Autorka: Iwona Raszeja-Ossowska
Rzemiosło artystyczne, a przede wszystkim rękodzieło są coraz bardziej cenione na rynku. Nie dziwi, więc fakt, że wiele osób poważnie rozważa wykorzystanie swoich umiejętności rzemieślniczych i zarazem artystycznych na rynku. Równie duża grupa osób działalność rękodzielniczą już prowadzi, ale zastanawia się czy działa zgodnie z prawem. Poniżej rozwinięcie wybranych zagadnień dotyczących wytwarzania i sprzedaży wyrobów rzemiosła artystycznego: od definicji do kwestii podatkowych.
Dylematy definicyjne
Co to jest rzemiosło?
Zgodnie z Ustawą o rzemiośle:
- Rzemiosłem jest zawodowe wykonywanie działalności gospodarczej przez osobę fizyczną, z udziałem kwalifikowanej pracy własnej, w imieniu własnym tej osoby i na jej rachunek, przy zatrudnieniu do 50 pracowników – zwaną dalej rzemieślnikiem.
- Rzemiosłem jest również zawodowe wykonywanie działalności gospodarczej przez wspólników spółki cywilnej osób fizycznych, z udziałem kwalifikowanej pracy własnej, w imieniu własnym tych wspólników i na ich rachunek, zatrudniających do 50 pracowników.
- Do rzemiosła nie zalicza się działalności: handlowej, gastronomicznej, transportowej, usług hotelarskich, usług świadczonych w wykonywaniu wolnych zawodów, usług leczniczych oraz działalności wytwórczej i usługowej artystów plastyków i fotografików.
Dowodami kwalifikacji zawodowych rzemieślnika są:
- dyplom lub świadectwo ukończenia wyższej lub ponadgimnazjalnej szkoły o profilu technicznym bądź artystycznym w zawodzie (kierunku) odpowiadającym dziedzinie wykonywanego rzemiosła,
- dyplom mistrza w zawodzie odpowiadającym danemu rodzajowi rzemiosła,
- świadectwo czeladnicze albo tytuł robotnika wykwalifikowanego w zawodzie odpowiadającym danemu rodzajowi rzemiosła,
- zaświadczenie potwierdzające posiadanie wybranych kwalifikacji zawodowych w zakresie zawodu odpowiadającego danemu rodzajowi rzemiosła.
Co to jest rzemiosło artystyczne?
Przepisy nie definiują wprost pojęcia „rzemiosło artystyczne”, ani też „rękodzieło artystyczne”.
Powszechnie uważa się, że rzemiosło artystyczne to dziedzina, która zajmuje się wytwarzaniem przedmiotów użytkowych o wysokich walorach estetycznych- wykonywanych w warsztatach rzemieślniczych, z najlepszych materiałów, z użyciem tradycyjnych, przeważnie ręcznych technologii, przez najlepszych mistrzów rzemiosła, w pojedynczych egzemplarzach lub w małych seriach, często na indywidualne zamówienia.
Rzemiosło artystyczne korzysta z materiałów możliwie najwyższej jakości – szlachetnych i trwałych, a rzemieślnik artysta to profesjonalista.
Wyroby rękodzieła artystycznego, wykonywane przez artystę amatora nie muszą ustępować jakością tym, które zostały wytworzone przez rzemieślnika artystę. Jednakże rękodzielnictwo nie wymaga od twórcy poświadczenia uprawnień rzemieślniczych, choć oczywiście rzemieślnik swoje działa może rękodzielniczo wykonywać.
Uwaga: rzemiosło artystyczne, nazywane też sztuką użytkową jest jedną z branż zaliczanych do przemysłu kreatywnego.
Rodzaje zawodów w rzemiośle artystycznym
W wykazie zawodów rzemieślniczych jest ponad 60 zawodów uznawanych za mające związek ze sztuką. Wiele z nich to obecnie tzw. zawody ginące.
Najważniejsze profesje rzemiosła artystycznego to:
- złotnictwo i jubilerstwo (biżuteria, wyroby ze złota i innych mat. szlachetnych),
- hafciarstwo (hafty na różnego rodzaju tkaninach i skórach, często z użyciem nici srebrnych i złotych, – cekinów, paciorków i kamieni szlachetnych),
- introligatorstwo (ozdobne oprawy książek, w skóry, płótna i inne materiały),
- kowalstwo artystyczne (kraty dekoracyjne, balustrady, okucia, latarnie, zamki do drzwi, itp.),
- kamieniarstwo artystyczne (tablice pamiątkowe, nagrobki, pomniki, rzeźby, elementy elewacji, itp.),
- brązownictwo (odlewane przedmioty ze spiżu, miedzi i mosiądzu: dzwony, działa, posągi, świeczniki, itp.),
- grawerstwo (ręczne rycie i cyzelowanie w metalu),
- szewstwo miarowe (obuwie luksusowe na miarę),
- kaletnictwo artystyczne (artystyczna i luksusowa galanteria skórzana),
- koronkarstwo (koronki ubraniowe i do obszywania tkanin),
- tkactwo artystyczne (tkaniny dekoracyjne i ubraniowe),
- stolarstwo artystyczne (meble artystyczne i drewniane elementy ozdobne),
- płatnerstwo (zbroje, tarcze, hełmy, miecze, szable, halabardy, itp.),
- szkło artystyczne (naczynia i ozdoby szklane, kryształy i lustra),
- witrażownictwo (witraże monumentalne, lampy witrażowe),
- ceramika artystyczna (fajans, kamionka i porcelana: naczynia, kafle i drobne przedmioty ozdobne).
Wykaz wyrobów rękodzieła ludowego i artystycznego (2012 rok)
Często twórcy mają dylemat, które z wyrobów mogą zaliczyć do wyrobów rękodzieła ludowego i artystycznego. Odpowiedzi mogą szukać m.in. w przepisach podatkowych.
Zgodnie z ustawą z dnia 24 września 2010 roku o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Załącznik 1.) do wyrobów rękodzieła ludowego i artystycznego, atestowanych przez komisje artystyczne i etnograficzne zalicza się następujące grupy:
1. wyroby rękodzieła ludowego i artystycznego z metalu,
2. wyroby rękodzieła ludowego i artystycznego z ceramiki,
3. wyroby rękodzieła ludowego i artystycznego ze szkła,
4. wyroby rękodzieła ludowego i artystycznego z drewna, wikliny, słomy, rogożyny, trzciny, łuby oraz papieru,
5. wyroby rękodzieła ludowego i artystycznego włókiennicze,
6. wyroby rękodzieła ludowego i artystycznego odzieżowe,
7. wyroby rękodzieła ludowego i artystycznego skórzane,
8. wyroby rękodzieła ludowego i artystycznego osobno niewymienione.
Szczegółowy wykaz wyrobów, określonych powyższą Ustawą, wraz z oznaczeniem PKWiU znajdziesz tutaj.
Jednocześnie Ustawa o podatku od towarów i usług, w Załączniku nr 3. wskazuje następujące wyroby, jakowyroby sztuki ludowej oraz rękodzieła i rzemiosła ludowego i artystycznego:
- Obrusy i serwety – wyłącznie bielizna stołowa haftowana z tkanin bawełnianych, z lnu, z pozostałych tkanin;
- Wyroby wyposażenia wnętrz, gdzie indziej niesklasyfikowane; zestawy tkanin i przędzy do wykonywania dywaników, gobelinów itp. – wyłącznie narzuty i kapy na łóżka;
- Tiule i pozostałe wyroby siatkowe, z wyłączeniem tkanin i dzianin; koronki w sztukach, w postaci taśm lub aplikacji – wyłącznie wyroby koronkowe (szydełkowe, klockowe, frywolitkowe, drutowe, igliczkowe);
- Pozostała odzież wierzchnia – wyłącznie wyroby rękodzieła ludowego i artystycznego, odzieżowe, z wyjątkiem używanych wyrobów rękodzieła ludowego i artystycznego, odzieżowych;
- Wyroby rymarskie z dowolnego materiału przeznaczone dla zwierząt, z wyłączeniem biczy, szpicrut i lasek;
- Beczki i pozostałe wyroby bednarskie, z drewna – wyłącznie beczki i komplety beczkowe, z drewna: iglastego, liściastego;
- Przybory stołowe i kuchenne, z drewna – wyłącznie: deski, łyżki, łyżeczki, widelce, szczypce, wałki, tłuczki, pałki, pozostałe przybory stołowe i kuchenne;
- Intarsje i mozaiki, kasety i szkatułki na biżuterię lub sztućce i podobne artykuły, statuetki oraz pozostałe ozdoby, z drewna – wyłącznie galanteria dekoracyjna z drewna;
- Ramy do obrazów, fotografii, luster lub podobnych przedmiotów oraz pozostałe wyroby, z drewna – wyłącznie:
1) wyroby do użytku domowego drewniane (szatkownice, maselnice, deseczki do papieru toaletowego, itp.)
2) przybory i sprzęt do prania drewniany (tary, szczypce, itp.)
- Wyroby ze słomy, esparto i pozostałych materiałów w rodzaju stosowanych do wyplatania; wyroby koszykarskie i wikliniarskie
– wyłącznie:
1) wyroby plecionkarsko-koszykarskie z rogożyny i wikliny,
2) galanteria koszykarska z trzciny egzotycznej,
3) wyroby koszykarskie i inne, z materiałów roślinnych, pozostałych, osobno niewymienione,
4) 4) łubianki, wyroby koszykarskie i inne z łuby
- Papier do wyrobu papierosów, szpule, cewki, cewki przędzalnicze i podobne nośniki z masy papierniczej; papier i tektura filtracyjne; pozostałe artykuły z papieru i tektury, gdzie indziej niesklasyfikowane – wyłącznie:
1) wyroby plastyki zdobniczo-obrzędowej,
2) wycinanki ludowe i artystyczne.
- Pozostałe wyroby z tworzyw sztucznych – wyłącznie wyroby plastyki zdobniczo-obrzędowej;
- Zastawy stołowe, naczynia kuchenne oraz pozostałe artykuły gospodarstwa domowego i toaletowe, z wyłączeniem z porcelany, również chińskiej – wyłącznie wyroby garncarskie użytkowo- dekoracyjne;
- Statuetki i pozostałe ceramiczne wyroby dekoracyjne – wyłącznie wyroby garncarskie użytkowo-dekoracyjne, rzeźby, płaskorzeźby;
- Szpady, szable, kordy, bagnety, lance oraz podobna broń i jej części – wyłącznie militaria;
- Pozostałe wyroby z metali nieszlachetnych, gdzie indziej niesklasyfikowane– wyłącznie wyroby kowalstwa artystycznego
- Pozostałe strunowe instrumenty muzyczne – wyłącznie smyczkowe;
- Części i akcesoria do instrumentów muzycznych;
- Lalki przedstawiające wyłącznie postacie ludzkie;
- Wyroby świąteczne, festiwalowe, karnawałowe lub inne służące rozrywce, włączając akcesoria do sztuk magicznych i żartów – wyłącznie: wyroby garncarskie użytkowo-dekoracyjne, wyroby plastyki zdobniczo-obrzędowej;
- Pozostałe różne wyroby, gdzie indziej niesklasyfikowane – wyłącznie: rzeźby, płaskorzeźby, wyroby plastyki zdobniczoobrzędowej.
Obie przywołane ustawy odwołują się jednocześnie do atestacji wyrobów przez komisje artystyczne i etnograficzne, co ma istotne znaczenie ze względów podatkowych.
Co to jest atestacja i jakie ma znaczenie?
1.Atest jest dokumentem przypisanym do danego wyrobu, wykonanego w określony, rękodzielniczy sposób. Zmiana sposobu wytwarzania wyrobu na inny niż zgłoszony do atestowania, skutkuje jego unieważnieniem. Otrzymany atest jest ważny 12 miesięcy od daty zatwierdzenia. Za wydanie atestu pobierana jest opłata uzależniana każdorazowo od decyzji Komisji. Brak jej zapłaty powoduje anulowanie wydanego atestu.
Atest jest wydawany przez podmioty certyfikujące. W Obwieszczeniu Ministra Finansów z dnia 4 listopada 2011 r. w sprawie stawek karty podatkowej, kwoty, do której można wykonywać świadczenia przy prowadzeniu niektórych usług z wyjątkiem świadczeń dla ludności, oraz kwartalnych stawek ryczałtu od przychodów proboszczów i wikariuszy, obowiązujących w 2012 (Załącznik 1)jako podmioty atestujące wskazano: komisje etnograficzno-artystyczne Stowarzyszenia Twórców Ludowych, Fundacji „Cepelia” – Polska Sztuka i Rękodzieło oraz Fundacji Ochrony i Rozwoju Twórczości Ludowej. Z kolei Ustawa o podatku od towarów i usług, w Załączniku 3. wskazuje jako podmiot atestujący Krajową Komisję Artystyczna i Etnograficzną.
2.W praktyce atest pozwala zarówno twórcom, jak też sprzedawcom stosować obniżoną stawkę VAT na wyroby posiadające atest. Daje też możliwość rozliczania się w oparciu stawki ryczałtowe podatku dochodowego. Brak atestu zobowiązuje w większości wypadków do stosowania stawki podstawowej VAT.
O tym warto pamiętać …
1. Działalność wykonywana osobiście czy działalność gospodarcza?
Dla celów podatku dochodowego rzemieślnik – artysta/ rękodzielnik artysta ma możliwość rozliczać przychód jako:
- działalność wykonywana osobiście
- działalność gospodarcza,
- prawa majątkowe.
Twórca sam podejmuje decyzję, czy wykonywane zlecenia i sprzedaż praw autorskich realizuje w ramach umowy o dzieło i zbycia praw majątkowych (lub udzielenia licencji), czy też rozlicza przychody w ramach działalności gospodarczej.
Jeżeli jednak rozpocznie prowadzenie działalności gospodarczej, jako twórca, to całość przychodów z tego tytułu musi rozliczać w ramach tej działalności. Odrębne rozliczanie dzieł – raz w ramach działalności, innym razem, jako twórca (prywatnie) jest niedopuszczalne.
Odpowiedź na pytanie, czy daną sprzedaż może rozliczać prywatnie zależy także od specyfiki podjętych działań. O ile przychód ze zbycia namalowanych obrazów może korzystać w całości z prawa do rozliczenia w ramach działalności wykonywanej osobiście (prywatnie, poza działalnością), o tyle sprzedaż wytworzonej biżuterii, charakteru dzieła może już nie mieć. Odróżnić należy bowiem, produkcję z materiałów zakupionych, od działalności twórczej. Różnica jest taka, jak pomiędzy sprzedażą rzeźby, stworzonej osobiście przez artystę rzeźbiarza, a sprzedażą korali wykonanych z zakupionych elementów.
Jeżeli zatem nabywamy materiały i półprodukty w celu ich wykorzystania do wykonania towaru, to przychód nie jest już działalnością artystyczną, lecz produkcyjną. Przychód pochodzi nie z działalności artystycznej, lecz produkcji wykonanej w ramach działalności gospodarczej.
Podobnie może być u osób, które przyozdabiają jedynie półprodukt. Na przykład kupujemy drewniane skrzynki, zdobimy je techniką decoupage, a następnie odsprzedajemy. W efekcie dochodzi do sprzedaży zdobionej skrzynki, a nie dzieła artystycznego, chyba że sprzedający i kupujący za przedmiot umowy uznają dzieło na tej skrzynce. Granica pozostaje jednak bardzo płynna i często od zapisów w umowie zależy, co faktycznie jest jej przedmiotem, czy „sprzedaż zdobionej skrzynki”, czy „wykonanie zdobienia”, a w konsekwencji – z jakiego źródła pochodzą uzyskiwane przychody.
2. Sprzedaż a działalność gospodarcza
Handel w sieci, na bazarach czy festynach? Twórcy często decydują się na sprzedaż swoich prac. Jednocześnie zastanawiają się jak i czy powinni uwzględnić w swoim zeznaniu podatkowym tę sprzedaż.
O tym, czy handel wyrobami „artystycznymi” przez osobę fizyczną zostanie uznany za prowadzenie działalności gospodarczej, decydują przede wszystkim: liczba przeprowadzonych transakcji, ich ciągłość oraz nastawienie na zysk.
Jeśli sprzedaż nie nosi znamion działalności gospodarczej (nie cechuje jej zorganizowany charakter działań, powtarzalność w rozumieniu regularności, ciągłości działań), to dochód uzyskany ze sprzedaży należy ujawnić w deklaracji PIT i opodatkować zgodnie z zasadami ogólnymi. Istnieje także kwota wolna od podatku. Oznacza to, że podatnik, który w roku podatkowym uzyskał dochody mniejsze niż ta kwota, podatku nie będzie płacił w ogóle. Ale uwaga: jest to suma wszystkich dochodów, jakie podatnik uzyskał w minionym roku podatkowym, czyli oprócz sprzedaży w Internecie/ na festynach/ bazarach także dochody z umowy o pracę, zlecenia, o dzieło. Nie można także zapomnieć o złożeniu deklaracji podatkowej.
Osoba sprzedająca, prowadząca działalność gospodarczą może stać się podatnikiem VAT. Warunkiem opodatkowania danej czynności podatkiem od towarów i usług jest spełnienie dwóch przesłanek łącznie: dana czynność ujęta jest w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem VAT, czynność została wykonana przez podmiot, który w związku z jej wykonaniem jest podatnikiem VAT.
3. Masz problem – pytaj
Organy podatkowe rygorystycznie interpretują prawo podatnika do rozliczania się jako twórcę/ artystę, stwierdzając np. że własnoręcznie wykonane prace (biżuteria, obrusy etc.) mają charakter użytkowy a nie artystyczny.
Równie rygorystycznie podchodzą do handlu w sieci czy na festynach, nakazując zalegalizowanie działalności (e-handel) czy posiadanie kasy fiskalnej (festyn).
W razie wątpliwości warto wystąpić z prośbą o interpretację indywidualną do naczelnika urzędu skarbowego właściwego ze względu na miejsce prowadzenia działalności.
Uwaga: w wypadku wątpliwości można wystąpić o interpretację indywidualną lub zasięgnąć informacji w Krajowej Informacji Podatkowej (KIP).
Zasady występowania o interpretację indywidualną znajdziesz tutaj.
Informacje o KIP znajdziesz tutaj.
4. Normy i zasady
Przy wytwarzaniu i sprzedaży wyrobów rzemiosła artystycznego i rękodzieła ludowego należy uwzględniać ogólnie obowiązujące przepisy prawa, w tym m.in. regulowane przez ustawy i rozporządzenia w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych, podatku dochodowego od osób prawnych, podatku VAT, czy wynikające z Kodeksu cywilnego.
***
Opracowano na podstawie:
1. Ustawa z dnia 22 marca 1989 r. o rzemiośle (Dz. U. z 2002 r. Nr 112, poz. 979 z późn. zm.)
Tekst ma charakter edukacyjny, a zamieszczone w nim informacje nie posiadają charakteru porad prawnych.
