Witryna Wiejska na swych łamach gości dziś Natalię Hładyk ze Zjednoczenia Łemków w Gorlicach. Rozmawiamy z nią o nadchodzącej 42. edycji Łemkowskiej Watry w Zdyni, która rozpocznie się 19 lipca. Dowiadujemy się ciekawych rzeczy o idei tego wydarzenia, jego historii oraz o tym, jak Watra stała się miejscem spotkań Łemków i sympatyków ich kultury z całego świata. W załączeniu mamy szczegóły dotyczące programu, pełnego koncertów, warsztatów i spotkań autorskich.
Fot. Natalia Hładyk, Folkowisko w Gorajcu 2024
Przemysław Chrzanowski, Witryna Wiejska: Spotykamy się niemal w przededniu kolejnej edycji Łemkowskiej Watry w Zdyni. Opowiedz o idei tego wydarzenia.
Natalia Hładyk, Zjednoczenie Łemków w Gorlicach. – To nasz flagowy projekt. Ideą Watry jest spotkanie Łemków, którzy rozsiani są po całej Polsce i świecie wskutek historii powojennych. Mam tu na myśli m.in. deportację na radziecką Ukrainę z 1947 roku w ramach Akcji „Wisła”. Koncepcja była taka, żeby się spotkać. Udało się to w 1983 roku, kiedy to odbyła się pierwsza Watra. Z założenia miało to być spotkanie rodzinne, przyjacielskie i koleżeńskie. Z czasem pierwotna koncepcja się poszerzyła, Watra otworzyła się na nowych gości, przybywają tu osoby spoza naszego kręgu kulturowego, ale zwykle są to sympatycy kultury łemkowskiej, ponadto nie brak ludzi po prostu ciekawych tego wydarzenia. Bardzo często potem systematycznie oni wracają i decydują się w taki sposób spędzić część swoich wakacji. Mamy w Zdyni taką mapę, na której możemy zaznaczyć miejsce pochodzenia swoich dziadków, tuż obok stoi inna mapa, gdzie z kolei można zaznaczyć skąd się przyjechało. Proszę mi wierzyć, te punkty rozsiane są po całym globie.
Teren niegdyś zamieszkiwany przez Łemków to…
– Tradycyjnie członkowie tej mniejszości zamieszkiwali tzw. Łemkowszczyznę, czyli Beskid Niski i część Beskidu Sądeckiego. To wąskie pasmo Karpat, ciągnące się od Popradu aż po Komańczę. Dalej zaczyna się już Bojkowszczyzna.
Czym zajmuje się wasze stowarzyszenie na co dzień?
– Głównym celem Zjednoczenia Łemków jest ochrona, podtrzymywanie oraz upowszechnianie wielowiekowego dziedzictwa kulturowego Łemków. Organizacja reprezentuje i ochrania także interesy ukraińskiej grupy etnograficznej Łemków w ramach ustawodawstwa Rzeczpospolitej Polskiej. Stowarzyszenie nie załatwi jednak wszystkich problemów. Mamy bardzo szerokie spektrum działania, musimy dbać przede wszystkim o to, co nas odróżnia: język, religię (Łemkowie są wyznania prawosławnego, albo greko-katolickiego), w końcu alfabet (cyrylica), który coraz mniej osób zna i praktykuje.
Czym charakteryzuje się doroczne święto Łemków?
– Watra jest wydarzeniem trzydniowym. Zaczynamy w piątek o godzinie 14.00, a kończymy wieczorem około 20.00 w niedzielę. To jest czas, kiedy ludzie praktycznie nie śpią. Bawią się, śpiewają, prowadzą w nieskończoność rozmowy.
Oczywiście to trzydniowe święto pełne jest atrakcji, które drobiazgowo przygotowujemy na wiele miesięcy przed inauguracją imprezy. W programie mamy przede wszystkim występy zespołów łemkowskich, czy rusnackich. Są kapele z Polski, Ukrainy, Słowacji, przybywają także zespoły z Serbii, których członkowie są potomkami Rusinów, którzy 200 lat temu wyemigrowali za chlebem na Bałkany. Znamienne jest to, że w niesprzyjających warunkach historycznych potrafili oni zachować swoją odrębność kulturową i folklorystyczną.
Ponadto na Watrze nie brakuje koncertów muzyki folkowej, rockowej, czy reggae.
Mamy bogaty program dla dzieci, a nawet spartakiadę. Warto wspomnieć o konkursach zręcznościowych, jak choćby o rywalizacji w cięciu piłą „moja – twoja”, czy dojeniu krów. Jest też coś dla miłośników słowa pisanego, w ciągu dwóch dni mamy wiele spotkań autorskich, podczas których można poznać autorów najbardziej poczytnych publikacji nie tylko o tematyce łemkowskiej.
Oddzielny panel stanowią spotkania wyłącznie poświęcone historii, kulturze i tożsamości Łemków. Z pełnym przekonaniem mogę polecić te wydarzenia wszystkim tym, którzy chcieliby posiąść gruntowną wiedzę na temat tej mniejszości.
Jaka frekwencja towarzyszy festiwalowi Watra?
– Obecnie podczas festiwalu gościmy nawet do 7 tys. osób. Zauważamy jednak, że na przestrzeni ponad 40 lat istnienia tej imprezy znacząco zmienił się sposób korzystania z tego, co to przedsięwzięcie oferuje. Dzisiaj ludzie przyjeżdżają z myślą nie tylko o uczestnictwie w Watrze, ale odwiedzają cmentarze, wpadają do znajomych, zdają się być w pędzie, który narzuca im współczesność. Kiedy ogląda się zdjęcia dokumentujące festiwale z lat 80. i 90., to widzi się ludzi murem siedzących przed sceną przez wszystkie dni imprezy. Jestem pewna, że w tegorocznym programie wydarzenia znajdą się takie propozycje, które na długie godziny szczelnie wypełnią widownię.
***
Program Łemkowskiej Watry w Zdyni
Piątek, 19 lipca 2024
- 14:00: Oficjalne otwarcie festiwalu
- 15:00-18:00: Występy zespołów dziecięcych i młodzieżowych
- „Raǵłanočka”, „Hajduczka” – Maków Podhalański
- „Czajen”, „Serencza” – Przemków
- „Teroczka” – Uście Gorlickie
- 19:00-24:00: Koncerty zespołów łemkowskich
- „Zoryna”, „Nadija” – Kijów, „Czeremosz” – Wrocław
- „Serencza” – Gorlice, „Jahody” – Krynica
- „Kłyńci” – Wrocław
Sobota, 20 lipca 2024
- 10:00: Warsztaty rękodzieła (garncarstwo, malowanie na szkle)
- 12:00-15:00: Spotkania autorskie z pisarzami łemkowskimi
- Helena Dub – Wydawnictwo „Wołoszyn”
- Orest Tabaka – „Wieczorny czas”
- 16:00-18:00: Konkursy tradycyjnych umiejętności
- Cięcie drzew, lepienie pierogów
- 19:00-24:00: Koncerty zespołów folkowych, rockowych
- „Horpyna” – Olsztyn, „LemON” – Londyn
- „Tylko Ty” – Gorzów Wielkopolski
Niedziela, 21 lipca 2024
- 10:00: Msza święta w obrządku grekokatolickim
- 12:00-14:00: Zawody sportowe (bieg z przeszkodami, rzut kamieniem)
- 15:00-20:00: Koncerty finałowe
- „Meteo” – Przemyśl, „Lemko Tower” – Nowy Jork
- „Kłyńci” – Warszawa, „Komancza” – Gorlice
***
Szczegółowy program imprezy znajdziesz tutaj: https://watrazdynia.pl/program-przyciski/
Fot. Archiwum Łemkowskiej Watry