Ekologiczne praktyki rolnicze cieszą się rosnącym zainteresowaniem w całej Europie. Nie tylko ze względu na zdrową żywność, ale również ze względu na wyzwania środowiskowe, przed którymi stoi europejskie rolnictwo.
Te właśnie czynniki były impulsem do realizacji międzynarodowego projektu badawczego finansowanego w ramach Programu Ramowego Unii Europejskiej Horyzont 2020 „Niskonakładowe rolnictwo i regiony – Integracja wiedzy dla usprawnienia rolnictwa bazującego na usługach ekosystemowych (LIFT – Low-Input Farming and Territories – Integrating knowledge for improving ecosystem-based farming www.lift-h2020.eu/)”. Projekt realizowany był przez instytucje naukowo-badawcze z 12 krajów europejskich, w tym Zakład Modelowania Ekonomicznego Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, od 1 maja 2018 r. do 30 kwietnia 2022 r. W Polsce badaniami objęty został teren województw podlaskiego i lubelskiego.
Kierownik projektu w IRWiR PAN, prof. Katarzyna Zawalińska podczas spotkania z rolnikami (Źródło: archiwum IRWiR PAN)
Jednym z najważniejszych rezultatów projektu było przedstawienie korzyści związanych z wprowadzaniem do rolnictwa konwencjonalnego praktyk ekologicznych i przechodzenia na rolnictwo ekologiczne w Unii Europejskiej. Wyjaśniono przy tym, w jaki sposób czynniki społeczno-ekonomiczne i polityczne wpływają na wprowadzanie takich praktyk, ich wydajność i zrównoważony rozwój rolnictwa, w skali od pojedynczego gospodarstwa do całych regionów.
Aby osiągnąć ten cel, w ramach LIFT oceniane były czynniki sprzyjające bądź utrudniające wprowadzanie podejść i praktyk ekologicznych oraz wydajność i trwałość tych podejść w porównaniu do praktyk rolnictwa konwencjonalnego w różnych systemach produkcji rolnej i lokalizacjach w Europie.
Do najważniejszych czynników sprzyjających ekologicznemu podejściu w rolnictwie należą systemy zachęt (zarówno dla producentów rolnych jak i przetwórców), mechanizmy wspierające współpracę między rolnikami oraz wszystkimi podmiotami uczestniczącymi w całym łańcuchu produkcji i konsumpcji ekologicznych produktów żywnościowych, a także stosowanie znakowania żywności.
W czasie spotkań z rolnikami (Źródło: archiwum IRWiR PAN)
Jakie wnioski z projektu płyną dla rolników, szczególnie tych posiadających ekologiczne gospodarstwa?
Profesor Katarzyna Zawalińska, kierownik projektu w IRWiR PAN, zauważa, że „cele w projekcie mają charakter zarówno naukowy jak i dotyczący współpracy z różnymi kręgami interesariuszy, w tym odpowiedzialnymi za wdrażanie WPR i zasad rolnictwa ekologicznego oraz wspierania upowszechniania priorytetów UE dotyczących trwałości zrównoważenia rozwoju wsi. Bardzo ważnym elementem projektu LIFT była pomoc rolnikom w uświadamianiu i wprowadzaniu praktyk prośrodowiskowych w celu uzyskiwania większych dotacji z WPR.”
O jakich praktykach mówimy? To bezorkowa uprawa ziemi lub uprawa pasowa (ograniczająca orkę do minimum), stosowanie biologicznych środków ochrony roślin, stosowanie naturalnych nawozów, utrzymywanie bioróżnorodności biologicznej w gospodarstwie, dbanie o dobrostan zwierząt.
W ramach LIFT przygotowywano również rekomendacje odnoszące się do instrumentów WPR w nowym okresie programowania (2023-2027), które mogłyby poprawić wdrażanie praktyk prośrodowiskowych oraz wpłynąć na efektywność i trwałość rozwoju obszarów wiejskich, w tym gospodarstw stosujących praktyki proekologiczne.
Upowszechnienie i wdrożenie wyników badań uzyskanych w ramach projektu LIFT powinno przyczynić się do realizacji bardzo ambitnych planów zawartych w Europejskim Zielonym Ładzie („Strategii od pola do stołu”), a odnoszących się do obniżenia stosowania środków ochrony roślin o 50%, nawozów mineralnych o 20% i zwiększenia udziału rolnictwa ekologicznego do 25% użytków rolnych.
Prof. Piotr Gradziuk z Zakładu Modelowania Ekonomicznego IRWiR PAN podczas spotkania z rolnikami (Źródło: archiwum IRWiR PAN)
Jakie wnioski z projektu są istotne dla nas, konsumentów?
Po pierwsze, dzięki projektowi wzrosła świadomość konsumentów co do odróżnienia rolnictwa ekologicznego od proekologicznego. W projekcie wyraźnie wykazano bowiem, że nie tylko certyfikowane gospodarstwa ekologiczne dostarczają produktów zdrowych i wytwarzanych z zachowaniem zasad zrównoważonego rozwoju. Także gospodarstwa nie posiadające takich certyfikatów stosują coraz częściej praktyki proekologiczne. Do tej grupy gospodarstw zaliczono te, które stosują niskonakładowe technologie produkcji (do niezbędnego minimum ograniczają stosowanie nawozów mineralnych czy też środków ochrony roślin).
Po drugie, na konferencje i seminaria organizowane w ramach LIFT, gdzie omawiano szczegółowo wszystkie praktyki proekologiczne jakie mogą stosować rolnicy i jakich usług ekosystemowych mogą dostarczać, zapraszano również konsumentów. W przyszłości planowane jest, by podobne informacje zamieszczane były na etykietach produktów, tak by konsumenci mogli wiedzieć jak wyprodukowana została dana żywność.
Więcej informacji o projekcie znajduje się na stronie projektu: www.lift-h2020.eu/. Szczególnej uwadze polecamy czwarty biuletyn projektu, w języku polskim, dotyczący rezultatów badań.
Autorzy:
Prof. Katarzyna Zawalińska, Polska Akademia Nauk, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa,Zakład Modelowania Ekonomicznego
Prof. Piotr Gradziuk, Polska Akademia Nauk, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa,Zakład Modelowania Ekonomicznego
Magdalena Gromek-Kowalczyk, Fundacja Wspomagania Wsi
