Sepsa (sepsis w języku łacińskim), nazywana także posocznicą, występuje na świecie „od zawsze”. Opisywana była już w starożytności, nazywano ją wówczas „gniciem krwi”. Jeszcze do niedawna uważano, że jest to choroba wywołana uogólnionym zakażeniem krwi.
Najbardziej narażeni są ludzie starsi, ze zmniejszoną odpornością (chorzy na AIDS, cukrzycę) oraz dzieci w wieku od 3 miesięcy do 5 lat. Częściej chorują osoby przebywające w dużych skupiskach (żłobki, przedszkola, szkoły, koszary, więzienia). Większe ryzyko zachorowania występuje u pacjentów z odleżynami, z długo utrzymywanymi wkłuciami dożylnymi, cewnikami, drenami, u chorych leczonych sterydami, czy antybiotykami. Związek z chorobą może mieć infekcja jamy brzusznej, zapalenie płuc, opon mózgowo – rdzeniowych, ale także wyglądająca mało groźnie infekcja kończyny, czy zęba.
Objawy sepsy w początkowym okresie mogą być zupełnie nietypowe, co utrudnia wczesne rozpoznanie, tak ważne przy błyskawicznym przebiegu choroby. Najczęściej zaczyna się wysoką gorączką lub czasem obniżeniem temperatury, przyspieszoną czynnością serca i oddychania. Wzrasta liczba białych krwinek lub przeciwnie spada poniżej normy, mogą pojawiać się niedojrzałe granulocyty obojętnochłonne. Typowe dla sepsy objawy niewydolności różnych narządów, wybroczyny na skórze i rozlane wykrzepianie wewnątrznaczyniowe pojawiają się nieco później, po kilku lub kilkunastu minutach. Jeśli na tym etapie nie włączy się natychmiastowego leczenia, rozwija się ciężka sepsa, spada ciśnienie, pojawia się znacznego stopnia duszność, bezmocz, utrata przytomności i ciężki wstrząs septyczny, co najczęściej prowadzi do śmierci. Dlatego tak ważne jest wczesne rozpoznanie i natychmiastowe rozpoczęcie leczenia.
Sepsą nie można się zarazić, bo jest to indywidualna reakcja organizmu na zakażenie, ale można się zarazić chorobą, która doprowadza do sepsy. Takim przykładem są trzy bakterie otoczkowe, które atakują głównie dzieci i młodzież. Zdarza się, że wywołują zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych o gwałtownym, inwazyjnym przebiegu. Pałeczki hemofilne typu b (HIB) obecnie dzieciom nie zagrażają, ponieważ istnieje skuteczna szczepionka, nieodpłatnie stosowana już od okresu niemowlęcego u wszystkich dzieci. Przeciwko pneumokokom jest bardzo dobra, skoniungowana szczepionka dla dzieci w wieku od 3 miesięcy do 5 lat (powyżej roku tylko jedna dawka!) dostępna w większości przychodni, ale niestety jest dość droga. Dzieci powyżej 2 lat można zaszczepić tańszą szczepionką polisacharydową. Obecnie największy problem sprawiają meningokoki (Neiseria meningitidis). W Polsce najczęściej występują szczepy meningokoków B i C. Przeciwko szczepom C jest dostępna – ale odpłatnie – skoniungowana szczepionka. Przeciwko szczepom B nie powstała jeszcze żadna szczepionka. Około 5-10% zdrowych ludzi jest nosicielami. Do zakażenia dochodzi drogą kontaktu z osobą chorą lub z nosicielem. Bakterie najczęściej przenosi się przez pocałunek lub przez picie ze wspólnego naczynia. Poza organizmem człowieka bakterie nie przeżywają. Szczególnie narażone na zakażenia są dzieci w wieku od 3 miesięcy do 5 lat oraz młodzież w wieku 14-19 lat, a także poborowi. Infekcjom sprzyja zgrupowanie wielu osób w jednym miejscu (żłobek, przedszkole, dyskoteka, jednostka wojskowa). Zagrożone są przede wszystkim osoby o zmniejszonej odporności.
Inwazyjna choroba meningokokowa ma gwałtowny przebieg, bakterie dostają się do układu krążenia i szybko rozprzestrzeniają się w całym organizmie, dochodzi do uogólnionego zakażenia. W pierwszym okresie może przypominać przeziębienie, pojawia się wysoka gorączka, zimne stopy i dłonie, u niemowląt występuje przeraźliwy krzyk. Następnie pojawia się sztywność karku, u niemowląt uwypuklone i tętniące ciemiączko, wymioty, bardzo charakterystyczna wysypka. Sytuacja jest groźna dla życia, w ciągu kilku godzin może dojść do śmierci. Tylko szybkie rozpoznanie i leczenie może uratować życie.
Leczenie powinno się przeprowadzać natychmiast po ustaleniu rozpoznania. Najczęściej odbywa się to w oddziale intensywnej terapii, ale czasem rozpoczyna się jeszcze w domu pacjenta lub w karetce pogotowia. Leki pierwszego rzutu to noradrenalina i dopamina, stosuje się dożylne podawanie płynów, czasem koncentrat krwinek czerwonych, antybiotyki o szerokim spektrum działania i w zależności od stanu pacjenta wiele innych środków. Szansa na wyleczenie jest tym większa, im wcześniej ustali się rozpoznanie i rozpocznie właściwe leczenie.
