Gminy miały sprzedawać węgiel

Mariusz Marszał dla Witryny Wiejskiej
8 września 2022

W Polsce mamy 3 mln gospodarstw ogrzewanych węglem. Zużywają one od 9 do 11 mln ton, w zależności od tego jak mroźna jest zima. (1)

W kwietniu 2022 roku, niemal natychmiast po wprowadzeniu przez polski rząd embarga na rosyjski węgiel, surowiec ze wschodu przestał przyjeżdżać pociągami i przypływać do naszych portów. Pozostałe kraje UE nie były tak radykalne i zostawiły sobie okres przejściowy na wprowadzenie embarga, które weszło w życie 10 sierpnia.

Jakie jest zapotrzebowanie na węgiel i jego wydobycie?

Przed wybuchem wojny w Ukrainie import węgla do UE wynosił 6-9 mln ton miesięcznie, ale już w marcu wzrósł do ponad 10 mln ton.

Polska jest liderem w zapotrzebowaniu na węgiel dla gospodarstw domowych oraz celów energetycznych wśród krajów UE. Jeszcze w 2021 roku wydobyliśmy 42 mln ton węgla energetycznego, a spaliliśmy ponad 55 mln ton. (2)

Dotychczas brakujący węgiel trafiał na rynek z zapasów powstałych w czasie pandemii oraz w połowie z importu – głownie rosyjskiego. Tak było w 2021 roku.

Wydobycie naszego węgla wzrośnie szacunkowo maksymalnie o 1 milion ton. Skąd wziąć pozostałe 12 mln ton węgla? Pozostaje nam import z krajów innych niż Rosja.

Jednak problemem jest „wąskie gardło” w portach, które mają określoną przepustowość.

Rząd również naciska na porty, aby pierwszeństwo w rozładunku miały statki sprowadzane przez dwie państwowe spółki PGE Paliwa i Węglokoks.

Cena węgla rośnie

Ceny polskiego węgla na aukcjach internetowych są dziś pięć razy wyższe niż przed rokiem. Już dziś nie możemy mieć wątpliwości co do tego, że problemy z węglem przełożą się na wzrost cen żywności, ciepła i prądu.

Czy mamy do czynienia z paniką na rynku? Może jeszcze nie, ale widać nerwowość w firmach, które martwią się, że zimą węgla zabraknie i już teraz chcą kupić go jak najwięcej na zapas.

Od poniedziałku 29 sierpnia w kopalni Lubelski Węgiel Bogdanka zmieniły się zasady prowadzenia sprzedaży detalicznej węgla dla gospodarstw domowych. Sprzedaż będzie prowadzona wyłącznie na zasadzie zapisów z planowanym terminem odbioru. Jest to efekt gwałtownego wzrostu liczby chętnych na jego zakup, przez co tworzyły się kilometrowe kolejki do kopalni.

„Pomysł” na zwiększenie dostępności węgla

Rząd podejmuje kolejne próby zwiększenia dostępności węgla na rynku krajowym. Ostatnim pomysłem jest propozycja zorganizowania sprzedaży węgla przez gminy, z którym rząd wystąpił do samorządów.

Propozycja jest tak samo nieprzemyślana i chybiona, jak praktycznie niemożliwa do realizacji w obecnych warunkach.

W odpowiedzi na informację o tym, że są gminy chcące organizować sprzedaż węgla, przedstawiciele gminnych JST (Jednostek Samorządu Terytorialnego) zrzeszone w ramach korporacji samorządowych przy KWRiST (Komisja Wspólna Rządu i Samorządu Terytorialnego) zasypały gradem pytań przedstawiciela rządu.

Pytania bez odpowiedzi

Pytano między innymi: konkretnie które gminy zgłosiły chęć sprzedaży węgla, czy ich spółki komunalne mają wobec tego zabezpieczoną wystarczającą jego ilość na najbliższy sezon grzewczy, po jakich cenach i gdzie ten węgiel kupić, kto zorganizuje transport, jaką marżę zastosować?

Czy wobec tego nie nastąpi naruszenie zasady wolnej konkurencji na polu gospodarczym? Rodzi to podejrzenie, że spółki otrzymają dodatkowe ulgi i zwolnienia albo będą faworyzowane przy dostępie do kontraktów i zamówień.

To tylko część pytań jaka padła ze strony samorządów. Niestety nie uzyskano na nie odpowiedzi.

W rezultacie rząd wycofał się z dyskusji podczas plenarnego posiedzenia Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego pomimo tego, że taki punkt znalazł się w agendzie.

Czy wcześniejsze decyzje rządu nie były zbyt pochopne? Czy nie powinna poprzeć je rzeczowa analiza bezpieczeństwa energetycznego kraju – koniecznie w odniesieniu do sytuacji na świecie? Jakie są nasze możliwości logistyczne? Czy został zapewniony właściwy poziom ciągłości działania w sektorze energetycznym? Sami musimy to ocenić.

Bez odpowiedzi zostaje pytanie: co rząd chciał osiągnąć próbując włączyć całkowicie nieprzygotowane gminy w dystrybucję węgla którego na rynku nie ma?

***

Mariusz Marszał – doradca ds. legislacyjnych i programowych Przewodniczącego Związku Gmin Wiejskich Rzeczpospolitej Polskiej.