Historia urzędu sołtysa jest niewiele krótsza, niż historia Polski. Został on utworzony na przełomie XII i XIII wieku. Już w średniowieczu, oprócz dbania o interesy feudała, sołtys zajmował się nadzorem nad wsią, ściągał podatki, reprezentował wspólnotę w konfliktach z innymi wsiami i instytucjami zewnętrznymi.
I dziś sołtys jest ważną figurą – częściowo ze względu na samorządowo-administracyjny wymiar swojej funkcji i wynikające stąd obowiązki – zbieranie podatków lokalnych, roznoszenie nakazów podatkowych, przekazywanie mieszkańcom informacji o decyzjach i działania władz lokalnych, organizowanie zebrań wiejskich. Jednak nie mniej ważna jest rola sołtysa/sołtyski w dbaniu o poprawę warunków życia mieszkańców. Powszechnie od sołtysów oczekuje się starań, żeby na wsi „coś się działo”, aby byli operatywni, skuteczni, umieli rozwiązać konflikty, pośredniczyli między mieszkańcami i władzami gminy. Powinni umieć rozpoznawać potrzeby i reagować na nie, oraz motywować ludzi do wspólnych działań.
Choć dzisiejsza wieś ze wsią sprzed wieków lub dziesięcioleci ma niewiele wspólnego, sołectwo wciąż jest wspólnotą ludzi żyjących w najbliższym sąsiedztwie. Mieszkańcy korzystają z tej samej infrastruktury i instytucji, oddychają tym samym powietrzem, czerpią z tych samych zasobów wody. Chociaż czasem dzielą ich spory czy konflikty, ich życie jest przyjemniejsze, jeśli mogą od czasu do czasu spotkać się i razem działać na rzecz wspólnych spraw, albo wspólnie uprawiać sport lub się bawić.
W końcu, choć prawie zanikła konieczność wzajemnego pomagania sobie w pracach polowych, nie przestaliśmy być istotami społecznymi.
Zmienił się jednak krajobraz, a mieszkańcy znacznie bardziej niż jeszcze 30 lat temu różnią się miedzy sobą zawodami i stylem życia. Zmieniły się technologie – budowlane, produkcyjne, informatyczne – przeobraziły wieś jako miejsce do życia. Na horyzoncie pojawiły się nowe problemy i wyzwania, związane m. in. z zasobami energii i wody lub czystością powietrza, a także politycznymi i ekonomicznymi zmianami na świecie.
Wierzymy, że współpraca, nawiązywanie i podtrzymywanie dobrych relacji oraz dbanie o wspólne dobro – na poziomie wsi, ale też całego kraju – to najważniejsze umiejętności, które pozwolą przygotowywać się do wyzwań, jakie przyniesie przyszłość.
Dlatego zapraszamy sołtyski i sołtysów z całej Polski, którzy chcieliby wyjść poza sferę swoich administracyjnych obowiązków, do programu „Sołectwo na nowe czasy”. Program realizowany jest przez Fundację Wspomagania Wsi i współfinansowany przez Polsko-Amerykańską Fundację Wolności. Adresowany jest do sołtysek i sołtysów, którzy chcieliby wyjść poza sferę swoich administracyjnych obowiązków.
W ramach programu organizujemy i wspieramy organizację spotkań sołtysów i osób, które rozważają podjęcie się tej roli. Będziemy także publikować materiały do czytania i oglądania.
Wszystko po to, aby:
- rozmawiać o problemach,
- tworzyć okazje do nawiązania międzysołeckich kontaktów,
- podsuwać sobie nawzajem ciekawe i nowatorskie pomysły,
- dowiedzieć się więcej o różnych rozwiązaniach i zagadnieniach, które składają się na szeroko pojętą jakość życia na obszarach wiejskich.
- I co chyba najważniejsze – wspierać sołtysów i sołtyski we włączaniu wszystkich mieszkańców sołectwa – niezależnie od różnych interesów i problemów – w życie wspólnoty, tak, żeby mieli poczucie, że ich głos bierze się pod uwagę w rozmaitych, skomplikowanych procesach decyzyjnych, na różnych szczeblach samorządu i w innych instytucjach.
Tak widzimy rolę sołtysa – jako ogniwo demokracji na najniższym, podstawowym szczeblu, które łączy głos pojedynczych obywateli z władzą. Dlatego sołtys nie tylko powinien umieć wysłuchać mieszkańców, ale także wytłumaczyć im, jakie reguły wiążą się z funkcjonowaniem samorządu.
Jeśli więc jesteś sołtyską lub sołtysem, i leży Ci na sercu przyszłość Twojej wsi – zapraszamy do śledzenia sołeckich tematów na Witrynie Wiejskiej.
Czytaj, oglądaj i pisz do nas (redakcja@fww.pl), jeśli masz pytania lub chcesz podzielić się własną historią!
***
***
