Większość osób, częściej lub rzadziej, miewa bóle głowy. Pojawiają się one z powodu podrażnienia receptorów bólowych pokrywy czaszki, okostnej, mięśni, naczyń krwionośnych, opon mózgowo-rdzeniowych, czy nerwów. Sam mózg nie boli.
Bóle objawowe (wtórne)
Występują w przebiegu różnych chorób, mogą być objawem towarzyszącym. Pojawiają się często w infekcjach wirusowych, w zapaleniu ucha środkowego, zatok, zębów, w zmianach zwyrodnieniowych kręgosłupa szyjnego, w nadciśnieniu tętniczym. Przyczyną mogą być także choroby oczu – jaskra, a także nierozpoznana wada wzroku, zwłaszcza u dzieci i młodzieży. Ból głowy może być pierwszym objawem zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, występuje też w guzach mózgu. Bóle głowy towarzyszą nie tylko chorobom. Mogą wystąpić w następstwie przemęczenia, po zmarznięciu, po urazie głowy, w przebiegu zatrucia toksycznymi substancjami.
Postępowanie: w takich przypadkach to przede wszystkim leczenie przyczyny wystąpienia bólu, czyli współistniejącej choroby. Ponadto często pomaga zimny okład na głowę i podanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych (np. paracetamol, aspiryna, ibuprofen).
Bóle samoistne (migrena, bóle klasterowe i napięciowe)
Bóle samoistne rozpoznajemy, gdy nieznana jest przyczyna. Należy do nich migrena, bóle klasterowe i napięciowe.
Migrena może wystąpić już u młodzieży, a nawet dzieci, często rodzinnie. Przyczyna nie jest dokładnie znana. Uważa się, że wystąpienie napadu może prowokować stres, zmęczenie, brak snu, a także spożycie czerwonego wina, czekolady, orzechów, jaj, pomidorów, czy owoców cytrusowych. Napad zaczyna się nagłym, pulsującym, często bardzo intensywnym bólem po jednej stronie głowy, za okiem lub w okolicy czoła i skroni. Trwa od kilku do kilkudziesięciu godzin i uniemożliwia normalne funkcjonowanie. Często towarzyszą nudności, wymioty, zawroty głowy oraz światłowstręt. U niektórych pacjentów przed napadem występuje kilkuminutowa tzw. aura – nagłe pojawienie się w polu widzenia mroczków, zygzaków i zaburzeń widzenia, czasem drętwienie kończyn, a nawet połowy ciała.
Postępowanie: przy pierwszych napadach należy skontaktować się z lekarzem, ponieważ podobny przebieg może towarzyszyć innym poważnym chorobom. W czasie napadu najlepiej położyć się w ciemnym pokoju, z zimnym okładem na czole. Ogólnie dostępne leki przeciwbólowe najczęściej słabo działają. Niekiedy stosuje się alkaloidy sporyszu. Stosunkowo nowe i skuteczne leki jak imigran i polski odpowiednik sumamigren są dostępne w aptekach na receptę. Podanie leku należy skonsultować z lekarzem, ponieważ jest wiele przeciwwskazań.
Napięciowy ból głowy jest wywoływany negatywnymi emocjami i stresem. Pojawia się nadmierne napięcie mięśniowe i bardzo silny ból szyi, ramion i pleców, obejmuje również całą głowę jak obręcz. Zaleca się odpoczynek, ciepło, masaż, czasem nawet konieczne jest miejscowe znieczulenie.
Ból głowy klasterowy występuje znacznie rzadziej niż migrena i ból napięciowy, dotyczy głównie mężczyzn. Są to nawracające ataki bólowe, występują często w okolicy oczodołu i rozprzestrzeniają się na połowę twarzy. Towarzyszy temu łzawienie, zaczerwienienie spojówek i wyciek z nosa. Trwają od kilkunastu do kilkudziesięciu minut, powtarzają się seriami parę razy dziennie przez kilka tygodni, potem następuje dłuższa przerwa. Takie serie napadów bólowych występują w czasie roku 1 do 2 razy, czasem częściej. Wymagają specjalistycznego leczenia nie tylko farmakologicznego.
Niebezpieczne bóle głowy
Ból głowy to nie zawsze banalna, przejściowa dolegliwość. Bywają niebezpieczne bóle głowy, gdy od szybkiego ustalenia rozpoznania może zależeć życie pacjenta.
W przypadku zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych ból głowy często jest pierwszym objawem, towarzyszy mu sztywność karku i gorączka.
Krwawienie podpajęczynówkowe w następstwie samoistnego pęknięcia wrodzonego tętniaka, wystąpienia urazu lub zaburzeń krzepnięcia przebiega z nagłym, ostrym bólem głowy.
Guzy mózgu powodują stopniowo narastający ból głowy, silniejszy rano, często towarzyszą wymioty, zaburzenia widzenia, niedowłady lub porażenia kończyn, drgawki. W tych wszystkich przypadkach konieczna jest natychmiastowa pomoc lekarska, umieszczenie pacjenta w szpitalu. Nie wolno lekceważyć nawet podejrzenia.
