Zespół dziecka maltretowanego

dr Irena Dziewońska dla Witryny Wiejskiej
1 stycznia 2014

Problem istnieje od bardzo dawna. Kiedyś uważano, że przemoc fizyczna i psychiczna wobec dziecka jest czymś naturalnym, jest wręcz konieczna dla jego dobra. W Polsce, dopiero w drugiej połowie dwudziestego wieku powstał pierwszy Komitet Ochrony Praw Dziecka. W dalszym ciągu jednak w wielu domach rozgrywają się tragedie. Obecnie uważa się, że prawie 80% rodziców w naszym kraju stosuje kary fizyczne i psychiczne i dzieje się tak we wszystkich środowiskach, nie tylko w rodzinach patologicznych.

Maltretowanie dziecka może być:

– fizyczne – bicie, oparzenia lub inne nadużywanie siły;

– seksualne – wciąganie dziecka w sferę aktywności seksualnej;

– emocjonalne – poniżanie, niszczenie poczucia godności;

– zaniedbywanie – zarówno fizyczne jak i psychiczne, niezaspokajanie podstawowych potrzeb dziecka.

Zespół dziecka maltretowanego jest chorobą społeczną, występuje we wszystkich środowiskach. Sprzyja jejbieda, kryzysy rodzinne, narkotyki, alkohol, upośledzenie umysłowe. Rodzicami dziecka maltretowanego są osoby młode, niezorientowane w potrzebach dziecka, niezrównoważone psychicznie, a także takie, które w dzieciństwie same były maltretowane. Często zdarza się, że ojciec dziecka nie jest rodzicem biologicznym.

ROZPOZNANIE

Rozpoznanie zespołu dziecka maltretowanego na ogół jest trudne. Największą szansę wykrycia mają lekarze pediatrzy i chirurdzy dziecięcy. Stosunkowo rzadko zgłaszają ten problem sąsiedzi, przedszkole lub szkoła.

Dzieci maltretowane zachowują się często inaczej niż ich rówieśnicy: są smutne, lękliwe, mają obniżoną samoocenę, trudności w uczeniu się i koncentracji, często płaczą (jest to zazwyczaj ciche łkanie). Miewają bóle głowy, brzucha, wymioty, brak apetytu, zaburzenia w oddawaniu moczu i kału. Ukrywają ślady po pobiciu, nie chcą rozbierać się np. przed zajęciami wychowania fizycznego. Ale zdarza się także u tych dzieci nadmierna agresja, krzywdzenie innych dzieci, kłamstwa i manipulacje. Na ciele widać objawy pobicia – siniaki, ślady uderzeń paskiem lub kablem, a także skaleczenia. Typowe są również oparzenia skóry od papierosów, żelazka lub pogrzebacza. Zdarzają się złamania kości w różnym stadium gojenia, zwichnięcia stawów, obrzęki. Typowe dla wszystkich tych urazów jest to, że powstawały w różnym okresie czasu – jest to charakterystyczny objaw ułatwiający rozpoznanie.

Maltretowanie przez rodziców lub opiekunów dotyczy najczęściej niemowląt i dzieci do 3 – 4 lat. Urazy zadawane w tym wieku są bardzo groźne dla zdrowia i życia dziecka, mogą skończyć się zgonem. Bardzo niebezpieczny jest Zespół Dziecka Potrząsanego, gdy rodzice zdenerwowani płaczem, potrząsają, rozciągają lub wyginają niemowlę. Dochodzi wówczas do złamań przy nasadach kości długich, oderwania przyczepów ścięgnistych w okolicy stawów, wylewów śródczaszkowych oraz uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego.

Następstwa są tragiczne, w większości przypadków dziecko pozostaje kaleką, może mieć niedorozwój umysłowy, zdarza się ślepota, czasem nie udaje się go uratować. Gdy stan dziecka się pogarsza, rodzice zgłaszają się z nim do szpitala mówiąc, że np. spadło z łóżka. Rozbieżność między tym, co podają, a stanem dziecka najczęściej nasuwa podejrzenie zespołu dziecka maltretowanego. W ustaleniu rozpoznania należy brać pod uwagę poza uszkodzeniami ciała także to, czy zachowanie się dziecka i czynniki środowiskowe za tym przemawiają. Dziecko zostaje przyjęte do szpitala, gdzie wykonuje się dalszą diagnostykę i leczenie, a obowiązkiem lekarza jest zgłoszenie sprawy do prokuratury.

Działania interwencyjne mają na celu uniemożliwienie dalszego krzywdzenia dziecka i możliwie szybkie leczenie i psychoterapię. Coraz więcej pisze się na ten temat w prasie, odbywają się szkolenia.