Planowana przez rząd budowa Centralnego Portu Komunikacyjnego wraz z komponentami towarzyszącymi czyli nowymi i modernizowanymi liniami kolejowymi oraz siecią dróg wzbudza ogromne emocje wśród samorządów ale przede wszystkim wśród mieszkańców terenów objętych obszarem nie tylko lokalizacji ale też oddziaływania nowych inwestycji.
Centralny Port Komunikacyjny którego planowana powierzchnia obejmie około 40 km kw., ma znaleźć się na terenie kilku gmin. W większości chodzi o tereny Baranowa ale również gmin Teresin i Wiskitki. W zeszłym roku mieszkańcy gminy Baranów oprotestowali plany rządu przeprowadzając referendum, w którym opowiedzieli się przeciwko budowie w ich okolicy Centralnego Portu Komunikacyjnego. Protestują tez mieszkańcy innych regionów Polski.
Siedem tysięcy osób do przeprowadzki
Dlaczego mieszkańcy protestują? Obawiają się sposobu wyceniania swoich nieruchomości. Każda wycena na się opierać na operacie szacunkowym. Wiadomo, że w zamian za swoje grunty otrzymać mają inne. Jeśli z decyzją władz się nie zgodzą, to zostaną przymuszeni do wyprowadzki wywłaszczeniową decyzją administracyjną w terminie 120 dni.
Wywłaszczenie umożliwia ustawa o gospodarowaniu nieruchomościami. Eksperci przewidują, że budowa samego CPK zmusi do wyprowadzki 7 tys. osób. Właściciele będą musieli zostawić nie tylko grunty, ale i domy, budynki gospodarcze, zajmowane od pokoleń posiadłości.
Ojcowizny nie oddamy
Część mieszkańców straszy, że „ojcowizny nie odda”. Dlatego też gminy Baranów, Teresin i Wiskitki, na terenie których planowana jest budowa Centralnego Portu Komunikacyjnego, porozumiały się w sprawie powołania Rady Społecznej. Rada działa, bierze aktywny udział w konsultacjach i jest dowodem tego że w myśl zasady „nic o nas bez nas” można wypracowywać rozwiązania które pozwalają na zachowanie właściwego poziomu dbałości o interes samorządu i mieszkańców. W projekcie ustawy nie wskazano rozwiązania dla rolników będących w okresie przedemerytalnym a mających swoje gospodarstwa w obszarze lokalizacji CPK. Dla niektórych z nich podjęcie decyzji o rozpoczęciu działalności rolniczej w nowym miejscu będzie wyzwaniem przekraczającym ich możliwości nie tylko organizacyjno – techniczne ale także emocjonalne. Czy strona rządowa przygotuje jakąś propozycję związaną z możliwością uzyskania wcześniejszych emerytur? Czas pokaże.
Dziesięć „szprych” CPK
Zagrożone są nie tylko tereny, na których bezpośrednio znajdzie się port. Budowa CPK zakłada też stworzenie olbrzymiej infrastruktury, m.in. kolei oraz dróg. Jak wskazują na to plany koncepcyjne swoje nieruchomości mogą stracić mieszkający we wszystkich regionach kraju tam gdzie swoim przebiegiem zaznacza się dziesięć „szprych” zasilających CPK.
Jak podaje komunikat spółki CPK „Strategiczne Studium Lokalizacyjne Centralnego Portu Komunikacyjnego to nowy etap procesu planistycznego Programu Kolejowego CPK. Jest to kamień milowy w ramach przygotowań do budowy ponad 1 600 km nowych linii, wchodzących w skład 12 szlaków, z których 10 podstawowych to tzw. szprychy łączące poszczególne regiony kraju z CPK i Warszawą”.
Konsultacje społeczne – mniej niż miesiąc na wyrażenie opinii
Właśnie zakończyła się pierwsza runda konsultacji społecznych z samorządami na temat wczesnych koncepcji przedstawionych korytarzy, które będą podstawą dalszych prac studialno-projektowych. Wewnątrz każdego z przedstawionych dziś korytarzy linii kolejowych prezentowane są warianty przebiegu danej linii, które jak zapewnia pełnomocnik rządu ds. CPK Marcin Horała „…mają charakter orientacyjny. Ostateczny przebieg dla każdej z nich będzie zależał m.in. od wyników konsultacji społecznych, badań środowiskowych i szczegółowych uwarunkowań technicznych”.
Konrad Majszyk dyrektor komunikacji i PR CPK stwierdza, że skala protestów nie jest wcale duża, jeśli wziąć pod uwagę skalę inwestycji i może po części wynikać z niezrozumienia intencji, które są „jednoznacznie pozytywne”.
– Wychodzimy do mieszkańców z naszymi propozycjami na wczesnym etapie planowania, czyli wcześniej, niż zobowiązywałyby nas do tego przepisy. Wbrew temu, co można gdzieniegdzie usłyszeć, nie ma mowy o „masowych wyburzeniach”, ani „dzieleniu miast na pół”. Konsultacje ogłosiliśmy po to, żeby przeprowadzić inwestycje w zgodzie z mieszkańcami.
Takie stwierdzenie dziwi nie tylko samorządowców ale też i mieszkańców. Strona rządowa zapewnia w każdym ze swoich wystąpień, iż przedstawione warianty są na wysokim poziomie ogólności. Zapowiedziane konsultacje, które zamykają się w okresie niespełna miesiąca nie pozwalają na szczegółowe przeanalizowanie wskazanych lokalizacji poszczególnych komponentów. Dopiero po wpływie wniosku o wydanie planu rezerwacji wojewoda poddaje projekt planu konsultacjom społecznym we właściwym bardziej szczegółowym i szerszym wymiarze.
Linie na liście znaczenia państwowego – likwidacja skomplikowana i mało prawdopodobna
Na wszelki wypadek rząd już zabezpieczył nowe korytarze wpisując je na listę linii znaczenia państwowego przyjmując w kwietniu ub. roku rozporządzenie, na mocy którego zostały wskazane nowe odcinki torów, którymi pociągi dojadą do CPK i Warszawy. Co w praktyce oznacza wpisanie linii na listę znaczenia państwowego? Wszczęcie procedury likwidacji takiej linii wymaga specjalnej zgody ministra odpowiedzialnego za transport, powinna być ona także wyrażona w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej. Jeśli procedura nie jest wstrzymywana (np. z uwagi na zainteresowanie linią samorządów, bądź przewoźnika) zgodę musi wyrazić jeszcze Rada Ministrów i wydać w tym celu odpowiednie rozporządzenie.
Dla samorządów budowa infrastruktury kolejowej CPK oznacza zmiany zapisów planów miejscowych ponieważ lokalizacji inwestycji można dokonać wbrew ustaleniom miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Obliguje to organ stanowiący do uchylenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w całości lub w części w zakresie, w jakim jest on niezgodny z ustaleniami ostatecznej decyzji która, dotyczy obszaru znajdującego się w liniach rozgraniczających teren inwestycji, albo obejmuje obszar, na którym ta decyzja ustanowiła teren zamknięty.
Za zmianę przeznaczenia terenów przyległych do planowanych inwestycji zapłaci gmina
Wprawdzie zapis ustawowy wskazuje że za zmiany zapłaci wojewoda ale tylko wtedy, jeżeli jest on w całości lub w części bezpośrednią konsekwencją zamiaru realizacji inwestycji celu publicznego o znaczeniu wojewódzkim. Mówiąc wprost za zmianę przeznaczenia terenów przyległych do planowanych inwestycji zapłaci już gmina. Spowoduje to też straty podatkowe dla samorządów ponieważ tereny kolejowe są ustawowo zwolnione z płacenia podatków od nieruchomości.
Czy trzeba będzie zrezygnować z inwestycji które są potrzebne samorządom?
Strona rządowa nie zajęła także oficjalnego stanowiska w kontekście planowanych do realizacji przez samorządy inwestycji które będą kolidować z planowaną infrastrukturą CPK. W tej sprawie mamy tylko wypowiedź dyrektor komunikacji i PR CPK „ nasze przyszłe inwestycje musimy dostosować do tych realizowanych przez samorządy” – uspokaja Konrad Majszyk.
Jak do tej pory żadne z zapisów ustawy czy rozporządzenia na to nie wskazują. Przypomnieć tu należy ze inwestycjom prowadzonym przez samorządy również przyświeca cel publiczny. Czy trzeba będzie zrezygnować z inwestycji które są potrzebne samorządom? Tego na razie nie wie nikt. Konsultacje w sprawie korytarzy nowych linii kolejowych i tras drogowych planowanych w ramach CPK skończyły się już 10 marca. Na horyzoncie nie widać jednak kompromisu, a proponowane trasy wzbudziły duże kontrowersje.
Minimalizacja negatywnych skutków – jak najszersze konsultacje
Wyeliminować negatywnych skutków tak ogromnej inwestycji z pewnością się nie da. Zawsze będą podmioty niezadowolone z zaistniałej sytuacji. Jednak strona rządowa powinna dążyć do ich zminimalizowania. Sprawdzianem będzie tu ilość zmian jakie zostaną wprowadzone po przeprowadzeniu konsultacji społecznych. Należy mieć nadzieję że CPK nie oprze się tylko na innych formach konsultacji, które jak wskazuje ustawodawca maja zapewnić uzyskanie możliwie szerokiej i pełnej opinii społeczeństwa, ale przystąpi do konsultacji prowadzonych bezpośrednio w gminach z podmiotami zainteresowanymi, co pozwali na wnoszenie uwag również w innych formach niż tylko elektronicznie, to znaczy pisemnie i ustnie do protokołu z konsultacji. A także przystąpi oraz zaprezentuje odpowiedni poziom dyskusji publicznej, do której przeprowadzenia obliguje CPK zapis ustawowy. Przeprowadzenie konsultacji, a raczej ich jakość będzie miała także swój bezpośredni wpływ na negocjacje z mieszkańcami, bo dopiero wtedy każdy z interesariuszy otrzyma informację o ofercie zakupu na podstawie umowy. Natomiast mieszkańcy którzy nie zgodzą się z wyceną sporządzona na podstawie operatu szacunkowego zostaną wywłaszczeni.
Bilans zysków i strat
Jak wynika z rządowej Koncepcji budowy CPK, koszty związane z realizacją inwestycji szacowane są na poziomie do 35 mld zł, w tym 16-19 mld zł na realizację komponentu lotniczego, 8-9 mld zł – komponentu kolejowego i 7 mld zł – komponentu drogowego. Według szacunków Ministerstwa Infrastruktury, w wyniku budowy CPK powstanie łącznie prawie 150 tys. miejsc pracy, w tym ok. 40 tys. miejsc pracy w bezpośrednim otoczeniu węzła przesiadkowego oraz ok. 110 tys. w gałęziach gospodarki powiązanych z inwestycją. Budowa portu przełoży się na łączny wzrost przychodów budżetowych w wysokości 2,4 mld zł rocznie oraz 4,7 mld zł z tytułu zwiększenia produktu krajowego brutto. W tej chwili brak jest szacunkowych danych o ile spadną przychody mniejszych lotnisk obsługujących połączenia krajowe i czy budowa CPK nie spowoduje marginalizacji ich znaczenia. Szacunki dotyczące kosztów budowy także znacząco ulegną zmianie na skutek konsultacji społecznych. Często, żeby zaspokoić protesty samorządów i mieszkańców trzeba będzie wybrać rozwiązania bardziej skomplikowane lub o większej liczbie obiektów inżynieryjnych, a co za tym idzie i droższe.
Zaangażowanie lokalnych mieszkańców i samorządów bardzo wskazane
Ważne jest aby zarówno samorządowcy jaki i mieszkańcy bacznie śledzili komunikaty umieszczane na stronie CPK adres: www.cpk.pl/pl/aktualnosci jak również licznie przystąpili do konsultacji społecznych ogłoszonych przez wojewodów po złożeniu wniosku o wydanie planu rezerwacji we właściwym bardziej szczegółowym i szerszym wymiarze.
Foto: źródło: www.cpk.pl
