Znajdująca się w oku spojówka jest cienką, przezroczystą i łatwo przesuwającą się błoną śluzową. Wyścieła wewnętrzną powierzchnię powiek oraz gałkę oczną i tworzy tzw. worek spojówkowy. Znajdują się w niej liczne naczynia krwionośne, ujście gruczołu łzowego, gruczoły potowe i łojowe, które odgrywają zasadniczą rolę w nawilżaniu oka. Zapalenie spojówek jest najczęstszą chorobą oczu. W większości przypadków jest łatwe do rozpoznania, ustępuje szybko i nie powoduje powikłań.
Typowe objawy to przekrwienie (zaczerwienienie) i obrzęk spojówek, czasem wybroczyny, powiększenie i przekrwienie tzw. mięska łzowego, w worku spojówkowym pojawia się patologiczna wydzielina. Pacjent może odczuwać swędzenie, pieczenie, łzawienie, światłowstręt, uczucie ciężkości powiek i sklejanie się ich w nocy.
Lekarze odróżniają trzy typy zapalenia spojówek.
Pierwszy to zapalenia niezakaźne. W tej grupie wyróżnia się zapalenie proste, przyczyną może być duży wiatr, kurz, dym papierosowy, zbyt silne światło, a czasem nieprawidłowy wzrost rzęs.
Zapalenia spojówek zdarzają się przy niewyrównanych wadach wzroku, źle dobranych okularach lub szkłach kontaktowych.
Postępowanie lecznicze w tych przypadkach to przede wszystkim usunięcie przyczyny, przemywanie oczu solą fizjologiczną (koniecznie od kąta zewnętrznego do nosa), okłady z naparu świetlika. Przy braku poprawy należy skontaktować się z lekarzem. Do tego typu zalicza się również alergiczne zapalenie spojówek, które zwykle towarzyszy katarowi siennemu. Mogą występować również uczulenia na leki, mydła i inne kosmetyki. Po konsultacji lekarskiej najczęściej stosuje się ogólnie leki antyhistaminowe i przeciwalergiczne krople do oczu. Oczywiście, o ile jest to możliwe, usuwa się przyczynę uczulenia.
Grupa druga to zapalenie spojówek wywołane zakażeniem. Przyczyną mogą być bakterie, wirusy i rzadziej grzyby. Do zakażenia najczęściej dochodzi przez dotyk, bliski kontakt z osobą chorą, czasem w czasie kąpieli w basenie, ale najczęściej okoliczności nie są znane.
Zapalenie spojówek mogą wywoływać różne bakterie, najczęściej są to gronkowce lub paciorkowce. W czasie zakażenia pojawia się wydzielina ropna lub śluzowo-ropna w worku spojówkowym. Po konsultacji lekarskiej i czasem wykonaniu posiewu wydzieliny, zaleca się przemywanie oczu, antybiotyki w kroplach lub w maści.
Zakażenia wirusowe to najczęściej występujące nagminne zapalenie spojówek wywołane adenowirusami. Przebiega z dużym swędzeniem i silnym obrzękiem spojówek. Może dochodzić do zajęcia rogówki. Trwa kilka tygodni, jest bardzo zakaźne. Pacjent powinien być pod opieką lekarza. Leczenia swoistego nie ma. Konieczne jest skrupulatne przestrzeganie higieny. Inne łagodniejsze wirusowe zapalenia spojówek wywołują wirusy opryszczki, półpaśca i chorób wieku dziecięcego.
Zakażenia oka spowodowane grzybami występują u nas bardzo rzadko. Są dość trudne do rozpoznania. Antybiotyki nie pomagają, stosuje się miejscowo leki przeciwgrzybicze.
Trzeci typ to zapalenia spojówek towarzyszące chorobom ogólnym, przykładem jest rumień wielopostaciowy.
Zapalenia spojówek mogą występować także u noworodków. Przyczyną może być zakażenie dróg rodnych matki. Po porodzie najczęściej wystarcza stosowanie u dziecka antybiotyku w kroplach. Poważniejszą sprawą jest niedrożność kanalików łzowych. Uniemożliwia to cyrkulację łez, co powoduje stałe łzawienie. Bardzo łatwo dochodzi do wtórnego zakażenia i zapalenia spojówek. Stosuje się krople z antybiotykiem, konieczna jest konsultacja lekarza okulisty, czasem trzeba udrażniać kanaliki łzowe.
Kilka praktycznych uwag.
Zapalenia spojówek nie należy leczyć samemu, lepiej skonsultować się z lekarzem opieki podstawowej lub z okulistą. Ważne jest wczesne rozpoznanie i leczenie. Nieleczone mogą prowadzić do przewlekłych stanów zapalnych, powstania jaskry, zapalenia rogówki.
- W czasie zapalenia spojówek wskazane jest zakładanie okularów przeciwsłonecznych, żeby dodatkowo nie podrażniać oczu ostrym światłem ani wiatrem.
- Dym papierosowy, chlorowana woda, klimatyzacja, praca przy komputerze, suche powietrze mają niekorzystny wpływ na oczy, mogą być przyczyną podrażnienia, a także wysychania spojówek.
- Zespół suchego oka wymaga zakraplania „sztucznych łez”, które można kupić w aptekach bez recepty. Działanie podrażniające mają czasem szkła kontaktowe, wtedy także należy stosować krople do oczu.
- Przy leczeniu miejscowym (do worka spojówkowego) antybiotykami pamiętajmy, że krople działają krócej i należy je stosować kilka razy dziennie, natomiast maści – 2 razy dziennie. Nie należy przerywać zbyt wcześnie leczenia i stosować leki jeszcze przez 2 dni po ustąpieniu objawów.
Zapobieganie to częste mycie rąk, nie dotykanie niepotrzebnie oczu, nie używanie wspólnych ręczników, unikanie zadymionych pomieszczeń.
