Przemysław Chrzanowski: „Nieporadnik sołtysa” – co kryje się pod tym niejednoznacznym tytułem?
Jacek Piwowarski, sołtys wsi Wiązownica Kolonia, członek Rady Miejskiej w Staszowie, prezes stowarzyszenia Dolina Kacanki: – Rzeczywiście tytuł naszej publikacji jest nie do końca określony, ale przez to intrygujący. „Nieporadnik” jest efektem działania w ramach Funduszu Inicjatyw Absolwenckich Programu Alumni Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności. To zapis przemyśleń kilku zaprzyjaźnionych liderów PAFW, piastujących bądź to funkcję sołtysów, bądź samorządowców. Ideą tego niewielkiego wydawnictwa od początku było to, by wskazać jedną z dróg przede wszystkim młodym sołtysom, osobom, które dzisiaj nie mogą liczyć na jakiekolwiek wsparcie.
Sam doświadczyłem na sobie wielu problemów, z którymi mozolnie trzeba było się rozprawiać. Nikt mi nie powiedział jak zorganizować zebranie wiejskie, jak zbudować zespół ludzi działających na rzecz mojej miejscowości, jak motywować środowisko do uczestnictwa w rozmaitych przedsięwzięciach. Nie wiedziałem gdzie szukać sojuszników, albo skąd brać pieniądze na realizację swoich pomysłów. Ludzie mnie wybrali i tak naprawdę zostałem z tym wszystkim sam. Młody, nieporadny sołtys. Miałem jednak to szczęście, że uczestniczyłem wtedy w Programie Liderzy PAFW, gdzie przez blisko rok zdobywałem wiedzę i umiejętności, które ukształtowały mnie w społecznym działaniu. To była nieoceniona pomoc, która procentuje do dziś, a swoistym spłacaniem długu jest ta nasza publikacja.
Ale nieporadni bywają także sołtysi z wieloletnim stażem. Bywa, że ich rola ogranicza się tylko do zbierania podatku.
– Wiem, że tak się dzieje w wielu miejscowościach w całej Polsce. Wielu tłumaczy się, że chcieliby coś zrobić, ale mają związane ręce, bo wieś nie daje im możliwości współdziałania. Ja mam to szczęście, że dane jest mi pracować ze społecznością, która nie jest podzielona. Nie ma wewnętrznych waśni, nie ma żadnych klanów, decydujących o istotnych sprawach gdzieś z ukrycia. Staramy się mówić jednym głosem i zawsze działać we wspólnym interesie. Mam ludzi, na których mogę liczyć, którzy mnie wspierają. To bezcenne dla sołtysa i o tym między innymi mówimy we wspomnianym poradniku.
Zaczęliście od tego, że stworzyliście ankietę, za pomocą której zbadaliście sytuację sołtysów w Polsce.
– W badaniu tym wzięło udział 140 osób z całego kraju. Dzięki temu mieliśmy możliwość zapoznania się problemami i oczekiwaniami kolegów i koleżanek po fachu. Utwierdziliśmy się w przekonaniu, iż naszą największą wspólną bolączką jest brak kompleksowego wsparcia ze strony samorządów, brak kluczowej edukacji dla sołtysów, brak integracji z organizacjami funkcjonującymi w konkretnych miejscowościach.
Okazuje się, iż sołtysi bardzo często dowiadują się o istotnych decyzjach na samym końcu, nikt z nimi niczego nie konsultuje. Z drugiej strony żalą się, iż zwykle czują presję ze strony lokalnych notabli, by pełnili funkcję tub propagandowych, wspierających polityczne układy. Wsłuchaliśmy się w wszystkie ankietowe głosy i postaraliśmy się stworzyć coś w rodzaju antidotum na tego rodzaju patologie.
A czy aktywnie działający sołtys może być wrogiem urzędującego wójta, burmistrza, prezydenta?
– Dobry włodarz powinien się cieszyć, że ma wokół siebie sołtysów z pomysłami i chęcią do działania. W przypadku naszej gminy jest wielu aktywnych sołtysów, którzy są wspierani przez władze samorządowe i tak powinno być wszędzie. Wiem jednak, że w wielu lokalnych środowiskach tacy liderzy traktowani są jak konkurenci. Rządzący nie są w stanie tolerować faktu, iż ktoś na ich podwórku wykazuje się inwencją, odnosi sukcesy i skupia uwagę społeczeństwa.
Najważniejsze jest to, byśmy zrozumieli, że gramy do jednej bramki. W naszym poradniku zwracamy uwagę na to, kim sołtys nie powinien być. Już w pierwszym punkcie zaznaczamy, że nie powinien być podwładnym a partnerem, że nie powinien być stroną w konflikcie, a raczej mediatorem…
Sołtysom często zarzuca się brak skuteczności. Czy w „Nieporadniku” podpowiadacie jak sobie z tym radzić?
– Oczywiście. Poświęcamy temu jeden z rozdziałów. Kładziemy w tym kontekście nacisk na współdziałanie z grupami pozarządowymi, z Radą Sołecką, podkreślamy wagę technologii informacyjnych, dzięki którym jesteśmy w stanie szybko docierać do ludzi. Podpowiadamy również jak uniknąć wpadania w tarapaty. Najczęściej ma to związek z papierami, procedurami, które trzeba poznać, by wszystkie posunięcia były zgodne z prawem. O tym w naszym poradniku mówimy głosem Grażyny Jałgos-Dębskiej.
No właśnie, kto oprócz Ciebie stoi za tą publikacją? Wspomniałeś o absolwentach Programu Liderzy PAFW.
– W pracy nad „Nieporadnikiem” oraz opracowaniem ankiety udział wzięli: Grażyna Jałgos-Dębska (Opypy, gmina Grodzisk Mazowiecki, prezeska Stowarzyszenia Sołtysi Mazowsza, członkini Zarządu Głównego Krajowego Stowarzyszenia Sołtysów), Stanisław Baska (trener, moderator warsztatów, były radny gminy Samborzec), Krzysztof Tworek (wójt gminy Obrazów), Krzysztof Czesław Węgrzyniak (sołtys Tłuśca, gmina Międzyrzec Podlaski, woj. lubelskie), Krzysztof Skrzypek (sołtys Chłopskiej Woli, gmina Pysznica, woj. podkarpackie) i ja – Jacek Piwowarski. Ankietę w zdecydowanej większości opracował Robert Waraksa wiceprzewodniczący Komisji Gospodarki i Budżetu Rady Miejskiej w Olsztynku.
Wszyscy spędziliśmy dwa intensywne dni w Pałacu Dzięki w sołectwie Wiązownica-Kolonia. Pod okiem doświadczonego trenera wypracowaliśmy podstawowe aspekty relacji funkcjonujących w sołectwie, gminie i powiecie, które mają realny wpływ na skuteczność pracy sołtysa. Wierzymy, że nasz wysiłek przyniesie korzyść innym sołtysom, szczególnie na początku ich społecznej misji. Dziękujemy za poświęcony czas i pełne oddanie podczas pracy naszej grupie roboczej. Serdeczne podziękowania składamy również wszystkim, którzy włączyli się w uzupełnienie ankiety dla sołtysów. Badanie było przeprowadzone na terenie całej Polski w styczniu 2016 roku. Dziękujemy wszystkim osobom, które osobiście zaangażowały się w przeprowadzenie tej ankiety.
***
DO POBRANIA: NIEPORADNIK SOŁTYSA
***
