Artykuł pochodzi z poradnika autorstwa Wacława Idziaka „O odnowie wsi”, wydawnictwa Fundacji Wspomagania Wsi.
Przestrzeń
Przez ostatnie dziesięciolecia w imię uprzemysławiania wsi i rolnictwa zmieniano jej krajobraz: wycinano drzewa i krzaki rosnące na miedzach i poboczach dróg, zasypywano oczka wodne, prostowano i betonowano rzeki i strumienie, osuszano bagna, niwelowano nierówności terenu, a w miejsce wiejskich ogrodów i sadów wprowadzano trawniki i zieleń typową dla ogrodów miejskich. Zabudowa wsi podporządkowana miejskiej modzie zaprzeczała tradycyjnym wzorom zagospodarowania przestrzennego obszarów wiejskich.
Odnowa przestrzeni wsi to:
- Odkrycie wartości tradycyjnego krajobrazu wsi, zwrócenie uwagi na to, że rolnik powinien być również strażnikiem i konserwatorem przyrody.
- Współudział mieszkańców wsi w tworzeniu planów zagospodarowania przestrzeni.
- Upowszechnianie wiedzy o krajobrazie i uwrażliwianie mieszkańców wsi na jego znaczenie.
- Uwalnianie rzek i strumieni z betonowych koryt, odtwarzanie starorzeczy, bagien i oczek wodnych wśród pól, zakładanie alei i żywopłotów.
- Odtwarzanie i powtarzanie w nowej zabudowie dawnych układów osadniczych.
Architektura
Rozwój wsi podporządkowany wzorom modernizacji i industrializacji pociąga za sobą:
- Modernizowanie budynków: wymiana okien na plastikowe i panoramiczne, niszczenie proporcji w architekturze, wprowadzanie obcych wzorów, naśladowanie stylu miasta lub wsi z innych regionów, wprowadzanie materiałów nie pasujących do tradycji i stylu architektury na danym obszarze, zmiany elewacji, budowanie bez uwzględniania harmonii z otoczeniem i istniejącą zabudową.
- Wyburzanie starej zabudowy i wstawianie w to miejsce nowych budynków, wyburzanie stodół i obór, które straciły swoje funkcje.
- Budowę płotów na wzór miejski i zakładanie miejskich ogrodów, wprowadzanie do nich roślin z innych stron kraju i świata.
- Betonowanie i asfaltowanie ulic i podwórek, poszerzanie i prostowanie dróg, likwidacja zielenie przy drogach.
- Nadmiar kolorowych reklam i pstrokaciznę zabudowy.
- Unowocześnianie formy mostów i innych obiektów użyteczności publicznej.
- Zagubienie kryteriów piękna i harmonii, odejście od lokalnych tradycji.
Odnawianie architektury wsi to:
- Odnawianie starych domów zgodnie z wzorami regionalnej architektury, szczególna dbałość o wygląd fasad i kształt okien oraz kształt dachów i rodzaj ich pokrycia. Zachowanie tradycyjnego wyglądu fasad przy ocieplaniu budynków.
- Przystosowywanie stodół i obór, w których nie prowadzi się już działalności rolniczej, do nowych funkcji takich jak: galerie, teatry, sklepy, pensjonaty, pracownie malarskie, kluby, muzea itp.
- Uczenie poczucia smaku, piękna i harmonii, kształtowanie gustów w architekturze: wydawnictwa, szkolenia, poradnictwo, konkursy. Przekonywanie, że buduje się nie tylko dla siebie.
- Promocja nowoczesnego, ekologicznego i energooszczędnego budownictwa.
- Dbałość o małą architekturę i zieleń; pomniki, ławki, przystanki autobusowe, płoty, fontanny, żywopłoty, tradycyjne ogródki przydomowe.
- Podnoszenie jakości infrastruktury wiejskiej.
- Ograniczanie i spowalnianie ruchu samochodowego we wsiach i małych miastach, tworzenie stref wolnych od samochodów.
***
