W Jemielnicy (woj. opolskie), w dniach 9-10 września br. odbyło się dwudniowe spotkanie zorganizowane pod egidą Polskiej Sieci Odnowy i Rozwoju Wsi.
Pod wieloma względami było to wydarzenie niezwykłe i pełne dobrych wiadomości. Kolejne gminy otrzymały certyfikaty Sieci Najciekawszych Wsi, 21 miejsc otrzymało oznaczenie „Miejsce Ciekawe”, zaprezentowano aplikację do poznawania dziedzictwa wsi, a także dyskutowano o kierunkach rozwoju obszarów wiejskich.
Czym jest PSORW?
PSORW jest stowarzyszeniem skupiającym samorządy z całej Polski, które chcą ze sobą dobrowolnie współpracować na rzecz m.in. rozwoju społecznego i gospodarczego wspólnot lokalnych z wykorzystaniem zasobów dziedzictwa kulturowego wsi, pobudzania oddolnych inicjatyw mieszkańców, kształtowania przestrzeni i krajobrazu wiejskiego. W ramach PSORW podejmowane są liczne inicjatywy, w tym zmierzające do powstania markowego produktu turystyki wiejskiej – Sieci Najciekawszych Wsi. Siedziba Stowarzyszenia jest zlokalizowana w Kamieniu Śląskim (gmina Gogolin, woj. opolskie), a rolę sekretariatu od 2018 roku pełni Urząd Gminy Dzierżoniów (woj. dolnośląskie). Członkowie Stowarzyszenia odwiedzają się w swoich gminach, wspólnie pracują, inspirują i przede wszystkim uczą się od siebie. Sieć daje unikatowe możliwości współdziałania samorządowcom z różnych części naszego kraju, na zasadach stałej, stabilnej i wieloletniej współpracy. Do PSORW może dołączyć każdy samorząd, w tym celu należy skontaktować się z sekretariatem stowarzyszenia.
O Jemielnicy słów kilka – miejsce wydarzenia
Spotkanie odbyło się we wsi Jemielnica (woj. opolskie, gmina Jemielnica). Jest to miejscowość, w której niczym w soczewce skupia się złożona i bogata historia Śląska i jego mieszkańców. Początki Jemielnicy sięgają XII wieku. We wsi zachowały się liczne zabytki pokazujące kolejne etapy rozwoju. Wśród nich znajdują się klasztor i zabudowania cysterskie, zabytkowy spichlerz, średniowieczny układ ruralistyczny (ulica oraz podłużny plac). Gmina Jemielnica była członkiem założycielem PSORW.
O konferencji
W konferencji wzięło udział kilkadziesiąt osób aktywnie działających na rzecz rozwoju wspólnot lokalnych. Gości powitali wójt Gminy Jemielnica Marcin Wcisło – gospodarz spotkania oraz Przewodniczący Zarządu Stowarzyszenia Polska Sieć Odnowy i Rozwoju Wsi Marek Chmielewski.
Pierwsze minuty konferencji należały do gospodarza spotkania. W czasie krótkiej prezentacji nt. Jemielnicy uczestnicy nie tylko mieli okazję dowiedzieć się o dziedzictwie cysterskim i skarbach wiejskiej architektury, ale też usłyszeć historię o Marku Prawym, dawnym mieszkańcu tej miejscowości. Otóż Marek Prawy był najprawdopodobniej z zawodu kowalem. Działo się to w czasach, kiedy władze pruskie obawiały się wystąpień chłopów przeciwko poddaństwu inspirowanych rewolucją francuską i Konstytucją 3 Maja. Pod koniec XVIII wieku opat cysterski zabronił chłopom zbierania drewna z klasztornych lasów. Marek wystąpił w imieniu chłopów przeciwko klasztorowi i zagroził, że jeśli chłopi nie dostaną drewna, to sami je sobie zabiorą. Marek powiedział: „Jeżeli lud nie otrzyma lepszego drewna opałowego, to powtórzy się scenariusz francuski i lud weźmie sobie drewno siłą”. Za to wystąpienie został ukarany przez władze pruskie chłostą na rynku w Opolu, w dzień targowy. Kara była bardzo dotkliwa, ponieważ Marek zmarł w wyniku odniesionych ran. Obecnie jego imieniem nazwana jest szkoła podstawowa w Jemielnicy. Historia o Marku Prawy wpisuje się w jedną z najgorętszych debat, jakie ostatnio przetoczyły się przez Polskę, a która dotyczyła dziedzictwa pańszczyzny i jego wpływu na rozwój wspólnot lokalnych, regionalnych i państwowych.
Widok na klasztor cysterski w Jemielnicy, źródło: https://pl.wikipedia.org.
Następnie przewodniczący PSORW przedstawił aktualny stan prac w stowarzyszeniu. Pomimo trwającej pandemii sieć stale się rozwijała, kolejne miejscowości pracowały nad otrzymaniem certyfikatów Sieci Najciekawszych Wsi, realizowano nowe pomyły na działalność, powołano i rozwinięto inicjatywę „Miejsce Ciekawe”, przygotowano mobilną aplikację na telefon „Najciekawsze na wsi”- ułatwiającą wyszukiwanie i korzystanie z miejsc prezentujących wybitne walory dziedzictwa.
Miejsce Ciekawe
Wystąpienie Ryszarda Wilczyńskiego – Posła na Sejm RP, eksperta PSROW – przybliżyło uczestnikom nową inicjatywę „Miejsce Ciekawe” powstałą w ramach Sieci Najciekawszych Wsi. Pomaga ona zaprezentować miejsca cenne pod względem poznawczym, intersujące, wyróżniające się spośród innych, takie o których z łatwością możemy opowiedzieć historię. Mogą to być budynki, budowle, urządzone przestrzenie otwarte, trasy położone w danej wsi lub poza nią. Są to miejsca udostępnione do zwiedzania lub pobytu. Wśród wymienionych przykładów znalazły się: Garncarska Wioska w Kamionce (gm. Nidzica, woj. warmińsko – mazurskie), Domy podcieniowe, (Żelichowo – Cyganek, gm. Nowy Dwór Gdański), Centrum Pasterskie w Koniakowie (gm. Istebna, woj. śląskie), Granica Zaborów w Pyzdrach(gm. Pyzdry, woj. wielkopolskie) i wiele innych. PSORW wspiera samorządy w odkrywaniu tego typu miejsc.
Pomysł wszedł w fazę realizacji i kolejnym punktem konferencji było przedstawienie wyników ogłoszonego w październiku 2020 konkursu „Miejsce Ciekawe”. 21 miejsc otrzymało certyfikat „Miejsca Ciekawego”. O tym jakie to miejsca oraz jakie walory prezentują możemy przeczytać na stronie PSORW oraz zapoznać się poprzez profil społecznościowy PSORW na Facebooku.
Jednym z przykładów „Miejsca Ciekawego” jest Geopark Owadów – Brzezinski w Gminie Sławno (woj. łódzkie), o którym z pasją opowiedzieli Wójt Gminy Sławno Tadeusz Wojciechowski oraz dr hab. Błażej Błażejowski. Odkryty w Sławnie, w 2012 roku świat sprzed 148 milionów lat urzeka różnorodnością form życia – większość unikatowych rozpoznanych skamieniałości reprezentuje dotychczas nieznane gatunki zwierząt. Patronat naukowy nad muzeum paleontologicznym Owadów-Brzezinki sprawuje Muzeum Ewolucji PAN w Warszawie. Jest to przykład bardzo udanej współpracy środowiska naukowego i samorządowego. Pawilon wystawowy można indywidualnie zwiedzać w weekendy natomiast przez grupy zorganizowane – po wcześniejszym ustaleniu telefonicznym z Urzędem Gminy.
Kolejne miejscowości z certyfikatem Sieci Najciekawszych Wsi
Ważnym punktem konferencji było wystąpienie prof. Sylwii Staszewskiej z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, ekspertki PSORW. Profesor przypomniała zasady i kryteria przyznawania certyfikatów miejscowościom aspirującym do Sieci Najciekawszych Wsi. Każdy samorząd może przebyć drogę od zgłoszenia, aż po otrzymanie certyfikatu. Po tym wystąpieniu nastąpiło uroczystsze wręczenie certyfikatów Sieci Najciekawszych Wsi.
Otrzymały je aż 4 gminy:
- Antonin (gmina Przygodzice, woj. wielkopolskie) „Antonin. U Radziwiłłów z muzyką Chopina”; czytaj więcej
- Dobków (gmina Świerzawa, woj. dolnośląskie) „Dobków. W sercu Krainy Wygasłych Wulkanów”; czytaj więcej
- Domachowo (gmina Krobia, woj. wielkopolskie) „Domachowo. Wieś, w której w tańcu zawirujesz i tradycji posmakujesz”; czytaj więcej
- Wambierzyce (gmina Radków, woj. dolnośląskie) „Wambierzyce. Dolnośląska Jerozolima”; czytaj więcej.
Przedstawiciele samorządów, mieszkańcy, sołtysi, członkowie stowarzyszeń, z miejscowości, które otrzymały certyfikat, źródło: PSORW.
Obecnie 14 gmin posiada certyfikat miejscowości Sieci Najciekawszych Wsi. Przed wyruszeniem w podróż po Polsce warto zajrzeć na stronę SNW, bo może się okazać, że na naszym szlaku znajduje się jedna z certyfikowanych miejscowości. Pełna lista miejscowości należących do SNW, zarówno tych certyfikowanych, jak i aspirujących dostępna jest tutaj.
Smart Village
Kolejne wystąpienia były poświęcone koncepcji „smart village”, czyli inteligentnej, zrównoważonej i innowacyjnej wsi. Profesor Sylwia Staszewska przytoczyła definicję oraz liczne przykłady tego, na czym w praktyce może polegać rozwój „wsi smart”. Koncepcja ta zakłada, że mieszkańcy wspólnie decydują o kierunkach rozwoju wspólnoty, wykorzystują w tym celu dostępne im zasoby, sięgają po niestandardowe rozwiązania problemów, czasami wykorzystują nowoczesne technologie informacyjne, a czasami sięgają po innowacje społeczne, jednak zawsze odbywa się to z poszanowaniem dla przyrody.
Z kolei Witold Magryś, dyrektor Biura Śląskiego Związku Gmin i Powiatów, w swojej prezentacji zwrócił uwagę, że koncepcja „smart village” będzie nowym instrumentem Wspólnej Polityki Rolnej. Będzie ona wspierana w ramach podejścia LEADER oraz w ramach przyszłej interwencji pn. Infrastruktura na obszarach wiejskich Planu Strategicznego dla WPR na lata 2023-2027.
W ramach podejścia Leader planowane jest wsparcie, które będzie udzielone na tworzenie koncepcji „smart village”. Założenie jest takie, aby w każdej gminie objętej Lokalną Strategią Rozwoju powstała 1 koncepcja, dla jednej bądź kilku wsi, na obszarze zamieszkałym do 20 tys. mieszkańców. Koncepcje mają powstawać z udziałem mieszkańców i odpowiadać na potrzeby danej społeczności. Działania, które zostaną zapisane w koncepcji „smart village”, będą mogły być realizowane w ramach Lokalnych Strategii Rozwoju.
Z kolei w ramach interwencji pn. Infrastruktura na obszarach wiejskich Planu Strategicznego dla WPR na lata 2023-2027 zostanie ogłoszony konkurs na poziomie krajowym, wnioski będą oceniane przez zewnętrznych ekspertów. Będą to „duże projekty”, z wielomilionowymi budżetami – maksymalna kwota na realizację wybranych elementów koncepcji Smart Village, to aż 15 mln zł.
Witold Magryś dodał, że sama koncepcja „smart village” jest już obecnie testowana przez Komisję Europejską w 21 lokalizacjach w Unii Europejskiej. W Polsce bierze w niej udział miejscowość Tomaszyn. Co mieści się w ramach tej koncepcji, jakie pomysły są „smart” możemy również dowiedzieć się ze strony projektu Smart Rural Areas – in the 21st Century.
Warsztaty i zwiedzanie Jemielnicy
Drugiego dnia konferencji odbyły się warsztaty prowadzone przez agencję marketingową LOCATIVO z zakresu nowoczesnych technologii, wykorzystania ich w rozwoju wspólnot lokalnych, tworzenia oferty turystycznej, komunikatów na strony www. Osoby uczestniczące otrzymały praktyczne porady, np. jak sprawić, aby strona internetowa była lepiej widoczna w wynikach wyszukiwania, jak napisać wciągający artykuł oraz sprawdzić, czy nasz tekst, jest zrozumiały dla innych osób (https://www.jasnopis.pl/).
Część osób wzięła udział w zwiedzaniu wsi Jemielnica i przeszła trasę Sieci Najciekawszych Wsi, a także odwiedziła nowododany budynek użyteczności publicznej – żłobek i przedszkole w Jemielnicy. Był to bardzo miły akcent na zakończenie spotkania, ponieważ przypomniał nam wszystkim, że nie będzie dziedzictwa wsi bez najmłodszego pokolenia. Niebawem na Witrynie Wiejskiej pojawi się artykuł na temat tej inwestycji.
***
Partnerzy wydarzenia: gmina Jemielnica, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Śląski Związek Gmin i Powiatów.
Wydarzenie współfinansowane zostało ze środków Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich, w ramach projektu pt. „Najciekawsze i SMART. Promocja obszarów wiejskich w oparciu o nowoczesne technologie”.