Od kilku tygodni ochotnicze straże pożarne mają zupełnie nowy, dedykowany dla nich akt prawny. Mowa o ustawie przyjętej przez Sejm 17 grudnia zeszłego roku. Prezydent podpisał ją po świętach, a już w Sylwestra trafiła do Dziennika Ustaw. Mimo iż projekt dokumentu był znany od miesięcy, błyskawiczne wprowadzenie w życie (obowiązują od 1 stycznia) nowych regulacji może zaskakiwać.
Dotychczas OSP funkcjonowały w oparciu o przepisy sprzed ponad 30 lat, ówczesna ustawa wprawdzie dotyczyła ochrony przeciwpożarowej, ale miała charakter ogólny. Jak czytamy w uzasadnieniu, celem nowej regulacji jest gruntowna poprawa sytuacji strażaków ochotniczych straży pożarnych oraz samych stowarzyszeń, które są i powinny pozostać jednymi z podstawowych podmiotów systemu bezpieczeństwa wewnętrznego państwa. Umocnieniu pozycji ochotniczych straży pożarnych mają służyć zupełnie nowe rozwiązania.
Zgodnie z zapisami w ustawie strażakowi ratownikowi ochotniczej straży pożarnej będzie przysługiwać świadczenie ratownicze z tytułu wysługi w jednostkach ratowniczo-gaśniczych ochotniczych straży pożarnych. O ten rodzaj dodatku ochotnicy walczyli od lat. Ustawodawca nadmienia przy tym, że z kwoty świadczenia nie będzie odprowadzany podatek ani składki na ubezpieczenia społeczne. Strażakowi ratownikowi OSP przysługuje świadczenie ratownicze z tytułu wysługi lat w ochotniczej straży pożarnej w wysokości 200 zł.
Prawo do świadczenia ratowniczego przysługuje strażakowi ratownikowi OSP, który czynnie uczestniczył w działaniach ratowniczych lub akcjach ratowniczych (w przypadku mężczyzn – przez co najmniej 25 lat, w przypadku kobiet – przez co najmniej 20 lat). Aby ubiegać się o dodatek mężczyźni muszą ukończyć 65 rok życia, kobiety 60. Świadczenie, a także koszty jego obsługi finansowane będą z budżetu państwa.
Ponadto strażacy ratownicy ochotniczych straży pożarnych otrzymają dodatkowe uprawnienia m.in. zwolnienie ze świadczenia pracy (oraz ekwiwalent za wkład wniesiony na rzecz ochrony przeciwpożarowej, w postaci czasu, wysiłku i zdrowia), odszkodowania, rekompensaty, renty, zniżki i ulgi, a ich rodziny – także pomoc państwa w przypadku śmierci strażaka ochotnika podczas działań ratowniczych.
Strażacy OSP w dalszym ciągu dysponować będą prawem do okresowych i bezpłatnych badań lekarskich. Oprócz nich z takiej dogodności skorzystają teraz także kandydaci na strażaka ratownika ochotniczej straży pożarnej. Z poprzedniej ustawy powielono natomiast zapis, że strażakowi ratownikowi ochotniczej straży pożarnej będą przysługiwać środki ochrony indywidualnej i umundurowanie specjalne.
Nowe regulacje zastosowano natomiast w odniesieniu do gospodarowania remizami strażackimi. Ustawodawca zapewnia, że ich utrzymanie będzie mniej kosztowne przez uregulowanie taryfy energii elektrycznej na poziomie gospodarstwa domowego. Wcześniej tego rodzaju koszty rozliczano tak jak w przypadku przedsiębiorców.
Zgodnie z ustawą strażakom ratownikom OSP będzie przysługiwać legitymacja zapewniająca dodatkowe świadczenia. A w stosunku do druhów, w tym członków młodzieżowych drużyn pożarniczych, wzorowo wykonujących swoje obowiązki została przewidziana możliwość przyznania odznaki „Świętego Floriana Za Zasługi dla Społeczności Lokalnej” oraz przedstawienia do orderu lub odznaczenia.
Kolejna zmiana dotyczy kwestii finansowania szkoleń strażaków ratowników ochotniczych straży pożarnych. Będą na to zabezpieczone fundusze w budżecie państwa. Co ciekawe, rzecz dotyczy m.in. uprawnień kierowcy kat. „C”, za co dotychczas płaciły gminy ze swoich środków. Skoro o podnoszeniu kwalifikacji mowa, nowa ustawa podpowiada, że szkolenia strażaków ratowników ochotniczych straży pożarnych pozwolą im w pewnych sytuacjach uzyskać tytuł zawodowy strażaka.
W przepisach prawa po raz pierwszy pojawia się „kandydat na strażaka ratownika”, który ma prawo do przywilejów dotąd przypisywanych czynnym druhom. O ile do tej pory ubezpieczenie, w tym ubezpieczenie grupowe, od odpowiedzialności cywilnej i od następstw nieszczęśliwych wypadków podczas wykonywania powierzonych zadań, przysługiwało tylko aktywnym strażakom – tak teraz mogą na nie liczyć również wspomniani kandydaci.
W ustawie uwzględniono także sytuację dotyczącą gmin, które nie posiadają jednostek ochotniczych straży pożarnych. Takie przypadki występują, przy czym dotychczas kwestia pozostawała nieuregulowana, choć ma istotny wpływ na bezpieczeństwo mieszkańców na terenie każdej gminy.
W sytuacji, gdy na terenie gminy nie występują jednostki ochrony przeciwpożarowej, w myśl nowych przepisów, teraz jest ona zobowiązana do zawarcia umowy z gminą sąsiednią, w której taka jednostka funkcjonuje. W uzasadnieniu do tej regulacji ustawodawcy tłumaczą, że każda gmina w kraju powinna bowiem posiadać uregulowane kwestie zabezpieczenia przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniem.
Warto także wspomnieć o regulacjach ułatwiających bezpośrednie i szybkie rozwiązywanie ewentualnych spraw w relacji gmina – ochotnicza straż pożarna. Ma temu służyć ułatwiony dostęp samorządowców do struktur OSP. Zgodnie z nowymi przepisami o członkostwo w jednostkach OSP mogą się teraz ubiegać wójtowie, burmistrzowie, prezydenci miast, ich zastępcy, a ponadto skarbnicy gmin, sekretarze, kierownicy jednostek organizacyjnych gmin oraz radni.
opr. Przemysław Chrzanowski
na podstawie Ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o ochotniczych strażach pożarnych
