W Polsce funkcjonuje ok. 6700 Młodzieżowych Drużyn Pożarniczych (MDP). Zrzeszają one 87 tys. dzieci i młodzieży. Co ciekawe z roku na rok zwiększa się odsetek dziewcząt – dawniej było to 20 proc. dziś to już 30 proc. ogółu członków MDP. Dzieje się tak między innymi dlatego, iż istnieją realne szanse, by w dorosłości kobiety mogły brać udział w regularnych akcjach ratowniczo-gaśniczych w strukturach Ochotniczych Straży Pożarnej.
Przemysław Chrzanowski, Witryna Wiejska: Czy dziś o Młodzieżowych Drużynach Pożarniczych należy mówić w kontekście wielkiego potencjału do zagospodarowania?
Robert Klonowski, OSP w Kwilczu: – Młodzieżowe Drużyny Pożarnicze to szansa na wpuszczenie nowej energii w skostniałe struktury OSP. Kiedy rozmawiam ze starszymi działaczami, a oni pytają mnie, co mogą zrobić dla młodych, to wówczas odpowiadam: zróbcie im miejsce! Duże nadzieje w tym kontekście wiążę z nową strategią Związku Ochotniczych Straży Pożarnych „Florian 2050”. Jednym z najważniejszych obszarów strategicznych tej strategii jest komponent „młodzież”, który dużo szerzej niż dotychczas otwiera OSP na młodych.
Liczę na to, że gdy strategia zostanie przyjęta i wdrożona do realizacji, to ta wymiana pokoleniowa przyspieszy i więcej władzy w lokalnych strukturach OSP trafi w ręce młodych strażaków. A że taka zmiana procentuje w bardzo krótkim czasie wiemy na własnym przykładzie. W jednostce OSP Kwilcz wiceprezesem jest 26-latek, który ponadto jest prezesem zarządu gminnego OSP i wiceprzewodniczącym rady gminy. Dotąd w ochotniczych strażach pożarnych młody wiek uważany był za słabość, obecnie, przy tak dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości, to ogromny atut.
Dlaczego warto zapisać się do MDP albo posłać dziecko do MDP?
– Przede wszystkim jest to wspaniała szkoła charakteru. Podobnie jak ochotnicze straże pożarne są kwintesencją społeczeństwa obywatelskiego, tak dziecięce i młodzieżowe drużyny pożarnicze są kuźnią społeczeństwa obywatelskiego na terenach wiejskich. W MDP młodzi ludzie uczą się nie tylko zagadnień związanych z pożarnictwem, pomocą przedmedyczną, ale dbają też o rozwój tężyzny fizycznej oraz rozwijają swoje kompetencje miękkie, o których coraz więcej się mówi.
Rozwijają empatię, uczą się pracy w grupie. Potencjał młodzieżowych drużyn pożarniczych jest zatem ogromny. Szczególnie jest to ważne w mniejszych miejscowościach gdzie OSP jest często jedyną instytucją publiczną, obok Kościoła katolickiego, czy koła gospodyń wiejskich. Z całym szacunkiem dla pozostałych dwóch organizacji to właśnie straż pożarna jest najbardziej atrakcyjna dla młodego człowieka. Czerwone, fantastyczne samochody, błyszczące światła, no i ten etos bohatera, który spowija każdego strażaka – to wciąż rozpala wyobraźnię wielu młodych ludzi.
Nie wszystkie jednostki, nawet te będące w Krajowym Systemie Ratowniczo-Gaśniczym mają u siebie młodzieżowe drużyny pożarnicze. Czy trzeba stworzyć dla nich określone warunki?
– W „Weselu” Stanisława Wyspiańskiego jest taki piękny cytat: „Pan by mogli dużo mieć, ino wam się nie chce chcieć”. Te słowa można przełożyć na obecną rzeczywistość. Jeśli w danej miejscowości znajdzie się ktoś, komu będzie się chciało, to nie ma żadnych innych przeciwwskazań, aby drużynę dziecięcą, czy młodzieżową utworzyć.
W pierwszym przypadku można zapraszać dzieciaki już od 4-5 roku życia, co do MDP idealnym momentem na początek tej przygody będzie wiek 11-12 lat. Nie ma żadnych innych uwarunkowań formalnych. Istnieje również wzorcowy regulamin MDP, ale trudno działać w oparciu o przepisy, które wprowadzono 20 lat temu. Regulamin ten jest niedostosowany do współczesnych realiów i koniecznie należy go zmienić. Rzecz dotyczy między innymi umundurowania członków dziecięcych i młodzieżowych drużyn pożarniczych. Są one bardziej harcerskie, a powinny być bardziej strażackie. Nie dziwię się dzieciom i młodzieży, że mają opory, by je nosić.
W pracy z młodzieżą a szczególnie z małymi dziećmi potrzebne są określone predyspozycje. Jakimi umiejętnościami powinien wykazać się opiekun MDP lub Dziecięcej Drużyny Pożarniczej?
– To oczywiste, że to musi być ktoś, kto lubi dzieci. Ktoś, kto dobrze rozumie młodzież, jest cierpliwy, ma w sobie strażacką pasję i posiada umiejętność zarażania tą pasją innych oraz umiejętność przekazywania wiedzy.
Byłoby wspaniale, gdyby ta osoba miała przygotowanie pedagogiczne. Paradoksem jest to, że nie ma żadnego ogólnokrajowego systemu kształcenia opiekunów MDP. Niektóre ośrodki prowadzą takie szkolenia, opracowują własne regulaminy, ale nie ma jednolitego systemu w całej Polsce.
Szczególnie ten problem uwypukla się w odniesieniu do organizacji obozów dla MDP, ponieważ tutaj wchodzimy już w zakres przepisów oświatowych, które nakładają na opiekunów szereg wymagań i obowiązków. Na polu organizacji obozów dla młodzieżowych drużyn pożarniczych istnieje konieczność wprowadzenia wielu zmian.
Obecnie organizuje się taki wypoczynek w okresach jednotygodniowych lub dwutygodniowych. Na tak długi czas trudno pozyskać wykwalifikowanych opiekunów. Ludzie mają urlopy, wyjeżdżają na wakacje. Mam nadzieję, że zostaną wprowadzone nowe przepisy, które umożliwią organizację obozów w formie kilkudniowych zgrupowań. Takie wydarzenia nie podlegają skomplikowanym przepisom oświatowym. Krótsze obozy z jednej strony umożliwią dzieciakom przeżycie strażackiej przygody, a z drugiej będą dużo prostsze do zorganizowania.
W gąszczu niedociągnięć, niejasnych przepisów trudno się połapać. Prowadzącym drużyny MDP jak również samym ich członkom pomóc może współtworzona przez OSP Kwilcz platforma edukacyjna. Co to takiego?
– Udało nam się wejść do międzynarodowego projektu realizowanego w ramach programu Erasmus Plus. Jest to projekt pod nazwą Fire Cadets Plus (MDP Plus). Biorą w nim udział straże pożarne z czterech europejskich krajów: Danii, Chorwacji, Hiszpanii i Polski. Celem naszych wspólnych działań jest stworzenie platformy e-learningowej dla wszystkich młodzieżowych drużyn pożarniczych m.in. w Polsce.
Platforma już jest i działa. Zachęcamy wszystkich opiekunów, członków MDP, przedstawicieli OSP do zapoznania się z tą internetową nowinką, a potem podzielenia się z nami wnioskami i uwagami, gdyż proces tworzenia witryny nie został jeszcze zakończony. Zapraszam zatem na: www.firecadetsplus.eu.
Naszym działaniom przyświeca powiedzenie: „Jak ktoś nie chce, to szuka powodów, jak ktoś chce, to szuka sposobów”. My od zawsze szukamy sposobów na optymalny rozwój naszej MDP, ale jeśli przy okazji możemy zrobić coś dla innych MDP tym lepiej.
Projekt ma charakter międzynarodowy, czy w kolejnych trzech państwach owa platforma także już funkcjonuje?
– Jak najbardziej, identyczna platforma działa również u naszych partnerów zagranicznych i jest ona, póki co, poświęcona nauce prewencji i integracji społecznej – a więc działaniom pozaratowniczym. Wszystko jednak wskazuje na to, że w drugim etapie projektu wzbogacimy ją o nowe, stricte strażackie komponenty. Obecnie platforma we wszystkich czterech krajach funkcjonuje jedynie w języku angielskim. W przyszłym roku, w drugim etapie prac nad witryną, postaramy się o tłumaczenia na języki narodowe. Docelowo platforma ta ma być przestrzenią do wymiany myśli, doświadczeń, dobrych praktyk pomiędzy opiekunami i młodymi ludźmi zrzeszonymi w MDP. Będzie to interaktywne narzędzie dla członków młodzieżowych drużyn pożarniczych w dużej mierze tworzone przez nich samych.
Czy przy tworzeniu platformy www.firecadetsplus.eu korzystaliście z wzorców zachodnich?
– W krajach bogatego zachodu drużyny pożarnicze zrzeszające młodych ludzi praktycznie nie istnieją. Jeśli już, to pojawiają się na zasadzie projektu organizowanego przez dorosłych dla dzieciaków. Przypomina to raczej zabawę w straż pożarną.
U nas natomiast młodzieżowe drużyny pożarnicze są nie tylko odbiorcą działań animowanych przez opiekunów z OSP, ale także realnie angażują się w działania humanitarne, kulturotwórcze, włączają się w proces integracji społecznej na terenie swych miejscowości. To ogromny kapitał i tak naprawdę to Polska oraz Chorwacja uczą pozostałe kraje europejskie, jak z tego młodzieńczego potencjału skorzystać.
***
St. bryg. w st. spocz. Robert Klonowski
Członek Ochotniczej Straży Pożarnej w Kwilczu (pow. międzychodzki, woj. wielkopolskie). Oficer Państwowej Straży Pożarnej z 30-letnim doświadczeniem. Stopień służbowy: starszy brygadier. Absolwent Szkoły Aspirantów PSP w Poznaniu, Nauczycielskiego Kolegium Języka Angielskiego w Warszawie oraz Instytutu Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego. Absolwent menadżerskich studiów podyplomowych na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu oraz studiów podyplomowych w Szkole Głównej Służby Pożarniczej. Pełnił służbę w Komendzie Wojewódzkiej PSP w Poznaniu, a wcześniej pracował w Jednostce Ratowniczo – Gaśniczej nr 6 w Warszawie (specjalizacja ratownictwo chemiczno-ekologiczne i techniczne) oraz w Szkole Aspirantów PSP w Poznaniu. Pracował również w Northumberland Fire & Rescue Service (Wielka Brytania). Specjalista w zakresie zarządzania kryzysowego (współtwórca pierwszego Planu Reagowania Kryzysowego Województwa Wielkopolskiego) oraz projektów Unii Europejskiej. W branży UE od 2003 roku – manager kilkunastu projektów unijnych w ramach EFRR, WRPO, PO IiŚ, PO KL, Erasmus +. Autor dwóch projektów modelowych dla Ministerstwa Gospodarki i Pracy: „Stworzenie w komendzie powiatowej Państwowej Straży Pożarnej platformy elektronicznej dla zintegrowanego systemu zarządzania bezpieczeństwem – obsługi numeru 112” oraz „Remiza Ochotniczej Straży Pożarnej jako centrum nowoczesnych technologii na wsi”. Współtwórca projektu „Firefighters Plus” www.firefightersplus.eu, który zdobył w 2019 roku Europejską Nagrodę Bezpieczeństwa Pożarowego za najlepszy, strażacki projekt edukacyjny w obszarze prewencji społecznej. Instruktor ochrony ludności. Doświadczony nauczyciel (5 lat pracy w LO w Warszawie i w różnych szkołach językowych) oraz tłumacz jęz. angielskiego – specjalizuje się w tłumaczeniach z dziedziny ratownictwa (tłumaczył m. in. pożarnicze normy europejskie). Współautor angielsko-polskiego, polsko-angielskiego „Słownika ratownictwa, ochrony ludności i zarządzania kryzysowego”
Warto przeczytać:
Więcej informacji o tworzeniu MDP znajdziecie w artykule poradniczym na portalu www.ngo.pl
Tworzenie i działalność Młodzieżowych Drużyn Pożarniczych (MDP)
