W minionym roku zmian rewolucyjnych właściwie nie było, ale jednak wiele się działo i niestety znów możemy mówić o znaczącym zwiększeniu obowiązków nakładanych na organizacje.
Działalność w czasie pandemii
Był to kolejny rok obowiązywania specjalnego ustawodawstwa związanego z pandemią. Oznaczało to m.in., że nadal pozostawały w mocy przepisy umożliwiające prowadzenie zebrań zdalnych oraz przedłużenie kadencji organów w sytuacji braku możliwości zorganizowania zebrań wyborczych. Ponownie przesunięto terminy składania sprawozdań.
Niestety formalnie zrobiono to dopiero w ostatniej chwili (rozporządzenia opublikowane zostały 29 marca 2021 r.), co w wielu organizacjach potęgowało poczucie niepewności. Rozporządzenia przesunęły okres składania sprawozdań o trzy miesiące – deklaracji CIT-8 do 30 czerwca, a pełnych sprawozdań do końca września. Przedłużono też termin składania sprawozdań organizacji posiadających status OPP (organizacji pożytku publicznego).
Cyfryzacja działalności
Elektroniczne załatwianie formalności dla wielu organizacji jest ułatwieniem, dla innych – ciągle wyzwaniem.
Sprawozdawczość
W 2021 roku organizacje nadal borykały się z trudnościami z elektronicznym składaniem sprawozdań. Tak było z CIT-8, który co do zasady sporządzamy i wysyłamy w formie elektronicznej (z elektronicznymi płatnymi podpisami). Tylko organizacje mające wszystkie dochody zwolnione z podatku od osób prawnych i które nie składały za 2020 rok żadnego PIT mogły składać CIT-8 papierowo.
Dodatkowo w 2021 roku podpisywaliśmy sprawozdania finansowe organizacji pozarządowych na dotychczasowych zasadach (zbierając podpisy wszystkich członków zarządu). Niestety nie udało się na czas znowelizować ustawy o rachunkowości i przepisy, które ułatwią składanie sprawozdań (wystarczy jeden podpis pod sprawozdaniem), wchodzą w życie dopiero w roku 2022.
Rejestr sądowy
1 lipca 2021 roku nastąpiła elektronizacja KRS i forma papierowa zgłaszania wniosków do KRS była możliwa tylko wtedy, gdy wniosek dotyczył organizacji nieprowadzącej działalności gospodarczej.
Nowe obowiązki
W tym roku organizacjom przybyło trochę obowiązków.
PPK
Od 1 stycznia 2021 roku organizacje, które zatrudniają pracowników (nawet jeśli byłaby to tylko w pełni oskładkowana umowa zlecenia), podlegają obowiązkom określonym w ustawie o pracowniczych planach kapitałowych.
Takie organizacje są zobowiązane do:
1) wybrania instytucji finansowej, która będzie zarządzała PPK osób zatrudnionych,
2) podpisania umowy na zarządzanie PPK z wybraną instytucją finansową,
3) spełnienia wobec osób zatrudnionych obowiązku informacyjnego i pozyskania deklaracji,
4) o ile osoba zatrudniona wyrazi chęć, podpisania z instytucją finansową umowy o prowadzenie PPK i odprowadzanie składek.
W większości organizacji konieczność wypełnienia dwu pierwszych obowiązków, w sytuacji gdy – a jest tak bardzo często – żaden z pracowników nie wyraża chęci bycia objętym programem, jest zbędną formalnością. Tu w lepszej sytuacji są mikroprzedsiębiorstwa, czyli także organizacje prowadzące działalność gospodarczą.
Beneficjenci rzeczywiści
Pod koniec marca 2020 roku znowelizowano Ustawę o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Organizacje zostały objęte obowiązkiem zgłaszania swoich beneficjentów rzeczywistych, czyli osób fizycznych kontrolujących organizację przez posiadane udziały lub prawo głosu. Dla chyba wszystkich stowarzyszeń i znacznej części fundacji oznacza to kolejny obowiązek zgłoszenia członków zarządu do kolejnego rejestru. Termin do końca stycznia br.
Dostępność
W 2021 roku organizacje zaczęły odczuwać skutki ustaw, które zostały uchwalone znacznie wcześniej. Chodzi o ustawy o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami oraz o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych.
Pierwsza z nich, choć wprost zobowiązuje organizacje jedynie do „dążenia w prowadzonej działalności do zapewniania dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami”, to jednak pośrednio dotknęła te, które na podstawie umowy wykonują zadania finansowane ze środków publicznych, a więc… większość.
Oto organizacje te są zobowiązane „do zapewnienia dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami w zakresie określonym w tej umowie”. Rzecz w tym, że podmioty publiczne udzielające wsparcia finansowego są zobligowane od 2021 roku do uwzględnienia w treści umowy warunków służących zapewnieniu tej dostępności. Pętla się zamknęła, a nie ma wątpliwości, że zapewnienie dostępności dla znacznej części organizacji może być nie lada wyzwaniem.
Druga z kolei ustawa dotyczy tylko części organizacji. Tych, które prowadzą działalność w sferze zadań publicznych dotyczących ochrony i promocji zdrowia, w tym działalności leczniczej w rozumieniu ustawy o działalności leczniczej, działalności na rzecz osób niepełnosprawnych oraz działalności na rzecz osób w wieku emerytalnym. Dodatkowo oczywiście tylko tych podmiotów, które strony www (aplikacje) mają lub zamierzają je tworzyć.
Organizacje te są zobowiązane do wypełniania deklaracji o dostępności i jej aktualizacji w razie zmian. Co prawda gdyby zapewnienie takiej dostępności wiązało się z poniesieniem nadmiernych kosztów, organizacja może od niej odstąpić, ale wtedy musi przeprowadzić analizę możliwości i kosztów oraz załączyć ją do deklaracji dostępności. Wiele z zobowiązanych organizacji nie zdaje sobie sprawy z tych obowiązków.
Organizacje wiejskie
Rok 2021 przyniósł także znaczące zmiany w działaniu organizacji typowo wiejskich.
Znowelizowano po raz kolejny ustawę o Kołach Gospodyń Wiejskich. Przede wszystkim przeniesiono kompetencje w zakresie udzielania pomocy finansowej KGW z ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego na ministra właściwego do spraw rozwoju wsi. Doprecyzowano też zasady, na jakich KGW, które uzyskały osobowość prawną wcześniej, będą mogły być wpisane do Krajowego Rejestru Kół Gospodyń Wiejskich.
W drugiej połowie roku dyskutowano i uchwalono ustawę o ochotniczych strażach pożarnych (weszła w życie 1 stycznia 2022). Początkowo bardzo krytykowany przez ochotnicze straże pożarne projekt nabrał bardziej akceptowalnych dla lokalnych ochotników kształtów, choć pewnie rzeczywiste zalety i wady tej nowej ustawy poznamy w praktycznym jej stosowaniu.
To, co z punktu widzenia innych organizacji budzi zdziwienie (zaniepokojenie), to np. :
1) tworzenie kolejnej (po LGD, KGW itp.) ustawy, która ustala nowe zasady funkcjonowania części organizacji,
2) ułatwienie uzyskiwania statusu organizacji pożytku publicznego,
3) możliwość prowadzenia księgowości organizacji strażackiej przez JST.
Co w nowym roku?
W 2021 roku pracowano również nad innymi rozwiązaniami prawnymi, które mogą mieć znaczący wpływ na działalność organizacji. Na końcu ścieżki legislacyjnej są dwie nowelizacje prawa oświatowego, które, jak twierdzą zainteresowani, znacząco ograniczy działalność organizacji w szkołach i utrudni prowadzenie przez organizacje placówek oświatowych.
Z obawami też raczej niż z nadzieją organizacje oczekują dalszego ciągu prac legislacyjnych nad ustawą wdrożeniową dla funduszy europejskich, ustawą o sprawozdawczości organizacji pozarządowych czy ustawą o ekonomii społecznej.
W tym kontekście warto pamiętać, że brak zainteresowania planami legislacyjnymi skutkować może dodatkowymi obciążeniami dla organizacji w przyszłości.
W opracowaniu wykorzystano informacje ze strony ngo.pl https://publicystyka.ngo.pl/, opracowań Filipa Pazderskiego Kalendarium zmian prawnych publikowanych w kwartalniku Trzeci Sektor https://www.kwartalnik3sektor.pl/pl/ oraz Biuletynu #prosteNGO https://proste.ngo/biuro-monitoringu/.
