Członek ochotniczej straży pożarnej, który uczestniczył w działaniu ratowniczym lub szkoleniu pożarniczym organizowanym przez Państwową Straż Pożarną lub gminę, otrzymuje ekwiwalent pieniężny. Ustawa nie narzuca wysokości ekwiwalentu, zakłada jedynie jego maksymalną wysokość. Warunkiem otrzymania ekwiwalentu jest niezachowanie wynagrodzenia za czas udziału w tych czynnościach.
Ustawa o ochronie przeciwpożarowej[1] w rozdziale 5 przyznaje strażakom OSP szereg uprawnień. Wśród nich:
- uprawnienia odszkodowawcze dla strażaka, który w związku z udziałem w działaniu ratowniczym lub ćwiczeniach doznał uszczerbku na zdrowiu lub poniósł szkodę w mieniu;
- rekompensatę pieniężną za czas niezdolności do pracy dla strażaka, który w wyżej wymienionych okolicznościach doznał uszczerbku na zdrowiu;
- ochronę wynikającą z kodeksu karnego dla funkcjonariuszy publicznych – przysługuje członkom OSP biorącym udział w działaniu ratowniczym lub wykonującym inne zadania z zakresu ochrony przeciwpożarowej;
- ekwiwalent pieniężny za udział w akcji lub szkoleniu.
Dodatkowo strażacy, zarówno członkowie OSP jak i MDP, muszą zostać ubezpieczeni i otrzymać stosowne umundurowanie. Strażacy biorący bezpośredni udział w działaniach ratowniczych muszą zostać poddani okresowym badaniom lekarskim.
Ile gmina zapłaci?
Ustawa ogranicza wysokość ekwiwalentu do 1/175 przeciętnego wynagrodzenia za każdą godzinę udziału w działaniu lub szkoleniu. Rada gminy uchwalając wysokość stawki jest zobowiązana zbadać wcześniej, jakie przeciętne wynagrodzenie ogłosił wcześniej Prezes GUS. W chwili obecnej wynosi ono 4181,49 zł[2], co znaczy, że stawka ekwiwalentu nie może być wyższa niż 23,89 zł za godzinę. Zwykle stawki ustalone przez gminę określane są kwotowo i zróżnicowane są w zależności czy jest to ekwiwalent za udział w działaniach ratowniczych czy w ćwiczeniach[3]. Ustawa nie zawierając minimalnej stawki dała możliwość gminom dostosowanie wysokości ekwiwalentu do możliwości finansowych gmin. Stawki kształtują się od 10 do 15 zł za udział w działaniu ratowniczym i od 5 do 8 zł za udział w ćwiczeniach.
Częstotliwość wypłat
Ekwiwalent wypłaca urząd gminy na zasadach przez siebie ustalonych. Praktyka jest różna, są gminy, które wypłacają ten ekwiwalent miesięcznie, są gminy, które wypłacają go na koniec roku. Niestety są też gminy, które tego ekwiwalentu nie wypłacają w ogóle, mimo, że taki obowiązek nakładają na nie przepisy prawa. Tłumaczą się tym, że skoro nie ma wniosku strażaka to nie ma wypłaty. Problem w tym, że nie każdy druh ma świadomość przysługujących mu w tym zakresie uprawnień.
Brak wniosku o ekwiwalent może też wynikać z faktu, że jego wypłata pomniejszy pulę środków przeznaczoną na zapewnienie gotowości bojowej. Strażacy wolą te pieniądze przeznaczyć na doposażenie OSP w sprzęt przeciwpożarowy.
Ekwiwalent także dla bezrobotnego i studenta
Ekwiwalent pieniężny przysługuje tylko wówczas, jeżeli strażak za czas nieobecności w pracy spowodowany udziałem w działaniach lub szkoleniach nie zachował prawa do wynagrodzenia. W tej sytuacji konieczne jest złożenie oświadczenia stanowiącego załącznik do wniosku o wypłatę ekwiwalentu. Do niedawna ów przepis interpretowano w ten sposób, że ekwiwalent wypłacano tylko strażakom będącym w zatrudnieniu. W tej sprawie wypowiedział się Naczelny Sąd Administracyjny: Udział w działaniach ratowniczych jest jednakowo niebezpieczny dla wszystkich strażaków, bez względu na to czy są pracownikami, czy też nimi nie są. Byłoby nie do przyjęcia i z pogwałceniem konstytucyjnej zasady równości wobec prawa zaakceptowanie sytuacji, w której prawo do ekwiwalentu z tego tytułu nabywaliby wyłącznie ci strażacy, którzy będąc pracownikami nie otrzymaliby za czas poświęcony ochronie przeciwpożarowej wynagrodzenia.[4]. Wobec tego ekwiwalent należy się osobom zatrudnionym, rolnikom, emerytom, studentom czy też bezrobotnym.
Dodatkowe warunki?
Ustawa wyraźnie wskazuje, że ekwiwalent przysługuje strażakom za udział w akcjach. Są jednak gminy, które wypłatę ekwiwalentu uzależniły od spełnienia warunków wynikających z art. 19 ust. 1b ustawy. Stanowi on, że udział w działaniach ratowniczych może brać członek OSP, który:
- ukończył 18 lat a nie przekroczył 65 lat;
- posiada aktualne badania lekarskie dopuszczające go do udziału w tych działaniach;
- odbył szkolenie pożarnicze (minimum szkolenie podstawowe).
W związku z tym jako załącznik do wniosku żądają zaświadczeń lekarskich i szkoleniowych. Kto nie przedłoży papierów, pieniędzy nie otrzyma. W tej kwestii zdania są podzielone, istnieje przekonanie, że ekwiwalent należy się każdemu strażakowi, który wziął udział w zdarzeniu, z drugiej strony pojawiają się interpretacje, że tylko temu, który spełnia wyżej wymienione warunki ustawowe.
Ekwiwalent na wniosek
Ekwiwalent przysługuje członkowi OSP i to on składa wniosek do gminy. Praktyczne jest złożenie wspólnego podania z całej jednostki OSP i podpisanie go przez strażaków. Wiarygodność wniosku jest następnie weryfikowana przez urząd, zwykle sprawdza się go z kartami drogowymi samochodów pożarniczych, czasami urzędy żądają potwierdzenia wyjazdów przez naczelnika OSP lub komendanta gminnego. Udział w szkoleniach potwierdza zaświadczenie.
Dodatkowe informacje
Zgodnie z art. 118 kodeksu cywilnego[5] przedawnienie wypłaty ekwiwalentu wynosi 10 lat. Oznacza to, że wniosek można złożyć za udział w akcjach nawet sprzed kilku lat.
Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 44 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych[6] przychody członków OSP uzyskane z tytułu uczestnictwa w szkoleniach, akcjach ratowniczych i akcjach związanych z usuwaniem skutków klęsk żywiołowych są zwolnione z opodatkowania.
DO POBRANIA:
Opracowanie: Barbara Chrzanowska
Artykuł nie ma charakteru porady prawnej, a jest jedynie informacją.
[1] Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2016 r. poz. 191 z późn. zm.) http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19910810351
[2] Komunikat Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 11 maja 2016 r. w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w pierwszym kwartale 2016 r. http://stat.gov.pl/sygnalne/komunikaty-i-obwieszczenia/lista-komunikatow-i-obwieszczen/komunikat-w-sprawie-przecietnego-wynagrodzenia-w-i-kwartale-2016-r-,271,12.html
[3] Wyrok WSA w Gliwicach z dnia 22 czerwca 2009 r., sygn. IV SA/Gl 236/09 http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/A9100DBF02
[4] Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego I OSK 1298/09 http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/A81419A278
[5] Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2016 r. poz. 380 z późn. zm.) http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20160000380
[6] Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.) http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20120000361
