Jacek Piwowarski od prawie 10 lat jest Sołtysem wsi Wiązownica Kolonia, działa w Stowarzyszeniu Dolina Kacanki, jest też uczestnikiem Pracowni Samorządowej Fundacji Batorego. W rozmowie z Piotrem Szczepańskim opowiada o tworzeniu strategii rozwoju wsi.
Strategia rozwoju wsi to dokument, który wytycza kierunek działań, w którym podąża wieś i jej mieszkańcy. Tworzona jest na podstawie oczekiwań i potrzeb mieszkańców w oparciu o lokalne zasoby.
Pierwszym krokiem w tworzeniu strategii rozwoju wsi może być wyobrażenie sobie – jak będzie wyglądała nasza wieś za 5 lat.
Od czego należy zacząć robienie strategii rozwoju wsi? Na początku ważne jest zbudowanie grupy aktywnych osób, które chciałyby się w ten proces włączyć. Przede wszystkim należy pokazać lokalnym liderom, że takie strategie powstają w innych miejscach i są realizowane z powodzeniem.
Do tworzenia strategii należy zaprosić jak najszersze grono mieszkańców. Należy rozbudzić w mieszkańcach chęć wzięcia sprawy we własne ręce. Należy dotrzeć do każdego z informacją, że taki proces ruszył. Nie można pomijać żadnej grupy – trzeba pamiętać o seniorach, młodzieży i dzieciach. W kampanii informacyjnej należy użyć wszelkich dostępnych dróg komunikacji – internetu, SMS-ów, tablic ogłoszeniowych.
Oczywiście w jej tworzenie nie zaangażują się wszyscy, ale trzeba dać wszystkim szansę do dołączenia, poprzez dotarcie z informacją do wszystkich mieszkańców.
Proces tworzenia strategii powinien być transparentny i szeroko reklamowany. Na każdym etapie robienia diagnozy, czy tworzenia strategii – szeroko informujemy o wynikach, o tym, co powstało – konsultujemy, dodajemy, zmieniamy.
Bardzo ważnym elementem w pracy nad jej powstaniem jest diagnoza potrzeb mieszkańców. Różne grupy mieszkańców mają różne potrzeby i proces tworzenia strategii opiera się na ich zebraniu i zapisaniu. To bardzo ważny element, który integruje ludzi, daje im poczucie wpływu na rzeczywistość i jednocześnie przekazuje im też odpowiedzialność za podjęte decyzje i obrane kierunki rozwoju wsi.
Aby przeprowadzić diagnozę potrzeb mieszkańców, tworzymy ankietę, którą możemy wręczać ludziom przy okazji np. lokalnych imprez. Można zrobić też warsztaty z dziećmi pt. „Wieś moich marzeń” – narysuj wieś swoich marzeń. Dzieci rysują mapę swojej wsi, zawierającą miejsca, których nie ma, które chcieliby, aby powstały. Można też zorganizować konkurs, gdzie dzieci są nagradzane drobnymi upominkami. W ten sposób dowiemy się, czego dzieciom brakuje we wsi. W kontakcie z seniorami, aby poznać ich potrzeby, sołtys może wykorzystać swoje spotkania przy poborze podatku,.
Można również robić spacery badawcze – umawiamy się z osobami zainteresowanymi tworzeniem strategii na spacer po wsi. Podczas spaceru znajdujemy elementy wymagające powstania lub naprawy. Może to być np. kosz na śmieci, albo bezpieczna zatoczka przy przystanku autobusowym. Podczas wspólnego spaceru takie brakujące elementy mogą być łatwo określone.
W strategii rozwoju wsi warto tez określić przybliżone ramy czasowe, w jakich chcielibyśmy przeprowadzić nasze działania. Przydatna będzie też analiza SWOT – czyli zdefiniowanie naszych mocnych zasobów, jak również słabości, szans i zagrożeń w odniesieniu do celów, które chcemy zrealizować.
Należy tez określić cele główne i cele operacyjne. Wybieramy sobie we wsi – 3-4 obszary, które uważamy, że są najbardziej istotne. Musimy wspólnie dokonać gradacji naszych pomysłów, czyli zdecydować, co jest dla nas tu i teraz najważniejszym wyzwaniem, przed którym musimy stanąć. To jest ważny moment procesu powstawania strategii, ponieważ mogą się tu spotkać różne interesy różnych grup. Wtedy możemy wspomóc się dyskusjami, głosowaniem, lub nawet debatą.
Warto planować metodą małych kroków – nigdy nie zrobimy wielkiej rzeczy z niczego. Żeby dotrzeć do tego końcowego celu, należy zaplanować etapy dojścia tam i je po kolei realizować.
Strategia nie jest zamkniętym dokumentem. Średnio co dwa lata należy robić jej ewaluację. Pojawiają się nowe okoliczności, których wcześniej nie braliśmy pod uwagę. Zanim dokument ujrzy światło dzienne, to ten proces musi trochę potrwać.
Warto też szukać wsparcia u władz samorządowych, które mają dostęp do różnego rodzaju danych statystycznych, które mogą być pomocne w procesie powstawania strategii. W wielu gminach istnieją plany rozwoju miejscowości gminnych, które niekoniecznie muszą być znane mieszkańcom, albo być zbieżne z ich pomysłami. Dlatego warto konsultować pracę nad strategią z władzami samorządowymi. Warto ich zaprosić do pracy nad jej powstaniem.
Strategia, która powstaje w wyniku wspólnej pracy mieszkańców jest też silnym argumentem, mówiącym o realnych potrzebach ludzi, argumentem, który można użyć podczas starania się o środki gminne.
Strategia może też pomóc w zagospodarowaniu funduszu sołeckiego – to kolejna korzyść płynąca z jej powstania. Łatwiej jest wtedy przekonać wójta, aby wyodrębnił ten fundusz a w kolejnych latach go kontynuował.
Wieś potrzebuje strategii również po to, aby uzasadnić celowość działań, będących etapami jakiegoś większego projektu. Po co robimy coś teraz? To co robimy, zostało zaaprobowane przez większość społeczności. Ta idea została przez ludzi wybrana i jej elementy możemy realizować. Zaprocentuje to za kilka lat. Bez strategii, bez planu działania nie będzie porządku i kontynuacji naszych działań.
Wynikiem tych wszystkich naszych działań będzie powstanie dokumentu – strategii rozwoju naszej wsi, która powinna być zbieżna ze strategią naszej gminy. Bo tak naprawdę, to gmina będzie wspierała realizację tych celów. Oczywiście może się tak zdarzyć , że we wsi działa jakaś prężna organizacja pozarządowa, która pozyska środki na ich realizację, ale na ogół to od gminy zależy realizacja naszych celów wytyczonych w strategii.
Podsumowując, strategia rozwoju wsi jest dokumentem, który ma określić cele rozwojowe miejscowości na okres od 5 do 10 lat. Cele te powinny być poddane gradacji ważności. Proces powstawania strategii rozwoju wsi na każdym etapie jej powstawania powinien być transparentny i szeroko komunikowany wśród mieszkańców. Podstawą powstania strategii powinny być potrzeby mieszkańców, które są zbierane podczas badań ankietowych i spotkań sołeckich. Ustalenia zapisane w strategii powinny być konsultowane z wójtem i radnymi. Strategia powinna być zharmonizowana ze strategią rozwoju gminy. Strategia z upływem czasu powinna podlegać ewaluacji i rewizji. Strategia powinna zawierać: ramy czasowe, w których będą realizowane działania w niej zapisane, źródła ich finansowania oraz spis zasobów lokalnych.
