– Tutaj się wychowałam i dorastałam. Chodziłam najpierw do lokalnej szkoły podstawowej, a później uczęszczałam do jednego z liceów w Opolu. Ostatnie 11 lat spędziłam jednak za granicą w byłej stolicy Niemiec – Bonn, gdzie studiowałam i czyniłam pierwsze kroki na rynku pracy. Rodzinę chciałabym założyć właśnie tutaj, w rodzinnych stronach, dlatego też w ubiegłym roku wróciłam do Polski z masą pomysłów, jak przyczynić się do rozwoju turystycznego tego pięknego pod względem przyrodniczym i kulturowym skrawka Opolszczyzny – opowiada Maria Kania.
– Jako dzieci mieliśmy na terenach naszej gminy istny raj na ziemi – okoliczne lasy, łąki i śródlądowe wydmy w samym środku wioski mojego dzieciństwa (Zagwiździe) dawały nam szerokie pole do popisu. Całe dnie spędzaliśmy na świeżym powietrzu i nie wracaliśmy do domów przed zachodem słońca. Dziś przyroda nadal zapiera dech w piersiach, tylko dzieci bardziej pochłonięte wirtualnym światem portali społecznościowych, gier i youtub’a mniej dostrzegają, co je otacza.
Zagwiździe z lotu ptaka z zalewem wodnym, lasami i widoczną wydmą śródlądową.
Dzięki współpracy gminy w ramach Partnerstwa na rzecz Stobrawskiej Strefy Rehabilitacji i Rekreacji sąsiadujące ze sobą gminy, a jest ich 14, podjęły działania rozległego rozwoju turystyki swoich obszarów na lata 2014-2017. Planowane jest wytyczenie i oznakowanie nowego szlaku, przy już istniejących szlakach turystycznych, który uwzględni pokaźną część terenów i zasobów przyrodniczo-kulturowych gminy oraz wyposaży i uatrakcyjni sołectwa w małą infrastrukturę wypoczynkową. Centralną częścią projektu jest natomiast utworzenie wielofunkcyjnej strefy przyrodniczo-kulturowej przy kompleksie zabytkowej Huty Żelaza z XVIII w. w sołectwie Zagwiździe (www.zagwizdzie.pl). Powstanie tam m.in. poletko bioróżnorodności zagrożonej i ginącej roślinności ściśle powiązanej od wieków z uprawami zbóż wraz z dydaktycznymi siedliskami rdzennych gatunków gadów, płazów i owadów błonkoskrzydłych.
Historia okolicy
Współcześnie gmina Murów to 12 sołectw i parę urokliwych przysiółków liczących łącznie 5600 mieszkańców.
Najstarszym sołectwem gminy wg. nielicznych, zachowanych pisemnych przekazów są Stare Budkowice. W XIV w. pisano o wsi Budkowitz, której etymologia nazewnictwa nawiązuje do „małych budek”, czyli ubogich chatek, w jakich mieszkali pierwsi jej mieszkańcy. Była to niewielka osada leśna, której mieszkańcy w dużym stopniu zajmowali się hodowlą zwierząt oraz gospodarką leśną, jak np. pszczelarstwem, pozyskiwaniem drewna, produkcją smoły i rybołówstwem. Wynika to z prowadzonych od XVI w. urbarzy, czyli spisów dóbr i powinności wobec właściciela danego terenu. Po wojnach śląskich, prowadzonych do 1763r. król pruski Fryderyk II Wielki zainteresował się terenami dzisiejszej gminy, które wraz z predyspozycją regionu na ośrodek przemysłowy, jako bogatego wówczas w zasoby rud darniowych i żelaza oraz obszernych lasów i położeniem nad rzeką, objął swoją polityką kolonizacyjną. Sugerując się pisemnymi przekazami wg. Dworaka („Dwieście lat istnienia zakładów metalowych przemysłu terenowego w Zagwiździu.”) należy przytoczyć fakt, iż obszar na którym powstała Huta Kluczborska i wraz z nią obecna miejscowość Zagwiździe „była głuchą i niedostępną puszczą i do połowy XVIII w. rajem dla grubej zwierzyny i zbójników”.
Architektura krajobrazu wsi i zasoby zabytkowe
W sołectwach Zagwiździe, Dębiniec i Nowe Budkowice istnieją dobrze zachowane, charakterystyczne dla śląskiego budownictwa XIX i XX w. budynki mieszkalne z cegły nietynkowanej, których piękno zostaje na nowo zauważone. Tzw. „czerwone zabudowania” zdobione są bogatym detalem architektonicznym w formie dekoracyjnych gzymsów i gibli szczytowych zawierających najczęściej elementy sakralne i pełniących do dziś elewacyjną wizytówkę całego domostwa. Nieodzownym elementem zabudowań są również pieczołowicie pielęgnowanie pasy przedogródków z kwiatowymi rabatami i ozdobnymi krzewami. Do małej architektury w gminie Murów zaliczają się liczne kapliczki, przydrożne i przydomowe krzyże, figury przyparafialnego ogrodu, ceglane trafostacje i dawne remizy OSP, pojedyncze, nadal funkcjonalne studnie głębinowe oraz most z luf armatnich na kanale hutniczym w Zagwiździu.
Przykład bogatego detalu architektonicznego budynku mieszkalnego w sołectwie Zagwiździe.
Na szczególną uwagą zasługuje jednak w sołectwie Zagwiździe kompleks Huty Kluczborskiej z XVIII w., posiadający bezsporną wartość historyczną i należący do nielicznych zachowanych zabytków techniki i przemysłu Śląska Opolskiego. Godzien uwagi jest również parafialny, neorenesansowy kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa (NSPJ) z początku XXw., którego inwentarz obiektów ruchomych objęty jest ścisłą ochroną konserwatorską oraz przynależący do kościoła Ogród Botaniczny, założony w latach 20-tych XX w. Natomiast sołectwo Radomierowice szczyci się zabytkowym kościołem, powstałym w latach 1786-1789 i wykonanym w technice tzw. pruskiego muru. Kościół ten przez ponad półtora wieku stanowił siedzibę parafii ewangelickiej, a przez katolików został przejęty po zakończeniu II wojny światowej. Sołectwo Stare Budkowice posiada zabytkowy kościół wykonany w stylu neoromańskim, cały zbudowany z cegły wypalonej na terenie obecnego sołectwa gminy – Dębiniec, w zagrodzie niejakiego Józefa Golascha. Do obiektu kościoła przynależy ceglany budynek plebanii i jego stara, drewniana stodoła, która przetrwała okres burzliwych zawirowań historycznych. Dzisiaj owa stodoła stanowi jedno z nielicznych świadectw minionych czasów, drewnianych zabudowań gospodarczych. Warto zobaczyć również efekty działań mieszkańców sołectwa Bukowo, które doprowadziły do zachowania i uatrakcyjnienia drewnianej stacji PKP oraz utworzenia miejsca spotkań – wiaty w plenerze.
Zabytkowy kościół w Radomierowicach, wykonany techniką pruskiego muru.
Zabytkowy kościół w Starych Budkowicach z zakonem i stodołą.
Istotną atrakcja turystyczną gminy jest przyparafialny Ogród Botaniczny w sołectwie Zagwiździe. Ogród zawiera bogatą architekturę krajobrazu oraz różnorodne gatunki drzew, krzewów oraz kwiatów, poniekąd typowych dla ogrodów śródziemnomorskich. Liczne gatunki z rodziny rododendronów stanowią chlubę mieszkańców Zagwiździa, którzy nieustannie poświęcają swój wolny czas, aby utrzymać i upiększać ogród w należyty sposób. Liczne, z sukcesem przeprowadzone projekty zachowujące i wzbogacające bioróżnorodność ogrodu i otoczenia świadczą o zaangażowaniu lokalnej społeczności w zachowaniu dziedzictwa kulturowego swojego sołectwa. Do zrealizowanych projektów należą m.in. „Wakacje w Ogrodzie Botanicznym”, „Opolska Łąka” oraz „Pnącza i zioła ogrodu w Zagwiździu”, których efektem jest nie tylko przybliżenie najmłodszym mieszkańcom gminy bogactwa lokalnej historii i różnorodności biologicznej, ale i wykreowanie regionalnego produktu naturalnego w postaci ziołowych mieszanek herbacianych.
Link do strony parafii: http://www.parafiazagwizdzie.blogspot.com/p/ogrod-botaniczny.html, link do sołectwa: www.zagwizdzie.pl
Kwitnące rododendrony w ogrodzie.
Kultywowanie tradycji
Tożsamość mieszkańców gminy Murów w znaczącej mierze zdefiniowana jest przez obrzędy i obyczaje kultywowane w tradycji śląskiej – kolędowanie ze zwierzętami, plecenie koron żniwnych i wieńców bożonarodzeniowych, pieczenie tradycyjnych pierników i tortów urodzinowych, organizowanie zimowych kuligów, przygotowywanie specyficznych potraw wigilijnych, jak makówki i moczki, weselnych polterabendów oraz skubanie pierza i zwyczaj babskiego combru.
– Do cyklicznych imprez zaliczają się dożynki wiejskie i parafialne, procesje religijne, jak np. procesje św. Marcina, czy z okazji Bożego Ciała. Wszystkie te działania mocno wzmacniają tożsamość i międzypokoleniowe życie wspólnotowe mieszkańców. Międzypokoleniowe dlatego, iż dba się o to, aby najmłodsi otrzymali podawaną z pokolenia na pokolenie wiedzę i drogocenną spuściznę kultury i tradycji śląskiej. Najistotniejszym przejawem kultury śląskiej jest jednak gwara śląska, którą mieszkańcy na co dzień się posługują. Poza tym sołectwo Stare Budkowice posiada wraz z muzykalną działalnością mieszkańców w orkiestrze dętej, chórze i scholii bogate centrum życia kulturowego naszej gminy – wyjaśnia Maria Kania.
Walory przyrodnicze
Wspomniana wysoka lesistość terenu gminy Murów to raj dla grzybiarzy, zbieraczy borówek i jagód. Zachowane naturalne łąki i śródlądowe wydmy, takie jak w centrum sołectwa Zagwiździe to dla miłośników przyrody istne refugia od zgiełku teraźniejszości. Oznakowane 2 ścieżki przyrodniczo-krajobrazowe Stobrawskiego Parku Krajobrazowego są świetnym sposobem na zorganizowane zapoznanie się w terenie z bogatą szatą fauny i flory terenów gminy.
Pierwsza to ścieżka piesza między Murowem a Zagwiździem, obejmująca swoim zasięgiem na wpół dziki kanał Budkowiczanki, wzdłuż którego niegdyś powstała osada. Świadczy o tym średniowieczne grodzisko w pobliżu Murowa, porośnięte dzisiaj chronioną paprotką zwyczajną. Druga zaś, licząca 12 km ścieżka rowerowa pomiędzy sołectwem Radomierowice, a Nową Bogacicą to okazały przekrój poprzez stanowiska występowania w lesie jodły, starodrzewia sosnowego, buka, olszy i dębów. Spotkamy tutaj również malowniczą wydmę w postaci rozległego wału.
Grodzisko na ścieżce przyrodniczej parku krajobrazowego.
Przez teren gminy Murów przepływają rzeki Bogacica, Grabica oraz Budkowiczanka wraz ze swoim kanałem hutniczym, połączonym z okazałym zalewem wodnym, znajdującym się w centrum sołectwa Zagwiździa i stanowiącym obecnie atrakcyjną przestrzeń dla sympatyków wędkarstwa i kajakarstwa, a zimą – łyżwiarstwa. Ów zalew wraz z Budkowiczanką i wspomnianym kanałem stanowił istotny komponent systemu nawadniania i napędu przemysłu hutniczego terenu gminy.
Spływ kajakowy rzeką Budkowiczanką podczas tegorocznej Nocy Świętojańskiej.
Tekst powstał na podstawie relacji Marii Kani.
foto. Archiwum Marii Kani
***
Baza noclegowa
Możliwość krótko- lub długotrwałego pobytu noclegowego na terenie gminy Murów:
1). Agroturystyka „ZACISZE LEŚNE U HUBERTA” – to staropruska leśniczówka z ok.1790r., znajdująca się w samym środku lasów w przysiółku Kęszyce. Gospodarz oferuje wysoki komfort zamieszkania oraz dobrą kuchnię wiejską.
Link do strony: http://www.zacisze-lesne.pl/pl/index.php
2). Ekoturystyka – Ekoland „Chata w lesie” – również w przysiółku Kęszyce. Gospodarze oferują odrestaurowaną chatę ze starymi piecami, meblami i sprzętami gospodarstwa wiejskiego. W otoczeniu chaty liczne leśne dukty do uprawiania nordic walking i jazdy na rowerach, a w ogrodzie ognisko, grill z pawilonem do biesiadowania i plac zabaw dla dzieci
Link do strony: http://www.chatawlesie.pl/
3). Kompleks noclegowo-restauracyjny w sołectwie Murów dający możliwość pobytu dla zorganizowanych, większych grup i wycieczek, oferujący dobrą kuchnię włoską.
4). Agroturystyka G.J.Kania – położona w ustronnej osadzie pn. Grzęda koło Starych Budkowic nad rzeką Budkowiczanką, gdzie turyści na łonie natury mogą zaopiekować się końmi rasy amerykańsko-śląskiej i zasmakować produktów z naturalnej uprawy ogrodowej i przydomowej szklarni.
Informacje o bazie noclegowej są dostępne na urzędowej stronie, jak i na indywidualnych stronach usługodawców tejże branży. Punkty informacji znajdują się również u sołtysów, proboszczów oraz w publicznych punktach bibliotecznych. Sposobność skorzystania odwiedzających z usług gastronomicznych jest zagwarantowana w restauracjach w miejscowości Murów oraz w Starych Budkowicach. Lokale gastronomiczne w wymienionych miejscowościach oferują lokalną, śląską kuchnię, jak i dania oryginalnej kuchni włoskiej.
Linki do stron restauracji:
1) „Hotel i restauracja DA ENZO” z oryginalną kuchnią włoską w Murowie
http://www.enzo.opole.pl/
2) „Karczma na Górce”, restauracja z tradycyjną kuchnią śląską w Starych Budkowicach
http://www.karczmanagorce.com/index.php
***
