnictwo bagienne to jedna z form zyskującego coraz większą popularność tzw. rolnictwa węglowego. Poza ochroną gleby, rolnicy mogą czerpać z niego dodatkowe zyski finansowe, sprzedając osiągnięte redukcje emisji gazów cieplarnianych. Paludikultura przynosi też inne korzyści dla rolników. Przede wszystkim zwiększa naturalną retencję wody w krajobrazie, ograniczając negatywne skutki suszy i powodzi. Mokre torfowiska mogą działać jak gąbka – spowalniają odpływ wody deszczowej, zwiększając jej ilość w glebie. Dodatkowo, w sąsiedztwie obszarów podmokłych klimat jest bardziej wilgotny i chłodniejszy. Parująca woda powoduje powstawanie rosy, mgieł i opadów deszczu. To wszystko przekłada się na ilość i jakość plonów na sąsiednich gruntach.

Biomasa pozyskana z paludikultury ma wysoki potencjał do zastosowania w gospodarce. Może być wykorzystywana m.in. jako biopaliwo, lecz także do produkcji papieru, opakowań oraz naturalnych materiałów budowlanych. Na przykład specyficzna gąbczasta tkanka powietrzna pałki wodnej sprawia, że produkty z tej rośliny mają niezwykłe właściwości izolacyjne – ich parametry są równe lub lepsze niż styropianu! Dodatkowo, wysoka odporność na wilgoć i pleśń, a także ogień, sprawia, że pałka to doskonały surowiec na płyty izolacyjne i konstrukcyjne.

Uprawa mchów torfowców, zdj. Centrum Ochrony Mokradeł.

W lutym 2025 roku rozpocznie się projekt PaluWise finansowany z programu Horyzont Europa, w którym planowane jest założenie czterech dużych paludikulturowych gospodarstw demonstracyjnych w Polsce, Holandii, Finlandii i Wielkiej Brytanii. Polska część projektu obejmuje założenie około 40-hektarowej uprawy turzyc i pałki wodnej, a także badania i rozwój produktów z biomasy bagiennej. Krajowymi partnerami projektu są Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Instytut Technologiczno-Przyrodniczy – Państwowy Instytut Badawczy, Uniwersytet Warszawski, VestaEco Sp. z o.o. oraz Centrum Ochrony Mokradeł.

***

Centrum Ochrony Mokradeł to stowarzyszenie naukowców i miłośników przyrody. Od ponad 20 lat realizujemy projekty monitorowania, ochrony i odtwarzania polskich mokradeł. Zajmujemy się edukacją i popularyzacją nauki, bierzemy również czynny udział w konsultacjach polityk krajowych i międzynarodowych. Posiadamy status Organizacji Pożytku Publicznego. Jesteśmy członkiem założycielem Wetlands International Europe oraz członkiem Koalicji Ratujmy Rzeki, Koalicji 10%, a także partnerem ruchu 1% for the Planet.

Centrum Ochrony Mokradeł jest blisko związane z grupą badawczą zajmującą się mokradłami w Instytucie Biologii Środowiskowej Uniwersytetu Warszawskiego. We władzach Stowarzyszenia są również naukowcy z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i Uniwersytetu im. Marii Curie-Skłodowskiej z Lublina.

www.bagna.pl

www.facebook.com/centrum.ochrony.mokradel

Źródło: Centrum Ochrony Mokradeł, informacja nadesłana do redakcji.

Facebook
Twitter
Email

Newsletter

Co miesiąc najlepsze teksty WW w Twojej skrzynce!

Najnowsze wydarzenia

woj. mazowieckie
31.01.2025
- 02.03.2025
Cała Polska
05.02.2025
- 07.03.2025
Cała Polska
03.02.2025
- 12.03.2025
woj. mazowieckie
31.01.2025
- 02.03.2025
Cała Polska
05.02.2025
- 07.03.2025
Cała Polska
03.02.2025
- 12.03.2025

Newsletter

Co miesiąc najlepsze teksty WW w Twojej skrzynce!