EPALE to europejska, wielojęzyczna, otwarta dla wszystkich społeczność profesjonalistów z dziedziny kształcenia dorosłych, między innymi edukatorów i instruktorów dorosłych, doradców i konsultantów, badaczy i pracowników naukowo-dydaktycznych oraz decydentów. Platforma EPALE jest finansowana ze środków programu Erasmus+. Stanowi element strategii Unii Europejskiej promowania możliwości kształcenia się dla wszystkich osób dorosłych.
Poniżej publikujemy tekst Karoliny Suskiej – socjolożki, trenerki, tutorki, dyrektorki instytucji kultury. Absolwentki UJ, Szkoły Liderów PAFW i Akademii Liderów Kultury. Wiejskiej aktywistki zafascynowanej pracą na rzecz lokalnych społeczności, ze szczególnym uwzględnieniem działań na rzecz kobiet. Pasjonatki odkrywania potencjału drzemiącego w ludziach. Ambasadorki EPALE.
***
Liczba ludności żyjącej na terenach wiejskich w Polsce stale wzrasta. Na polskiej wsi mieszka 15,35 mln osób, co stanowi 40% populacji całego kraju.
Jak wynika z raportu GUSu za 2020 rok, na polskiej wsi mieszka 15,35 mln osób, co stanowi 40% populacji całego kraju. Natomiast według raportu „Polska wieś 2020. Raport o stanie wsi”, stworzonego przez Fundację na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa, liczba ludności żyjącej na terenach wiejskich w Polsce wzrasta systematycznie od początku XXI wieku w przeciwieństwie do lat 90. XX wieku. Warto też zauważyć, że pomimo wzrostu liczby mieszkańców, coraz więcej ludzi żyjących na wsi, nie zajmuje się pracą na roli, a ludzie żyjący na wsi od wielu lat też sukcesywnie odchodzą z rolnictwa. Osoby wybierające wieś, jako miejsce do życia, szukają często alternatywnych źródeł dochodu i nowych pomysłów na życie na wsi, niekoniecznie związanych z rolnictwem. To zjawisko to dezagraryzacja, czyli spadek znaczenia rolnictwa w gospodarce wsi, a także jej strukturze społecznej i życiu zawodowym jej mieszkańców.
Wielu młodych ludzi opuszcza wieś w momencie ukończenia szkoły średniej i wyjazdu na studia. Wyjeżdżają oni do dużych miast celu zdobycia specjalistycznej wiedzy m.in. na kierunkach związanych z rolnictwem, ogrodnictwem, technologią, marketingiem i w wielu innych dziedzinach. Na tym etapie życia, często mają oni w głowie myśl „wyjechać i nie wrócić”. Życie jednak pokazuje, że coraz częściej i coraz więcej z nich, po zdobyciu tytułu magistra, bądź inżyniera wraca do rodzinnych miejscowości i rozwija siebie oraz swoje biznesy na wsi. Dzięki takim osobom i ich powrotom, wieś coraz mocniej się specjalizuje i odkrywa nowe możliwości działania.
Warto jednak zauważyć, że oprócz młodzieży coraz więcej osób dorosłych mieszkających na wsi, głównie w przedziale wieku 30-50 lat, szuka pomysłu na różnorodne działania na wsi. Coraz popularniejsze wśród nich stają się szkolenia, szkoły policealne, kursy kwalifikacyjne, a nawet studia zaoczne i podyplomowe. Niezależnie od tego, czy są rolnikami hodującymi zwierzęta, producentami owoców i warzyw, czy też osobami prowadzącymi małe gospodarstwa ekologiczne lub agroturystyki, coraz częściej szukają oni wiedzy i rozwoju. Przykładowo osoba prowadząca gospodarstwo sadownicze, by uzyskać niezbędne zaświadczenia i certyfikaty dot. ochrony roślin co roku kończy minimum 3 szkolenia branżowe, dzięki którym może w sposób bezpieczny prowadzić swoją działalność. Podnoszenie i uzyskiwanie odpowiednich kwalifikacji jest wpisane w codzienność osób mieszkających na wsi, którym zależy na zdobywaniu nowych pomysłów, rozwoju siebie i swojej działalności. Fakt ten mocno wpływa na wybory edukacyjne i poszukiwanie wiedzy z różnych dziedzin. Zdobyta wiedza służy też często mieszkańcom wsi do pozyskiwania grantów i dotacji, a następnie rozwijania swoich gospodarstw lub biznesów na wsi. W tym celu korzystają oni z takich programów jak PROW – Program Rozwoju Obszarów Wiejskich, czy też z PORYBY – Program Operacyjny dla Rybaków, których dysponentami są Lokalne Grupy Działania oraz Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
Co może przełożyć się na pozytywne zmiany na wsi? Edukacja i podjęcie działań! Co robić i czego się uczyć? Odpowiedź poniżej.
1. Zdobywaj wiedzę i zakładaj agroturystykę. Agroturystyka jest działalnością związaną z rolnictwem, oznaczającą pobyt turystów w czynnym gospodarstwie rolnym. Miejsca, w których działają agroturystyki, cechuje najczęściej czyste powietrze, cisza, spokój, zasoby naturalne i dziedzictwo kulturowe wsi. Zainteresowanie tą formą wypoczynku szybko wzrasta, co spowodowane jest m.in. poszukiwaniem miejsc wytchnienia, przestrzeni, zmianą upodobań turystów oraz powrotem do tradycji zwanej wczasami „pod gruszą”. Agroturystyka ma na wsi coraz większe znaczenie ekonomiczne, społeczne i edukacyjne. By móc się rozwijać w tej dziedzinie, osoby decydujące się na jej prowadzenie lub już je prowadzące, szukają wiedzy i inspiracji w różnorodny sposób. Kończą różnorodne kursy i szkolenia, studiują na kierunkach związanych z turystyką wiejską, a także bardzo chętnie uczestniczą w wizytach studyjnych organizowanych m.in. przez Krajową Sieć Obszarów Wiejskich. Patrząc na rosnącą ilość gospodarstw agroturystycznych i konkurencję w tym zakresie, ich właściciele coraz częściej wiedzą, że muszą stale podnosić jakość swoich usług, poszerzać ofertę swoich obiektów i stale się uczyć, bez tego szansa na odniesienie sukcesu w tej branży nie jest możliwa.
2. Hortiterapia, czyli terapia ogrodem, jest to dziedzina socjoogrodnictwa. „Lekarz leczy, natura uzdrawia” – to słowa Hipokratesa, starożytnego prekursora medycyny, który jako pierwszy zauważył i promował pozytywne oddziaływanie natury na człowieka. O tym, że przyroda może nam pomóc bardziej niż jakakolwiek terapia, przekonujemy się także współcześnie. W Korei Południowej powstają lecznicze lasy, które mają pomóc w walce ze stresem. W Finlandii leżenie na trawie, spacer po ogrodzie, czy wąchanie kwiatów, są już przepisywane przez lekarzy niczym lek – na recepcie. W Polsce również rozkwita moda na kwiatowe parki tematyczne, ogrody terapeutyczne i edukacyjne. W kujawsko – pomorskiej wsi Żalno, powstała wioska kwiatowa, w której można m.in. zdobyć wiedzę o jadalnych roślinach, poznać różnorodne rodzaje kwiatów, samodzielnie tworzyć kompozycje kwiatowe i przygotowywać dania z wykorzystaniem roślin, które rosną w ogrodzie. By móc zajmować się profesjonalnie hortiterapią można w tym celu ukończyć studia podyplomowe lub kursy kwalifikacyjne. Można również wziąć udział w warsztatach dot. prowadzenia hortiterapii. Kilkugodzinne spotkania są jednak zazwyczaj zbyt krótkie, by móc uzyskać specjalistyczną wiedzę. Edukacja w zakresie hortiterapii jest szczególnie polecana osobom prowadzącym gospodarstwa agroturystyczne, terapeutom zajęciowym, pedagogom, psychoterapeutom, a także pracownikom placówek psychiatrycznych, geriatrycznych czy też hospicjów. Po wiedzę z tego zakresu chętnie też sięgają studenci kierunków takich jak pedagogika, architektura i ogrodnictwo.
3. Gospodarstwa opiekuńcze są to gospodarstwa rolne oferujące opiekę nad osobami, które z różnych przyczyn potrzebują wsparcia w codziennym życiu. Ich oferta skierowana jest głównie do Seniorów. Oferują one różnorodne formy wsparcia, m.in. w zakresie terapii, opieki i integracji społecznej. Istotne jest, by zapewniana w nich opieka była prowadzona w czynnym gospodarstwie rolnym, w którym podopieczni mają bieżący kontakt z naturą i ze zwierzętami. Podczas przebywania w gospodarstwie opiekuńczym, jego podopieczni powinni mieć też zapewnione usługi opiekuńczo-pielęgnacyjne, wspomagające i aktywizująco-usprawniające. Rolnicy, którzy chcą zakładać tego typu działalność, aby móc świadczyć opiekę dzienną muszą zdobyć odpowiednią wiedzę i przystosować infrastrukturę do przyjęcia osób, często o ograniczonej sprawności fizycznej. Muszą również pamiętać o tym, aby podopieczni mieli dostęp do pomieszczeń służących m.in. do grupowych spotkań, gotowania, ćwiczeń i odpoczynku. Rozwijanie na polskiej wsi gospodarstw opiekuńczych jest dość nowe i ciągle mało popularne. By pojawiało się ich coraz więcej, Ośrodki Doradztwa Rolniczego organizują szkolenia, webinary, zagraniczne wizyty studyjne, które mają na celu zachęcać polskich rolników do podejmowania nowej działalności. Mając na uwadze wymagania, które należy spełnić w ramach prowadzenia tego typu działalności, trzeba mieć na uwadze zdobywanie nowych kompetencji z wielu dziedzin – bez nich prowadzenie gospodarstw opiekuńczych nie będzie możliwe.
4. Ekonomia społeczna, której rolą jest aktywizacja, zwiększanie poczucia wspólnoty w małych społecznościach, zapobieganie wykluczeniu społecznemu. Poprzez zakładanie organizacji społecznych – fundacji, stowarzyszeń i spółdzielni socjalnych staje się ona również źródłem miejsc pracy na wsi, rozwijaniem nowych form przedsiębiorczości i zatrudnienia. Dzięki sukcesywnemu rozwojowi ekonomii społecznej na wsi, dba się o dzieci i ich edukację, troszczy się o seniorów, wspiera się osoby niepełnosprawne i zagrożone wykluczeniem społecznym. By prowadzić przedsiębiorstwo społeczne trzeba najpierw ukończyć kursy lub szkolenia specjalistyczne, które oprócz wiedzy teoretycznej umożliwiają również pozyskiwanie środków na prowadzenie działalności w tym zakresie. Edukacją w tym zakresie zajmują się w całym kraju Ośrodki Wspierania Ekonomii Społecznej, tzw. OWESy, które oferują szerokie wsparcie w tworzeniu, utrzymaniu i rozwijaniu ekonomii społecznej. Listę OWES działających w Polsce można znaleźć na stronie: www.ekonomiaspoleczna.gov.pl
Powyższe przykłady są namiastką działań, które mogą zmienić obszary wiejskie i urozmaicać działalność na nich prowadzoną. Niewątpliwie jednak sprzyjają one rozwojowi wsi i ludzi, którzy na niej żyją. By jednak ich realizacja była możliwa, niezbędne jest uzupełnianie przez rolników swoich kompetencji i stałe korzystanie z edukacji, która jest specjalistyczna i może dotyczyć bardzo wielu obszarów, związanych z działaniami podejmowanymi na wsi.
Źródło: https://epale.ec.europa.eu/pl
