„Mieszkaniec wsi, obywatel i prawo” – relacja z debaty

Udostępniamy Państwu relację i nagranie z debaty ,,Mieszkaniec wsi, obywatel i prawo”  przeprowadzonej we wrześniu 2021 roku w Marózie podczas XIX Ogólnopolskiego Spotkania Organizacji Działających na Obszarach Wiejskich.

Choć minęło już ponad pół roku to przedstawione w niej problemy są nadal aktualne. Gość naszej debaty, sędzia 𝗣𝗮𝘄𝗲ł 𝗝𝘂𝘀𝘇𝗰𝘇𝘆𝘀𝘇𝘆𝗻 nie jest dopuszczany do pracy od dwóch lat i ponad 100 dni. Inny znany sędzia, 𝗜𝗴𝗼𝗿 𝗧𝘂𝗹𝗲𝘆𝗮 nie pracuje od roku i 180 dni. Decyzją Izby Dyscyplinarnej wciąż nie mogą orzekać. Decyzją organu, który działa mimo sprzeciwu wyrażanego wielokrotnie w wyrokach polskich sądów i europejskich trybunałów jak również mimo nałożonej na Polskę kary 1 miliona euro dziennie.

Nadal z inicjatywy Stowarzyszenia Sędziów Polskich IUSTITIA (#IUSTITIA ) 18 dnia każdego miesiąca obchodzimy Dzień Solidarności z Represjonowanymi Sędziami. Również w ramach organizowanej przez FUNDACJĘ Kongres Obywatelskich Ruchów Demokratycznych akcji Tour de Konstytucja możemy w naszych gminach spotkać się z sędziami i pomimo, że nie mogą orzekać, porozmawiać o prawie i naszych problemach.

Ale zanim udamy się na najbliższe spotkanie z sędzią Pawłem Juszczyszynem wysłuchajmy nagrania naszej wciąż aktualnej debaty.

***

Streszczenie debaty pt. „Mieszkaniec wsi, obywatel i prawo”

 

Dlaczego sędziowie powinni być niezależni i na czym to polega? Kto ma prawo do sądu i czy tam znajdziemy sprawiedliwość? Jaką moc ma wyrok sądu i kto pilnuje, aby był wykonany. Debata przeprowadzona we wrześniu 2021 roku w Marózie podczas XIX Ogólnopolskiego Spotkania Organizacji Wiejskich miała na celu wyjaśnienie zawiłych kwestii prawnych, a przede wszystkim znaczenia praworządności oraz niezależności sądów i sędziów.

Obecni na sali działacze wiejskich organizacji dowiedzieli się od sędziego Pawła Juszczyszyna, jak z pomocą Stowarzyszenia Sędziów Polskich Iustitia, zorganizować w swoich społecznościach spotkania z sędziami, aby porozmawiać o prawie w środowiskach lokalnych, zarówno o kwestiach ustrojowych, jak i o podstawowych problemach prawnych, z jakimi ludzie borykają się na co dzień.

Sędzia Paweł Juszczyszyn zaznaczył, że choć w środowisku prawniczym ciągle mówi się o praworządności, to praworządności praktycznie nikt nie rozumie. Wyjaśnił, że  Europejska Konwencja Praw Człowieka i Podstawowych Wolności w artykule 6 ustanawia prawo do sądu, do rzetelnego procesu przed niezależnym, bezstronnym, ustanowionym na podstawie ustawy sądem.

Wyobraźmy sobie, gdyby nie było sądu, to byśmy mieli przemoc na ulicach. W cywilizowany sposób to idziemy do sądu i ktoś bezstronnie, rzetelnie rozstrzyga naszą sprawę”.

Prawo do sądu jest podstawowym prawem człowieka i jednocześnie gwarancją wszystkich pozostałych praw i wolności, praw politycznych, prawa do wyborów, prawa do wolności słowa i wolności zgromadzeń.

Po prostu do osobistej wolności, tego czy możemy pójść na spacer do lasu czy nie. Pandemia pokazała nam, że to nie jest takie oczywiste prawo. W sytuacji kiedy władza, nie przestrzegając Konstytucji, wprowadza z dnia na dzień tego typu zakazy na mocy rozporządzenia, nie szanując nie tylko Konstytucji, ale nawet ustaw, które ją wiążą, to co obywatel może zrobić, jeśli nie miałby sądu? Ale to musi być sąd!”

Sędzia podkreślił, że właśnie Europejska Konwencja Praw Człowieka i Podstawowych Wolności mówi o trzech, fundamentalnych cechach sądu: to ma być organ bezstronny, niezależny i ustanowiony na mocy prawa.

Konwencja mówi – ustanowiony ustawą. Ale to trzeba traktować w szerszym kontekście jako prawo. I jeśli któryś z tych elementów nie jest zapewniony, nie mamy do czynienia z sądem.

Sędzia przedstawił opinie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego, w której stwierdzono, że Izba Dyscyplinarna – która m.in. odsunęła go od orzekania, nie jest sądem.

Sędzia wyjaśnił wpływ polityków i mediów na niezależność sądów.

Wystarczy, że byliście w nieodpowiednim miejscu i w nieodpowiednim czasie, ktoś wam zarzuca, że popełniliście przestępstwo, całkowicie bezzasadnie, bez dowodów. I nie daj Bóg, niech się polityk na ten temat wypowie, lokalny albo jeszcze gorzej centralny, niech media powtórzą słowa polityka i powiedzą tak: <<ten pan już więcej takich rzeczy robić nie będzie>>, albo <<tą panią przykładnie ukarzemy>>, albo <<te poglądy demoralizują nasze dzieci>>, <<oczekujemy od sądu sprawiedliwego wyroku>> i już wasza sprawa staje się sprawą polityczną. Jeśli nie będziemy mieli niezależnych sądów i niezawisłych sędziów, którym ta niezawisłość jest gwarantowana, nie będziecie mieli czego szukać w sądzie, a ja teraz tego doświadczam na własnej skórze”.

W trakcie debaty poruszono problem braku niezależności prokuratury i pomyłek sądowych, polegających m.in. na wybiórczym przedstawianiu materiałów dowodowych, a także związanych z zaniedbaniami czy naciskami.

Podkreślono znaczenie konstytucyjnej zasady domniemania niewinności, jak również niebezpieczną praktykę korzystania z dowodów zebranych w sposób nielegalny, np. na skutek prowokacji. Zwrócono uwagę na negatywne konsekwencje obsadzania sądów ludźmi o mentalności służalczej, których kariera zależy od polityków, z czym mamy w tej chwili do czynienia, dzięki upolitycznieniu Krajowej Rady Sądownictwa.

Mecenas Roman Rewald wyjaśnił działanie amerykańskiego systemu sądownictwa. Zwrócił uwagę, że praworządność to rządy prawa i to prawo powinno rządzić. Przeciwieństwem do praworządności są rządy prawem, kiedy to można interpretować prawo w różny sposób, jak to się teraz dzieje, a nawet ustanowić prawo niezgodne z konstytucją.

Powstaje pytanie, kto ma tego pilnować? Od tego są sędziowie niezależni, żeby rząd nie rządził przy pomocy prawa, tylko żeby był rządzony przez prawo. Żeby prawo rządziło tym postępowaniem rządu i parlamentu. I to sędziowie muszą wykazywać. Niezależność sędziowska dotyczy każdej osoby.”

Niestety, obywatele orientują się, jak ważna jest praworządność, niezależność sędziowska oraz niezależny ośrodek rozstrzygający spór pomiędzy obywatelem a państwem, dopiero wówczas, gdy stają się ofiarami inwazji na prawa obywatelskie ze strony rządu.

Prawa obywatelskie i prawa ludzkie są dane przez naturę i jedynym obrońcą tych praw jest konstytucja. Ustalenie w jakim stopniu konstytucja broni praw ludzkich i praw obywatelskich jest zadaniem niezależnych sędziów. Jeżeli sędzia jest zależny od polityki, wówczas nie ma możliwości dochodzenia praw obywatelskich i praw ludzkich.

Przykład z biznesu: ,, niech ktoś z państwa ma mały biznes i ten biznes nagle szkodzi sąsiadowi, który jest politykiem rządzącej partii. Powstanie spór. I kto ten spór rozsądzi, jak sędzia będzie uzależniony od partii politycznej, której państwa sąsiad jest prominentnym obywatelem [członkiem]? Oczywiście, że wygra on. Podobnie jest, jeżeli ktoś ma biznes i przychodzi ktoś z partii i chciałby ten biznes przejąć. I nagle wycofuje mu licencję do działania. W ten sposób biznes staje się bezwartościowy, możemy przejąć go za złotówkę […]. Jeżeli nie ma sądu, który wykaże, że tego typu działanie jest nielegalne i to stwierdzi prawomocnym wyrokiem, to szkoda będzie dotyczyła każdego z państwa.”

Unia Europejska nie ma instrumentów do obrony przed zakusami na prawa obywatelskie i prawa ludzkie, więc musimy sami stanąć do walki, tak jak w 1991 roku i przeciwstawić się naruszaniu praworządności.

Sędzia Paweł Juszczyszyn zapytany o osobisty stosunek do prawa wyznał, że im dłużej wymierza sprawiedliwość i orzeka, tym bardziej dochodzi do wniosku, że jego rozstrzygnięcia przede wszystkim muszą być sprawiedliwe.

Czym dłużej orzekałem, tym bardziej dochodziłem do wniosku, że moje rozstrzygnięcia przede wszystkim muszą być sprawiedliwe. Dobry sędzia zastosuje dobrze nawet złe prawo, a zły sędzia wyda niesprawiedliwy wyrok, nawet jeżeli ma dobry, mądry, jasny przepis. Potrzebny jest mądry sędzia, zawsze na koniec ten wymiar sprawiedliwości czynią ludzie”.

Dlatego tak ważne jest to, żeby byli to ludzie, którzy są merytorycznie świetnie przygotowani, ale też tacy, którzy mają charakter i kręgosłup moralny, a także odwagę, by czasami pójść pod prąd np. oczekiwaniu władzy a nawet społeczeństwa. Sędzia nie może też być populistą.

Mecenas Roman Rewald przypomniał, że spór można rozwiązać ( nie rozstrzygać ) również na drodze mediacji, a sędzia Paweł Juszczyszyn dodał, że najgorsza ugoda jest lepsza od najlepszego wyroku, i że zasady mediacji powinno się rozpropagować, bo są tańsze niż sąd.

Wyjaśnił również hierarchię źródeł prawa – najwyżej jest Konstytucja, po niej ratyfikowane za zgodą parlamentu umowy międzynarodowe, za nią ustawy i dopiero po ustawach rozporządzenia. Sędzia związany jest konstytucją i ustawami, a nie rozporządzeniami. Sąd nawet nie może się powołać na rozporządzenie.

Mecenas zwrócił też uwagę na niebezpieczeństwo korzystania przez sądy z dowodów pochodzących z nielegalnych źródeł. Podkreślił, że prawo domniemania niewinności jest święte. Takim świętym prawem jest również prawo do adwokata, które wraz z prawem do odmowy składania zeznań mamy już od chwili zatrzymania. Szczególnie jest to istotne w przypadku niepełnoletnich, aby powtarzali formułkę ,,bez adwokata nic nie powiem”.

Mecenas zapowiedział planowane wsparcie rządu amerykańskiego dla organizacji pozarządowych w Europie Wschodniej w utrzymaniu demokracji i praworządności w kraju, szczególnie w działaniach związanych z praworządnością i niezależnością sądownictwa, prawami człowieka, sprawami klimatu i walką o środowisko naturalne. Zwrócił uwagę, że kwestia rozszerzania demokracji, wolnego rynku, praworządności, niezależności i trójpodziału władzy jest kwestią bezpieczeństwa USA.

 

Debatę prowadził Andrzej Andrzejewski – prawnik, mediator, działacz społeczny, a uczestniczyli w niej:

Paweł Juszczyszyn, sędzia Sądu Okręgowego w Olsztynie, odwołany z delegacji do pełnienia funkcji przez ministra sprawiedliwości.

Roman Rewald, prawnik, emerytowany adwokat z USA, mediator,
Piotr Szczepański, działacz społeczny, prezes Fundacji Wspomagania Wsi.

 

EUROPEJSKA KONWENCJA PRAW CZŁOWIEKA

Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności Rzym, 4 listopada 1950 roku

 

Artykuł  6 – Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności

ARTYKUŁ 6 Prawo do rzetelnego procesu sądowego

  1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej. Postępowanie przed sądem jest jawne, jednak prasa i publiczność mogą być wyłączone z całości lub części rozprawy sądowej ze względów obyczajowych, z uwagi na porządek publiczny lub bezpieczeństwo państwowe w społeczeństwie demokratycznym, gdy wymaga tego dobro małoletnich lub gdy służy to ochronie życia prywatnego stron albo też w okolicznościach szczególnych, w granicach uznanych przez sąd za bezwzględnie konieczne, kiedy jawność mogłaby przynieść szkodę interesom wymiaru sprawiedliwości.
  2. Każdego oskarżonego o popełnienie czynu zagrożonego karą uważa się za niewinnego do czasu udowodnienia mu winy zgodnie z ustawą.
  3. Każdy oskarżony o popełnienie czynu zagrożonego karą ma co najmniej prawo do: a) niezwłocznego otrzymania szczegółowej informacji w języku dla niego zrozumiałym o istocie i przyczynie skierowanego przeciwko niemu oskarżeniu; b) posiadania odpowiedniego czasu i możliwości do przygotowania obrony; c) bronienia się osobiście lub przez ustanowionego przez siebie obrońcę, a jeśli nie ma wystarczających środków na pokrycie kosztów obrony, do bezpłatnego korzystania z pomocy obrońcy wyznaczonego z urzędu, gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości; d) przesłuchania lub spowodowania przesłuchania świadków oskarżenia oraz żądania obecności i przesłuchania świadków obrony na takich samych warunkach jak świadków oskarżenia; e) korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie rozumie lub nie mówi językiem używanym w sądzie.

 

KONSTYTUCJA RP 1997

 

Newsletter

Co miesiąc najlepsze teksty WW w Twojej skrzynce!

Newsletter

Co miesiąc najlepsze teksty WW w Twojej skrzynce!