Poniżej kompendium aktów prawnych regulujących prawa i obowiązki uczniów w polskich szkołach.
Prawa ucznia
Prawo krajowe
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.
Konstytucja RP w treści artykułu 70 określa, że każdy ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku życia jest obowiązkowa. Nauka w szkołach publicznych jest nieodpłatna. Rodzice mają wolność wyboru dla swoich dzieci szkół innych niż publiczne. Władze publiczne zapewniają obywatelom powszechny dostęp do wykształcenia.
Ustawa z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.)
Zgodnie z preambułą:
Szkoła winna zapewnić każdemu uczniowi warunki niezbędne do jego rozwoju, przygotować go do wypełniania obowiązków rodzinnych i obywatelskich w oparciu o zasady solidarności, demokracji, tolerancji, sprawiedliwości i wolności.
Art. 55 ust. 5 ustawy o systemie oświaty określa prawa uczniów. Są to:
· prawo do zapoznawania się z programem nauczania, z jego treścią, celem i stawianymi wymaganiami,
· prawo do jawnej i umotywowanej oceny postępów w nauce i zachowaniu,
· prawo do organizacji życia szkolnego, umożliwiające zachowanie właściwych proporcji między wysiłkiem szkolnym a możliwością rozwijania i zaspokajania własnych zainteresowań,
· prawo redagowania i wydawania gazety szkolnej,
· prawo organizowania działalności kulturalnej, oświatowej, sportowej oraz rozrywkowej zgodnie z własnymi potrzebami i możliwościami organizacyjnymi, w porozumieniu z dyrektorem,
· prawo wyboru nauczyciela pełniącego rolę opiekuna samorządu,
· prawo ucznia do dostosowania treści, metod i organizacji nauczania do jego możliwości,
· prawo ucznia do korzystania z pomocy psychologiczno-pedagogicznej,
· prawo ucznia do specjalnych form pracy dydaktycznej,
· prawo uczniów niepełnosprawnych lub niedostosowanych społecznie do pobierania nauki we wszystkich typach szkół, zgodnie z indywidualnymi potrzebami i predyspozycjami,
· prawo uczniów niepełnosprawnych do zindywidualizowanego procesu kształcenia, form i programów nauczania oraz zajęć rewalidacyjnych,
· prawo uczniów szczególnie uzdolnionych do indywidualnych programów nauczania,
· prawo uczniów do powszechnego dostępu do szkół, których ukończenie umożliwia dalsze kształcenie w szkołach wyższych,
· prawo uczniów do równych warunków kształcenia (zacieranie różnic pomiędzy różnymi regionami kraju),
· prawo uczniów do bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki,
· prawo uczniów do opieki przyznawanej uczniom pozostającym w trudnej sytuacji materialnej i życiowej,
· prawo uczniów do zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych rozwijających ich zainteresowania i uzdolnienia,
· prawo do wcześniejszego rozpoczęcia nauki w szkole podstawowej (dziecko, które przed 1 września kończy 6 lat),
· prawo do odroczenia spełniania obowiązku szkolnego (nie więcej niż o jeden rok,
· prawo uczniów do spełniania obowiązku szkolnego poza szkołą (za zgodą i na warunkach określonych przez dyrektora szkoły, w obwodzie której uczeń mieszka),
· prawo ucznia do zapewnienia mu bezpłatnego transportu i opieki lub zwrotu kosztów przejazdu w sytuacji, gdy odległość z domu do szkoły jest większa niż 3 kilometry w przypadku uczniów klas I – IV szkoły podstawowej lub 4 kilometry w przypadku klas V i VI lub gimnazjalistów),
· prawo ucznia do bezpłatnego transportu i opieki przysługujące uczniom niepełnosprawnym w czasie przewozu do najbliższej szkoły podstawowej, gimnazjum lub ośrodka albo zwrot kosztów przejazdu ucznia i opiekuna środkami komunikacji publicznej, jeżeli dowożenie zapewniają rodzice,
· prawo ucznia do tego, aby rodzice zapewnili mu warunki umożliwiające przygotowanie się do zajęć szkolnych,
· prawo ucznia do wniesienia odwołania do kuratora oświaty od decyzji dotyczącej skreślenia z listy uczniów (w przypadku braku podstaw do natychmiastowej wykonalności decyzji, uczeń ma prawo przez 14 dni nadal chodzić do szkoły i w tym czasie wnosić do kuratora oświaty odwołanie – skreślenie dotyczy tylko uczniów nie objętych obowiązkiem szkolnym).
Ponadto z Ustawy wynikają takie prawa, jak:
· prawo ucznia do udziału w zajęciach dydaktyczno-wyrównawczych w przypadku trudności w nauce (art. 64),
· prawo ucznia do indywidualnego programu lub toku nauki po uzyskaniu stosownej opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej i rady pedagogicznej (art.66).
· prawo ucznia do pomocy materialnej o charakterze socjalnym lub motywacyjnym (art. 90a, b, c i dalsze z rozdziału 8a ustawy o systemie oświaty)
· prawo uczniów do bezpłatnego nauczania w szkołach publicznych (art.7),
· prawo uczniów uzdolnionych sportowo do takiej organizacji zajęć dydaktycznych, która umożliwia godzenie zajęć sportowych z nauką (art.9),
· prawo uczniów do nauki religii (art.12),
· prawo uczniów do podtrzymywania tożsamości narodowej, etnicznej, językowej, religijnej (art.13).
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. z 2007r. nr 83 poz. 562 z późn. zm.)
Z powyższego rozporządzenia wynikają prawa do:
• informowania ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych i jego zachowaniu oraz postępach w tym zakresie,
• udzielania uczniowi pomocy w planowaniu jego rozwoju,
• motywowania ucznia do dalszych postępów w nauce i zachowaniu,
• informowania ucznia o wymaganiach edukacyjnych z zajęć obowiązkowych i dodatkowych zajęć edukacyjnych, o sposobach sprawdzania osiągnięć edukacyjnych, o warunkach i trybie uzyskania wyższej niż przewidywana rocznej oceny klasyfikacyjnej
z obowiązkowych i dodatkowych zajęć edukacyjnych i oceny zachowania.
• jawności ocen oraz ich uzasadniania przez nauczyciela na wniosek ucznia lub jego rodziców,
• wglądu do sprawdzonych i ocenionych pisemnych prac kontrolnych oraz do innej dokumentacji dotyczącej oceniania ucznia,
• poinformowania ucznia i jego rodziców o przewidywanych ocenach rocznych z zajęć edukacyjnych i zachowania, w terminie i formie określonych w statucie szkoły,
• stwarzania uczniowi możliwości uzupełnienia braków, jeżeli stwierdzono, w wyniku klasyfikacji śródrocznej, że poziom osiągnięć edukacyjnych ucznia uniemożliwi lub utrudni kontynuowanie nauki w klasie programowo wyższej.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. z 2007r. nr 83 poz. 562 z późn. zm.).
Rozporządzenie określa szczegółowe warunki dotyczące takich praw ucznia, jak:
• dostosowanie wymagań edukacyjnych na podstawie opinii publicznej poradni psychologiczno – pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej, do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia, u którego stwierdzono zaburzenia i odchylenia rozwojowe lub specyficzne trudności w uczeniu się, uniemożliwiające sprostanie tym wymaganiom,
• zwolnienie z zajęć z wychowania fizycznego, informatyki lub technologii informacyjnej na podstawie opinii wydanej przez lekarza,
• zwolnienie ucznia z wadą słuchu lub głęboką dysleksją z nauki drugiego języka obcego na podstawie opinii lub orzeczenia poradni psychologiczno-pedagogicznej,
• roczna ocena celująca z danych zajęć edukacyjnych dla laureatów i finalistów konkursów i olimpiad przedmiotowych,
• przystąpienie do sprawdzianu bądź egzaminu zewnętrznego w dodatkowym terminie (z przyczyn losowych),
• zwolnienie ze sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego lub odpowiedniej części tego egzaminu w szczególnych przypadkach losowych lub zdrowotnych.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. z 2001 r. Nr 61, poz. 624 z późn. zm.)
Zgodnie z rozporządzeniem statut szkoły publicznej określa w szczególności:
• prawa ucznia z uwzględnieniem praw zawartych w Konwencji o prawach dziecka oraz tryb składania skarg w przypadku naruszenia praw ucznia,
• obowiązki ucznia,
• szczegółowe kompetencje samorządu uczniowskiego,
• zasady rekrutacji uczniów,
• warunki bezpieczeństwa uczniów.
Statut określa również:
• przypadki skreśleń z listy uczniów a także przypadki, w których dyrektor szkoły może wystąpić do kuratora oświaty z wnioskiem o przeniesienie ucznia do innej szkoły,
• rodzaje nagród i kar stosowanych wobec uczniów oraz tryb odwołania się od kary,
• sposób korzystania z telefonów komórkowych,
• zasady noszenia jednolitego stroju,
• termin i formę usprawiedliwienia nieobecności na zajęciach edukacyjnych.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 stycznia 2003 r. w sprawie zasad udzielania pomocy psychologiczno – pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. z 2003 r. Nr 11, poz. 114)
Każdy uczeń ma prawo do korzystania z pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Pomoc ta polega między innymi na:
• rozpoznawaniu potencjalnych możliwości oraz indywidualnych potrzeb ucznia i umożliwianiu ich zaspokojenia,
• rozpoznawaniu przyczyn trudności w nauce i niepowodzeń szkolnych,
• wspieraniu ucznia z wybitnymi uzdolnieniami.
Korzystanie z pomocy psychologiczno – pedagogicznej jest dobrowolne i nieodpłatne.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach. (Dz. U. z 2003 r. Nr 6 poz.69 z późn. zm.)
Zgodnie z w/w rozporządzeniem dyrektor szkoły zapewnia bezpieczne i higieniczne warunki pobytu w szkole lub placówce, a także bezpieczne i higieniczne warunki uczestnictwa w zajęciach organizowanych przez szkołę lub placówkę poza obiektami należącymi do tych jednostek.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2003 r.
w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem (Dz. U. z 2003 r. Nr 26 poz. 226)
W myśl rozporządzenia dyrektor organizuje działania wychowawcze i zapobiegawcze wśród dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem, prowadzi edukację prozdrowotną i promocję zdrowia psychicznego.
Rozporządzenie to obliguje szkoły do podejmowania działań interwencyjnych polegających na powiadomieniu rodziców i policji w sytuacjach kryzysowych w szczególności, gdy dzieci lub młodzież używają, posiadają lub rozprowadzają środki odurzające lub substancje psychotropowe.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 listopada 2007 r.
w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły
i placówki publiczne zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym (Dz. U. z 2007 r. Nr 214 poz. 1579)
Rozporządzenie stanowi, że uczniowie mają prawo do zapewnienia przez szkołę warunków umożliwiających podtrzymanie i rozwijanie tożsamości narodowej, etnicznej i językowej oraz własnej historii i kultury.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w szkołach publicznych (Dz. U. z 1992 r. Nr 36, poz. 155 z późn. zm.)
Rozporządzenie reguluje szczegółowe warunki i sposób organizowania religii w szkołach. Dokument stanowi, że uczestniczenie bądź nieuczestniczenie w nauce religii lub etyki nie może być powodem dyskryminacji przez kogokolwiek i w jakiejkolwiek formie.
Prawo międzynarodowe
Prawa ucznia wynikają z obowiązujących dokumentów międzynarodowych dotyczących praw i wolności człowieka, w tym w szczególności:
• Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka,
• Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych,
• Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności,
• Konwencji o prawach dziecka.
Podstawowe prawa ucznia wynikające z powyższych dokumentów to:
• prawo do nauki, informacji oraz rozwoju zainteresowań, zdolności i talentów,
• prawo do swobody wyrażania myśli, przekonań, w szczególności dotyczących życia szkoły, a także światopoglądowych i religijnych,
• prawo do życia bez przemocy oraz życzliwego i podmiotowego traktowania w procesie dydaktycznym,
• prawo do prywatności.
Konwencja o prawach dziecka (KOPD) a prawo polskie
· Każdy uczeń posiada prawo do znajomości swoich praw (artykuły 29 i 42 Kopd)
· Każdy uczeń posiada prawo do dochodzenia swoich praw (artykuły 2 i 4 Kopd)
Konstytucja RP w treści artykułu 63 daje każdemu prawo do składania petycji, wniosków i skarg w interesie publicznym, własnym lub innej osoby za jej zgodą.
- Każdy uczeń ma prawo do nauki (artykuły 28 i 29 Kopd)
- Każdy uczeń ma prawo do wypoczynku i czasu wolnego, uczestnictwa w zabawach i życiu kulturalnym (artykuł 31 Kopd)
Konstytucja RP w treści artykułu 73 zapewnia każdemu wolność twórczości artystycznej i korzystania z dóbr kultury.
· Każdy uczeń ma prawo do równego traktowania wobec prawa (artykuły 2 i 23 Kopd)
Konstytucja RP w treści artykułu 32 stanowi, że wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Nikt nie może być dyskryminowany z jakiejkolwiek przyczyny.
· Każdy uczeń ma prawo do ochrony przed poniżającym traktowaniem i karaniem oraz wszelkimi formami przemocy fizycznej lub psychicznej (artykuły 2, 19, 28, 34, 35, 37, 39 Kopd)
Konstytucja RP w treści artykułu 40 wskazuje, że nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje się stosowania kar cielesnych. Artykuł 41 zapewnia nietykalność osobistą i wolność osobistą.
· Każdy uczeń ma prawo do ochrony przed arbitralną lub bezprawną ingerencją w życie prywatne, rodzinne czy też korespondencję (artykuł 16 Kopd)
Konstytucja RP w treści artykułu 47 mówi, że każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym. W treści artykułu 49 zapewnia wolność i ochronę tajemnicy komunikowania się. Ponadto artykuł 51 ust. 1. mówi, że nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczących jego osoby. Czyli nie jest tak, że każdy może nas wypytywać o cokolwiek, a my musimy mu odpowiedzieć – bez względu na to jak „ważną” osobą jest pytający.
· Każdy uczeń ma prawo do ochrony przed bezprawnymi zamachami na jego honor i reputację (artykuł 16 Kopd)
Konstytucja RP w treści artykułu 47 zapewnia każdemu prawo do ochrony prawnej czci i dobrego imienia. W treści artykułu 51 ust 4 daje każdemu prawo do żądania sprostowania oraz usunięcia informacji nieprawdziwych dotyczących jego osoby.
· Każdy uczeń ma prawo do swobodnego wyrażania własnych poglądów we wszystkich sprawach jego dotyczących (art. 12 Kopd), oraz prawo do swobodnej wypowiedzi (poszukiwanie, otrzymywanie i przekazywanie informacji oraz idei wszelkiego rodzaju) (artykuł 13 Kopd)
Konstytucja RP w treści artykułu 54 zapewnia każdemu wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji, zakazuje cenzury prewencyjnej środków społecznego przekazu. W treści artykułu 14 zapewnia wolność prasy i innych środków społecznego przekazu.
· Każdy uczeń ma prawo do swobody myśli, sumienia i wyznania (artykuł 14 Kopd)
Konstytucja RP w artykule 53 zapewnia każdemu wolność sumienia i religii. Zakazuje zmuszania do ujawniania swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania.
· Każdy uczeń ma prawo dostępu do informacji z różnych źródeł (art. 13, 17 Kopd)
Konstytucja RP w treści artykułu 61 gwarantuje nam prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów państwowych. W treści artykułu 54 zakazując cenzury prewencyjnej, zapewnia nam bezpośredni dostęp do informacji różnego typu i treści.
· Każdy uczeń ma prawo do swobodnego zrzeszania się (artykuł 15 Kopd)
Konstytucja RP zapewnia wolność tworzenia stowarzyszeń, ruchów obywatelskich i innych organizacji. W treści artykułu 58 zapewnia każdemu wolność zrzeszania się.
· Każdy uczeń ma prawo do ochrony zdrowia (artykuł 24 Kopd)
Konstytucja RP w treści artykułu 68 zapewnia każdemu prawo do ochrony zdrowia i równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej. Także deklaruje się popieranie rozwoju kultury fizycznej, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży
· Każdy uczeń ma prawo do odpowiedniego poziomu życia (artykuł 27 Kopd)
Konstytucja RP w treści artykułu 67 gwarantuje prawo do zabezpieczenia społecznego, a w treści artykułu 69 gwarantuje osobom niepełnosprawnym pomoc w zabezpieczeniu egzystencji.
W artykule 71 gwarantuje rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, a zwłaszcza wielodzietnym i niepełnym, prawo do szczególnej pomocy ze strony władz państwowych.
· Każdy uczeń ma prawo do ochrony przed wyzyskiem ekonomicznym lub wykonywaniem niebezpiecznych lub szkodliwych prac (artykuł 32 Kopd)
Konstytucja RP w treści artykułu 65 zakazuje stałego zatrudniania dzieci do lat 16. Nakazuje także, aby odpowiednia ustawa określiła minimalne stawki wynagrodzeń. W treści artykułu 66 wskazuje na prawo każdego do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Gwarantuje prawo do dni wolnych od pracy i płatnych urlopów.
· Każdy uczeń ma prawo do ochrony przed wszelkimi innymi formami wyzysku naruszającego jego dobro (artykuł 36 Kopd)
Konstytucja RP w treści artykułu 72 gwarantuje dzieciom ochronę przed wyzyskiem.
Prawo międzynarodowe w praktyce życia szkolnego
Prawo do nauki, informacji oraz rozwoju zainteresowań, zdolności i talentów.
Art. 42 Konwencji o prawach dziecka stanowi:
Państwa- strony zobowiązują się do szerzenia informacji o zasadach i postanowieniach niniejszej konwencji zarówno wśród dorosłych, jak i dzieci, wykorzystując do tego celu będące w ich dyspozycji środki.
Art.13 Konwencji o prawach dziecka określa, że dziecko ma prawo:
do swobody poszukiwania, otrzymywania i przekazywania informacji oraz idei, wszelkiego rodzaju, bez względu na granice, w formie ustnej, pisemnej, bądź za pomocą druku, w formie artystycznej lub z wykorzystaniem każdego innego środka przekazu według wyboru dziecka oraz że wykonywanie tego prawa może podlegać pewnym ograniczeniom, lecz tylko takim, które są przewidziane przez prawo i które są konieczne: dla poszanowania praw
i reputacji innych osób albo do ochrony bezpieczeństwa narodowego lub porządku publicznego bądź zdrowia albo moralności społecznej.
Art.17 Konwencji o prawach dziecka stanowi:
państwa- strony uznają rolę spełnianą przez środki masowego przekazu i zapewnią, aby dziecko miało dostęp do informacji oraz materiałów pochodzących z różnych źródeł krajowych i międzynarodowych (…).
Art. 10 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności stanowi:
- Każdy ma prawo do wolności i wyrażania opinii. Prawo to obejmuje wolność posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych (…).
- Korzystanie z tych wolności, jako pociągające za sobą obowiązki i odpowiedzialność, może podlegać takim wymogom formalnym, warunkom, ograniczeniom i sankcjom, jakie są przewidziane przez ustawę i niezbędne w społeczeństwie demokratycznym (…).
Zgodnie z konwencjami międzynarodowymi:
• uczniowie mają prawo do:
ü otrzymywania informacji z różnych źródeł dostosowanych do wieku, zdolności percepcyjnych, potrzeb i zainteresowań,
ü otrzymywania informacji dotyczących ucznia i środowiska szkolnego,
• obowiązkiem szkoły jest dostarczenia uczniom podstawowych informacji na temat ich praw (np. ramowy statut szkoły obliguje do zapoznania uczniów ze statutem, a więc prawami i uprawnieniami).
Prawo do swobody wyrażania myśli, przekonań, w szczególności dotyczących życia szkoły, a także światopoglądowych i religijnych.
Art. 12 Konwencji o prawach dziecka wskazuje:
Państwa- strony zapewniają dziecku, które jest zdolne do kształtowania swych poglądów, prawo do swobodnego wyrażania własnych poglądów we wszystkich sprawach dziecka dotyczących, przyjmując je z należytą uwagą, stosownie do woli oraz dojrzałości dziecka.
Art. 14 Konwencji o prawach dziecka określa:
Państwa- strony będą respektowały prawo dziecka do swobody myśli, sumienia i wyznania. (…)
Zgodnie z prawem szkoła zapewnia uczniowi:
– możliwość wypowiadania własnych sądów, opinii na temat programów i metod nauczania oraz spraw ważnych w życiu szkoły, klasy, wygłoszenia opinii, przedstawienia własnego stanowiska;
– możliwość uzewnętrzniania przekonań religijnych i światopoglądowych;
– równe traktowanie, niezależnie od wyznawanej religii, światopoglądu;
Ponadto szkoła musi zapewnić warunki sprzyjające tolerancji wobec „inności” religijnej, kulturowej, etnicznej.
Prawo do życia bez przemocy oraz życzliwego i podmiotowego traktowania w procesie dydaktycznym
Art.19 Konwencji o prawach dziecka stanowi:
Państwa- strony będą podejmowały wszelkie właściwe kroki w dziedzinie ustawodawczej, administracyjnej, społecznej oraz wychowawczej dla ochrony dziecka przed wszelkimi formami przemocy fizycznej bądź psychicznej, krzywdy lub zaniedbania bądź złego traktowania (…).
Zgodnie z przepisami prawa, w szkole nie wolno stosować kar naruszających godność (zakaz obrażania, poniżania, wyśmiewania, stosowania presji psychicznej itp.) i zapewnia się nietykalność cielesną ucznia.
Prawo do prywatności
Art. 16 Konwencji o prawach dziecka mówi:
• Żadne dziecko nie będzie podlegało arbitralnej lub bezprawnej ingerencji w sferę jego życia prywatnego, rodzinnego lub domowego czy w korespondencję ani bezprawnym zamachom na jego honor i reputację.
• Dziecko ma prawo do ochrony prawnej przeciwko tego rodzaju ingerencji lub zamachom.
Art. 8 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności stanowi, że:
• Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i korespondencji.
• Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób.
W szkole prawo do prywatności oznacza przede wszystkim:
• ochronę danych osobowych,
• zakaz publicznego komentowania sytuacji rodzinnej, społecznej, osobistej ucznia,
• poszanowanie informacji dotyczącej osobistej sytuacji ucznia przekazanej przez ucznia wychowawcy, pedagogowi, psychologowi,
• zapewnienie warunków do korzystania z szatni i toalet bez skrępowania.
Prawa ucznia, nie zależą od wykonywanych obowiązków. Praw nie można pozbawić, czy je zawiesić. Jeżeli uczniowie nie wykonują obowiązków, można ich ukarać, na przykład – nie dając nagrody, pozbawiając przywilejów, ale nie pozbawiając praw.
Obowiązki ucznia
Obowiązek szkolny i obowiązek nauki
Na dziecku ciąży realizacja obowiązkowego przygotowania przedszkolnego, obowiązek szkolny i obowiązek nauki.
Uczęszczanie do szkoły to zasadnicza treść obowiązku szkolnego i obowiązku nauki, nakierowana na ucznia.
Z obowiązkiem ucznia ściśle wiążą się szczegółowe obowiązki rodziców (prawnych opiekunów dziecka), wymienione w art. 18 Ustawy o systemie oświaty:
a) dopełnienie czynności związanych ze zgłoszeniem dziecka do szkoły,
b) zapewnienie regularnego uczęszczania dziecka na zajęcia szkolne,
c) zapewnienie dziecku warunków umożliwiających przygotowywanie się do zajęć szkolnych.
Z kolei na rodzicach dzieci w wieku 16 – 18 lat ciąży obowiązek powiadamiania organów gminy o aktualnej formie spełniania przez dziecko obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki (art. 18 pkt 5 Ustawy o systemie oświaty).
Niespełnianie obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki podlega egzekucji administracyjnej.
Obowiązki ucznia – szczegółowe uregulowania
Szczegółowe uregulowania dotyczące obowiązków ucznia są określane w dokumentach prawa wewnątrzszkolnego, w tym szczególnie statutach szkół.
Dokumenty te muszą być zgodne z prawem krajowym i międzynarodowym.
Każdy uczeń oraz jego rodzic/ opiekun prawny muszą mieć zapewniony swobodny dostęp do tych dokumentów.
Tekst ma charakter informacyjno-edukacyjny. Nie jest opinią prawną.
Opracowała: Iwona Raszeja-Ossowska
