Jak planować fundusz sołecki?

Fundusz sołecki 22

Każdego roku do 30 września mieszkańcy sołectw w całej Polsce spotykają się na zebraniach wiejskich, by wspólnie decydować, na co chcą przeznaczyć środki z funduszu sołeckiego na kolejny rok. Publikujemy w Witrynie Wiejskiej artykuł przypominający podstawowe informacje, które pomogą zaplanować fundusz sołecki, przygotowany przez Paulę Kłucińką – ekspertkę prawną Sieci Obywatelskiej Watchdog Polska. Liczne pytania dotyczące funduszu sołeckiego nadsyłane do redakcji Witryny Wiejskiej były niejednokrotnie konsultowane właśnie przez ekspertów prawnych organizacji Watchdog Polska. W tekście znajdują się linki do dwóch artykułów: podsumowanie odpowiedzi na wnioski skierowane przez Stowarzyszenie Sieć Obywatelska Watchdog Polska do regionalnych izb obrachunkowych i wojewodów, dotyczące wydawanych przez nie opinii w sprawie funduszu sołeckiego oraz zbiór pytań i odpowiedzi dotyczących funduszu sołeckiego, pochodzących z poradnictwa prawnego Stowarzyszenia. Zachęcamy do lektury.

Paula Kłucińska, Jak planować fundusz sołecki?

Fundusz sołecki jest pulą środków wyodrębnionych z budżetu gminy, wyliczoną według określonego wzoru, o przeznaczeniu której decydują bezpośrednio mieszkańcy sołectw. O wyodrębnieniu funduszu sołeckiego w danej gminie decyduje jej rada, a realizacją, jak zresztą wykonywaniem całego budżetu, zajmuje się wójt (przy pomocy urzędu gminy).

Podstawowe zasady rządzące funduszem sołeckim wynikają z poświęconej mu ustawy o funduszu sołeckim. Z kolei zasad zwoływania zebrań wiejskich, prowadzenia obrad i głosowania na zebraniach, należy poszukiwać w statutach poszczególnych sołectw.

Wyodrębnienie funduszu sołeckiego

Żeby móc przejść do etapu decydowania o przeznaczeniu środków z funduszu sołeckiego na konkretne zadania (nazwane formalnie przedsięwzięciami), w pierwszej kolejności trzeba sprawdzić, czy rada gminy podjęła uchwałę o wyodrębnieniu takiego funduszu. Na podjęcie uchwały rada miała czas do 31 marca i był to termin nieprzekraczalny. Co ważne, jeśli rada już wcześniej podjęła uchwałę o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego, to nie musi jej odnawiać co roku. Jeśli więc rada podjęła uchwałę w 2017 roku i nie została ona ,,uchylona’’(nie podjęto kolejnej uchwały o niewyodrębnieniu funduszu sołeckiego), to obowiązuje także w roku 2021. Jeżeli zaś podjęto uchwałę o niewyodrębnieniu funduszu sołeckiego, to rada ma obowiązek decydować o ewentualnej zmianie stanowiska corocznie.

Wniosek sołectwa

Jak wynika z danych ministerialnych, w 2021 roku fundusz sołecki wyodrębniło 1498 na 2174 gmin posiadających sołectwa. Samo wyrażenie zgody na wyodrębnienie funduszu nie oznacza jednak jeszcze, że zostanie on wykonany. Po otrzymaniu informacji o wysokości środków przypadających na poszczególne sołectwa (co ma miejsce w lipcu), mieszkańcy powinni zacząć zastanawiać się, na jakie zadania (przedsięwzięcia) chcą przeznaczyć wspomniane pieniądze, a następnie uchwalić odpowiednio uzasadnione wnioski w terminie do 30 września.

Wniosek o przeznaczenie środków z funduszu sołeckiego może zaproponować sołtys, rada sołecka lub co najmniej 15 pełnoletnich mieszkańców sołectwa, a uchwala go zebranie wiejskie, głosując zgodnie z zasadami przyjętymi w statucie sołectwa. Od wspomnianej zasady wprowadzono jeden wyjątek. W okresie epidemii (stanu zagrożenia epidemicznego) i trzy miesiące po ich odwołaniu, wnioski w sprawie funduszu sołeckiego mogą być uchwalane (chociaż nie muszą) bez udziału mieszkańców – przez radę sołecką na wniosek sołtysa.

Niezmiennie każdy wniosek musi zawierać uzasadnienie merytoryczne i szacunki kosztów zaplanowanych zadań. Za uzasadnieniem kryje się natomiast konieczność wykazania łącznie trzech przesłanek. Chodzi o opisanie, że dane przedsięwzięcie jest zadaniem własnym gminy (np. edukacja, promocja czy utrzymywanie gminnych obiektów), służy poprawie warunków życia mieszkańców (najlepiej wszystkich mieszkańców sołectwa) i jest zgodne ze strategią rozwoju gminy. Z założenia zadanie powinno być realizowane na terenie wnioskującego sołectwa, chyba że kilka sołectw zdecyduje się na realizację wspólnego przedsięwzięcia.

Dobrze uzasadniony wniosek zostanie uwzględniony w projekcie budżetu gminy, a wykonaniem uchwalonych zadań zajmie się do końca 2022 roku jej wójt. Jeśli natomiast wniosek zostanie uchwalony niezgodnie z przepisami (np. przekazany po terminie), to wójt będzie miał prawo go odrzucić. Jeżeli planowane przedsięwzięcia nie spełnią wspomnianych wcześniej przesłanek (zadanie własne gminy itd.), to przy uchwalaniu budżetu, wniosek będzie mogła odrzucić także rada gminy. W takiej sytuacji środki z funduszu sołeckiego przepadną, a kolejna szansa na zgłoszenie zadań pojawi się dopiero za rok.

Zwrot części wydatków

Część wydatków poniesionych w ramach funduszu sołeckiego jest zwracana gminom z budżetu państwa w kolejnym roku budżetowym. Jeśli więc przedsięwzięcia zostaną uchwalone przez mieszkańców w 2022 roku, wykonane przez wójta w 2023 r., to zwrot nastąpi w roku 2024. Zwrot waha się między 20-40% dokonanych wydatków, chociaż kwoty bywają korygowane. Pewne jest natomiast, że jeśli sołectwo nie uchwali wniosków albo, co niestety również się zdarza, wójt zmieni zdanie i nie zrealizuje przedsięwzięcia zaproponowanego w poprawnie złożonym wniosku, to zwrot od takich ,,wydatków’’ nie będzie przysługiwał.

Teoria a praktyka

Chociaż większość przepisów poświęconych funduszowi sołeckiemu jest testowana od lat, to w praktyce wciąż pojawiają się wątpliwości dotyczące możliwości realizowania kolejnych pomysłów na zadania czy zmiany uchwalonych przedsięwzięć na inne.

Czy koszty imprezy integracyjnej mieszkańców można pokryć z funduszu sołeckiego? Czy mieszkańcy mogą zaplanować zadanie na terenie sąsiedniego sołectwa? Wreszcie czy w obliczu pandemii można zwołać zebranie wiejskie?

Pozostałe dwa teksty są zbiorem pytań i odpowiedzi dotyczących funduszu sołeckiego, pochodzących z poradnictwa prawnego Stowarzyszenia:

Pierwszy z nich to podsumowanie odpowiedzi na wnioski skierowane przez Stowarzyszenie Sieć Obywatelska Watchdog Polska do regionalnych izb obrachunkowych i wojewodów, dotyczące wydawanych przez nie opinii w sprawie funduszu sołeckiego.

Drugi tekst jest zbiorem pytań i odpowiedzi dotyczących funduszu sołeckiego, pochodzących z poradnictwa prawnego Stowarzyszenia.

Źródło: Sieć Obywatelska Watchdog Polska

Facebook
Twitter
Email

Newsletter

Co miesiąc najlepsze teksty WW w Twojej skrzynce!

Newsletter

Co miesiąc najlepsze teksty WW w Twojej skrzynce!