Gmina może przekazać organizacji non profit budynek/ lokal na prowadzenie świetlicy wiejskiej lub wspierać zadania realizowane w formie zajęć świetlicowych (np. zajęcia placówki wsparcia dziennego). Należy jednak pamiętać, że żadna ustawa, żaden przepis nie nakłada na gminę obowiązku zbycia czy najmu gminnych nieruchomości (w tym lokalowych) bezpłatnie ani też wspierania oferty programowej świetlic wiejskich.
Budynki i lokale na potrzeby świetlic wiejskich
Aspekty prawne
Podstawowym aktem regulującym kompetencje samorządu gminnego jest ustawa o samorządzie gminnym. Z kolei zasady gospodarowania nieruchomościami (zasady sprzedaży, zamiany, oddania w użytkowanie wieczyste, najem lub dzierżawę nieruchomości) określa ustawa o gospodarce nieruchomościami.
Innymi przepisami, które mogą dopuszczać przekazanie lokali działającym na terenie gminy organizacjom są uchwalone przez radę gminy – na podstawie ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie – programy współpracy.
Uwaga
Zgodnie z ustawą o gospodarce nieruchomościami oraz ustawą o samorządzie gminnym kompetencje do ustalania zasad najmu lokali do lat trzech – bez względu na to, o jakim podmiocie mówimy – ma organ wykonawczy gminy (wójt), a powyżej trzech lat organ stanowiący (rada gminy). Oznacza to, że w danej gminie wiejskiej kwestie najmu/ przekazywania lokali mogą regulować dwa odrębne dokumenty: uchwała rady gminy oraz zarządzenie wójta. Dokumenty te mogą być tożsame. Jednak rada i wójt nie mogą wchodzić w swoje kompetencje, stąd niemożliwość stworzenia jednego kompleksowego dokumentu.
Szczegółów rozwiązań dot. udostępniania lokali z zasobów komunalnych należy szukać przede wszystkim w prawie lokalnym (uchwały rad gmin, zarządzenia wójta).
Rodzaje umów
Umowa użyczenia. Przez umowę użyczenia użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy (np. lokalu).
Zgodnie z tą zasadą jednostki samorządu terytorialnego mogą przekazywać np. organizacjom pozarządowym bezpłatnie, na podstawie umów użyczenia lokale, które mogą być użytkowane w zakresie użytecznych społecznie celów statutowych (np. edukacja, kultura). W stosunku użyczenia biorący (np. organizacja pozarządowa) ponosi jedynie koszty mediów podłączonych do lokalu (tj. wody, energii elektrycznej, telefonu itp.).
Umowa najmu. Przez umowę najmu wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz. Czynsz może być oznaczony w pieniądzach lub w świadczeniach innego rodzaju.
Umowa najmu nieruchomości lub pomieszczenia na czas dłuższy niż rok powinna być zawarta na piśmie. W razie niezachowania tej formy poczytuje się umowę za zawartą na czas nieoznaczony.
Umowa dzierżawy. Przez umowę dzierżawy wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a dzierżawca zobowiązuje się płacić wydzierżawiającemu umówiony czynsz.
Czynsz może być zastrzeżony, w pieniądzach lub świadczeniach innego rodzaju. Może być również oznaczony w ułamkowej części pożytków. Od stosunku najmu dzierżawę różni uprawnienie dzierżawcy do pobierania pożytków z dzierżawionej rzeczy. Od użyczenia różni dzierżawę odpłatność.
W jaki sposób organizacja może się ubiegać o lokal na świetlicę wiejską?
Samorząd ma obowiązek współpracować z organizacjami w takim zakresie, jaki sam ustali. Nie można więc oczekiwać, że każda organizacja uzyska wsparcie, np. w postaci lokalu na działalność. Podstawą udzielenia pomocy przez władze publiczne jest program współpracy oraz ocena konkretnej oferty złożonej przez organizację. To czy ewentualna współpraca może polegać na pomocy w postaci udostępnienia lokalu na preferencyjnych warunkach powinno wynikać m.in. z lokalnego programu współpracy.
Jeśli w danej gminie nie ma szczegółowych procedur dotyczących udostępniania lokali organizacjom non profit (często dzieje się tak w małych miejscowościach), to starania o lokal z zasobów gminnych trzeba podejmować bezpośrednio w urzędzie gminy. Wówczas przede wszystkim należy wystosować odpowiednie pismo z prośbą (np. o nieodpłatne użyczenie, najem lub nawet przekazanie lokalu). Formułując pismo z prośbą o lokal, nie powinniśmy jednak prosić jedynie o pomieszczenie na rzecz „enigmatycznej” działalności, która będzie tam prowadzona. Konieczne jest natomiast zaprezentowanie organizacji oraz planu działań w perspektywie przynajmniej najbliższego roku. Należy za pośrednictwem pisma przekonać władze samorządowe, że organizacja będzie działać, aktywizować środowisko lokalne, wręcz odciążać władze samorządowe.
Uwaga
· Wójt gminy sporządza i podaje do publicznej wiadomości wykaz nieruchomości przeznaczonych do sprzedaży, do oddania w użytkowanie wieczyste, użytkowanie, najem lub dzierżawę. Wykaz ten wywiesza się w siedzibie właściwego urzędu, a ponadto informację o wywieszeniu tego wykazu podaje się do publicznej wiadomości (np. przez ogłoszenie w prasie lokalnej oraz w inny sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości, a także na stronach internetowych właściwego urzędu. Taki obowiązek nie dotyczy oddania nieruchomości w najem lub dzierżawę na czas oznaczony do 3 miesięcy (wykaz sporządza się i podaje do publicznej wiadomości, jeżeli po umowie zawartej na czas oznaczony do 3 miesięcy strony zawierają kolejne umowy, których przedmiotem jest ta sama nieruchomość).
· Gminy mogą zawierać umowy najmu/ dzierżawy lokali użytkowych m.in. z zastosowaniem prawa zamówień publicznych (np. organizując przetargi na wysokość stawki czynszu). Dotyczy to także świetlic wiejskich.
· Istnieje możliwość pobierania opłaty do wysokości 25 proc. kosztów inwestycji za wynajem świetlic wiejskich, które powstały przy wsparciu środków pochodzących z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW). Należy jednak pamiętać, że zgodnie z kryteriami dostępu określonymi w PROW 2007-2013 pomoc finansowa mogła być przyznana, jeżeli projekt nie miał charakteru komercyjnego. W praktyce możliwe jest więc pobieranie opłat do wysokości 25 proc. kosztów przedsięwzięcia(jeśli tzw. wskaźnik NPV tj. wartość netto przedsięwzięcia jest mniejszy niż 25% wartości całkowitych kosztów przedsięwzięcia, oznacza to, że przedsięwzięcie nie generuje „znacznego dochodu netto” i wówczas może być realizowane w ramach wymienionego działania). Dotyczy to także sytuacji, gdy samorząd nie przewidział tego we wniosku o przyznanie pomocy (wniosek o dofinansowanie). Gmina o takim zamiarze musi jednak poinformować urząd marszałkowski. Ponadto musi być zachowany cel projektu, tzn. obiekt powinien stanowić centrum kulturalne gminy.
· Programy współpracy opracowywane w oparciu o przepisy ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (roczne, wieloletnie) nie obejmują m.in. takich podmiotów jak Koła Gospodyń Wiejskich, które działają, jako społeczno-zawodowe organizacje rolników.
Zlecanie zadań
Ze środków samorządowych mogą być pokrywane koszty zadań zleconych (dotacja na finansowanie lub dofinansowanie), w tym na przykład zadania z zakresu pomocy społecznej (dofinansowanie prowadzenia placówki wsparcia dziennego w formie świetlicy środowiskowej).
Art. 19 ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie stanowił podstawę do wydania w drodze rozporządzenia wzoru oferty zlecania realizacji zadania publicznego. Zgodnie z załącznikiem nr 1 (Oferta realizacji zadania publicznego) do Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 grudnia 2010 r. w sprawie wzoru oferty i ramowego wzoru umowy dotyczących realizacji zadania publicznego oraz wzoru sprawozdania z wykonania tego zadania (Dz.U. 2011 nr 6 poz. 25), do kosztów wykonywania zadania zalicza się także koszty administracyjne.
Źródło
· Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 2004 r. nr 261, poz. 2603 z późn. zm.)
· Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (Dz.U. nr 96, poz. 873 z późn. zm.)
· Ustawa z dnia 9 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2013 r. poz. 594, 1318)
· Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 grudnia 2010 r. w sprawie wzoru oferty i ramowego wzoru umowy dotyczących realizacji zadania publicznego oraz wzoru sprawozdania z wykonania tego zadania (Dz.U. 2011 nr 6 poz. 25)
· Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93 z późn. zm.)
· Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. 2004 Nr 64 poz. 593 z późń. zm.)
· http://www.mojregion.eu/program-rozwoju-obszarow-wiejskich/aktualnosci/czytaj/items/interpretacja-mrirw-w-sprawie-mozliwosci-pobierania-oplat-za-wynajem-swietlicy.html, dostęp: 04.02.2014 r.
Tekst nie jest opinią prawną. Ma charakter edukacyjno-informacyjny.
***