Prostata, nazywana również gruczołem krokowym lub sterczem, jest narządem męskim. Otacza cewkę moczową w miejscu ujścia do pęcherza moczowego, znajduje się między kością łonową, a odbytem. Produkuje płyn, który jest składnikiem nasienia.
U niemowląt jest wielkości groszku, u młodych dorosłych ma wielkość i kształt kasztana, w wieku średnim zaczyna przerastać, co jest naturalnym skutkiem starzenia się organizmu mężczyzny. Łagodny przerost prostaty jest jednym z najczęstszych schorzeń mężczyzn po 40 – 50 roku życia, dolegliwości ma 50% panów, a po osiemdziesiątym roku życia – 90%.
Powiększenie prostaty jest związane ze wzrostem liczby komórek gruczołowych i włókien mięśniowych. Są to komórki, które normalnie istnieją w prostacie i nie mają nic wspólnego z nowotworem złośliwym. Powiększająca się prostata wywiera ucisk na cewkę moczową, zwęża jej światło i utrudnia oddawanie moczu.
Objawy
We wczesnym okresie choroby może nie być żadnych objawów. Później stopniowo pojawiają się kłopoty związane z oddawaniem moczu, zwłaszcza w jego początkowej lub końcowej fazie. Strumień moczu jest słaby, zdarza się wyciekanie kroplami, pacjent może mieć uczucie, że nie oddał moczu do końca. Bardzo typowe jest częste i nagłe parcie, zwłaszcza w nocy, z niemożnością zatrzymania moczu. W przypadkach nieleczonych dochodzi do stałego zalegania moczu, co może być przyczyną infekcji dróg moczowych, powstawania kamieni w pęcherzu lub nerkach, niewydolności nerek, dolegliwości bólowych. Wpływa to niekorzystnie na jakość życia, pacjent ogranicza płyny, stara się nie wychodzić z domu, najczęściej unika towarzystwa, częste są zaburzenia życia seksualnego.
Rozpoznanie
Ustalenie rozpoznania jest łatwe, najlepiej zgłosić się do lekarza w możliwie wczesnym okresie. Diagnozę ustala się na podstawie typowego wywiadu oraz badania fizykalnego palcem przez odbyt (per rectum). W ten sposób ocenia się wielkość i stan gruczołu. Wykonuje się także badanie krwi na obecność markera PSA (celem wykluczenia sprawy nowotworowej), poziom kreatyniny (ocena wydolności nerek), badanie moczu ogólne i posiew (celem wykluczenia infekcji dróg moczowych). Często wykonuje się również badania uzupełniające – USG nerek i pęcherza oraz pomiar siły strumienia moczu.
Leczenie
Leczenie w początkowym okresie jest farmakologiczne. Stosuje się „alfa-blokery”, dzięki którym dochodzi do znacznego złagodzenia dolegliwości. Powodują one rozluźnienie prostaty, co ułatwia odpływ moczu z pęcherza. Przedstawicielem innej grupy leków jest finasteryd, który blokuje przemianę testosteronu w dihydrotestosteron, co powoduje zmniejszenie wielkości przerośniętej prostaty i ułatwia odpływ moczu. We wczesnym okresie stosuje się także leki roślinne, które przynoszą pewną ulgę. Preparatów tych jest wiele, są dostępne bez recepty i nie są drogie.
W przypadkach, gdy dochodzi do znacznego utrudnienia w oddawaniu moczu (a nawet konieczność cewnikowania pęcherza), gdy powstają kamienie w drogach moczowych, powtarzające się infekcje dróg moczowych lub objawy niewydolności nerek wskazane jest bezwzględnie leczenie zabiegowe. Klasyczne postępowanie to operacyjne wyłuszczenie prostaty lub znacznie częściej – wykonywana elektroresekcja przez cewkę moczową. Jest również kilka metod leczenia minimalnie inwazyjnego, ale wiąże się z tym mniejsza skuteczność leczenia.
Łagodny przerost prostaty, zapalenie prostaty i rak prostaty w pierwszym okresie choroby mogą przebiegać podobnie, w związku z czym bardzo ważne jest wczesne ustalenie właściwego rozpoznania.
Zapalenie gruczołu krokowego jest wywołane zakażeniem bakteryjnym, czasem jest przenoszone drogą płciową. Częściej chorują młodzi mężczyźni. Choroba przebiega ostrzej niż w przeroście prostaty. Mocz jest oddawany często i łączy się to z bólem. Pojawia się gorączka, ból krocza i okolicy krzyżowej. Z prącia wycieka wydzielina, często z domieszką krwi. Badanie przez odbytnicę i USG ułatwia rozpoznanie. Leczy się podawaniem antybiotyków.
Rak prostaty w początkowym okresie może dawać podobne objawy jak łagodny przerost, dlatego tak ważne jest wczesne przeprowadzenie badań. Może pojawiać się krew w moczu, chudnięcie, bóle w okolicy krzyżowej. Rozpoznanie ułatwia badanie krwi, najczęściej stwierdza się wysoki poziom markera PSA. Konieczne jest wykonanie biopsji, co ostatecznie ustala rozpoznanie. Leczenie zależy od stopnia zaawansowania i wieku pacjenta. Przeprowadza się leczenie chirurgiczne, radioterapię, chemioterapię oraz terapię hormonalną.
