Światowy Dzień Chorób Reumatycznych był obchodzony 12 października 2010 roku. Hasłem dnia było: „Bądź aktywny – ruszaj się”.
Jest bardzo dużo przewlekłych chorób, przebiegających z uszkodzeniem stawów, w większości przypadków dominującą rolę odgrywają procesy autoimmunologiczne – organizm niszczy w nich swoje własne komórki. Ocenia się, że na choroby reumatyczne, uwzględniając stany zwyrodnieniowe i zapalne, zapada w kraju około 30% populacji. Omówimy tylko dwie najczęściej występujące.
Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) jest bardzo ciężką, przewlekłą, zapalną chorobą. Należy do grupy chorób autoimmunologicznych. Występuje rodzinnie. Wykryto geny predysponujące do jej pojawienia się. Częściej chorują kobiety.
Pierwsze objawy pojawiają się w piątej dekadzie życia, ale mogą wystąpić w każdym wieku. Początkowy okres to stan podgorączkowy, pobolewanie stawów i mięśni. Pierwsze zmiany pojawiają się zwykle w stawach dłoni (nadgarstkowych, śródręczno-paliczkowych i międzypaliczkowych). Stawy są bolesne, zaczerwienione i nadmiernie ocieplone, w miarę upływu czasu dochodzi do zniekształceń i pogorszenia czynności. Stopniowo atakowane są kolejne stawy, również duże, często symetrycznie (np. oba stawy biodrowe). Prowadzi to do zniszczeń, zniekształceń i upośledzenia czynności. Zmiany mogą występować również w tkankach okołostawowych. Dochodzi do zaników mięśni. Choroba przebiega z okresami zaostrzeń i remisji. Zmiany zapalne często pojawiają się również w oku, w sercu, w opłucnej. Skóra chorych staje się chłodna, cienka, węzły chłonne i śledziona ulegają powiększeniu. Badania dodatkowe wykazują niedokrwistość, przyspieszenie OB, podwyższenie leukocytozy, wzrasta stężenie białek ostrej fazy, w surowicy wykrywa się czynnik reumatoidalny. Bardzo pomocne w ustaleniu rozpoznania są badania rentgenowskie i ultrasonograficzne.
Choroba jest nieuleczalna. Stosowane leczenie może jedynie spowolnić przebieg i wydłużyć okresy remisji. Jeśli uda się ustalić rozpoznanie w pierwszych 3 miesiącach choroby, jest szansa na uzyskanie wczesnej remisji. Niestety przy niewystarczającej ilości reumatologów i wielomiesięcznych kolejkach do przychodni specjalistycznych, udaje się ustalić rozpoznanie najwcześniej po 6 miesiącach. Natomiast ustalenie rozpoznania przez lekarza pierwszego kontaktu, który nie ma doświadczenia, trwa nawet powyżej 2 lat. Obecnie najbardziej skuteczne jest podawanie metotreksatu, w niektórych przypadkach glikokortykosteroidów. Od niedawna wprowadza się nowe (biologiczne) leczenie, jest dość kosztowne, nie u każdego można je zastosować, a wyniki na razie nie wydają się rewelacyjne. Bardzo ważne są ćwiczenia ruchowe i fizykoterapia, powinny być prowadzone u każdego pacjenta, dostosowane do jego możliwości. W wielu przypadkach konieczne jest leczenie operacyjne (endoprotezy stawów biodrowych, kolanowych, rekonstrukcje dłoni czy stóp).
Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa – ZZSK (choroba Bechterewa) jest również ciężką, przewlekłą chorobą autoimmunologiczną. Chorują częściej mężczyźni. Początek choroby to najczęściej 15-30 rok życia.
W początkowym okresie zmiany pojawiają się w stawach krzyżowo-biodrowych, występuje ból promieniujący do kończyny dolnej. Objawy najczęściej narastają powoli, choroba obejmuje stopniowo coraz wyższe odcinki kręgosłupa, narastają dolegliwości bólowe, zwłaszcza w nocy. Typowa jest poranna sztywność. Stopniowo, w miarę upływu lat, dochodzi do prawie całkowitego ograniczenia ruchomości kręgosłupa i bioder. Pacjent pochyla się do przodu, chodzi przygarbiony, z twarzą zwróconą do ziemi. Porusza się drobnymi krokami. Chorobie często towarzyszy zapalenie tęczówki, czasem występują zapalenia dużych stawów. Nie zawsze choroba przebiega tak ciężko, zdarzają się przypadki o łagodnym przebiegu, zwłaszcza u kobiet.
Rozpoznanie ustala się na podstawie typowego przebiegu, we wczesnym okresie badanie rentgenowskie stawów krzyżowo-biodrowych wykazuje typowe zmiany.
Leczenie jest wyłącznie objawowe. Najważniejsza jest walka z bólem, w związku z czym stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne. Zaleca się jak najwięcej ruchu i odpowiednie ćwiczenia przeciwdziałające sztywności kręgosłupa i korygujące wady postawy. Zaleca się spanie na płaskim materacu, bez podniesienia tułowia i głowy.
