Choroba zwyrodnieniowa stawów jest chorobą przewlekłą o charakterze postępującym, może dotyczyć jednego lub kilku stawów. Zachorowania występują w każdym wieku, ale częściej u osób powyżej 60 roku życia. Bardziej narażone są kobiety. Jest najczęstszą przyczyną orzekania o inwalidztwie.
Przyczyny
W części przypadków przyczyna zachorowania nie jest znana, mówimy wtedy o postaci pierwotnej. Prawdopodobnie pewną rolę odgrywają tu czynniki genetyczne, wiek, płeć, a także otyłość.
W postaci wtórnej przyczyną są najczęściej silne urazy stawu lub małe, powtarzające się wielokrotnie, nieprawidłowa budowa stawów, koślawość, szpotawość, różna długość kończyn, zapalenie stawów, także choroby metaboliczne, endokrynologiczne i neurologiczne. Choroba polega na przedwczesnym zużyciu chrząstki stawowej, następnie zmiany powstają w warstwie podchrzęstnej, tworzą się wyrośla kostne, torbiele podchrzęstne, uszkodzenie ścięgien i więzadeł, zaburzenie funkcji błony maziowej. Choroba najczęściej dotyczy dużych stawów – kolanowych i biodrowych.
Objawy
Objawy w pierwszym okresie choroby są najczęściej dyskretne, pojawia się osłabienie kończyny, uczucie zmęczenia. Dolegliwości często występują dopiero przy zaawansowanych zmianach. Pierwszym objawem jest pojawienie się bólu podczas wysiłku, później także w czasie spoczynku i przy dotyku. Stopniowo zmniejsza się ruchomość stawów, powstają przykurcze zgięciowe. W czasie ruchu mogą występować trzeszczenia i tarcie. W późnym okresie staw bywa zniekształcony i powiększony, a jego sprawność bardzo upośledzona.
W przypadku choroby zwyrodnieniowej kolana stopniowo dochodzi do zniekształcenia kończyny (powstaje szpotawość lub koślawość), niestabilność kolana (zniszczenie więzadeł pobocznych), wystąpienie przykurczu zgięciowego i stopniowy zanik otaczających mięśni. W dole podkolanowym pojawia się torbiel z płynem (cysta Bacera).
W chorobie zwyrodnieniowej biodra dominuje ból, stosunkowo szybko dochodzi do ograniczenia ruchomości, stopniowo zanikają mięśnie pośladkowe, może być względne skrócenie kończyny. Rzadziej występuje choroba stawów barkowych, objawiająca się bólem i ograniczeniem ruchomości, czasem powstaje tzw. bark zamrożony.
Zajęcie stawów rąk charakteryzuje się bolesnością dłoni, sztywnymi i zniekształconymi palcami. Dość często występują zmiany zwyrodnieniowe stawów kręgosłupa, którym towarzyszą objawy bólowe.
Rozpoznanie
Rozpoznanie na podstawie wymienionych wyżej objawów najczęściej nie sprawia trudności, wykonuje się również badanie Rtg chorego stawu. Pacjent powinien pozostawać pod opieką lekarza ortopedy.
Zapobieganie
Czy można zapobiegać? Samego procesu nie da się zatrzymać, można tylko zmniejszyć szybkość niszczenia stawu przez przywrócenie prawidłowych stosunków anatomicznych, przez korekcję szpotawości i koślawości, czy rekonstrukcję zniszczonych więzadeł. Czasem wskazane są pomoce ortopedyczne, jak wkładki, protezy, balkoniki czy kule. Duże znaczenie ma zachowanie prawidłowej masy ciała i utrzymanie sprawności fizycznej. Zaleca się jazdę na rowerze, pływanie, ćwiczenia postawy, ćwiczenia rozciągające.
Leczenie
Leczenie to przede wszystkim odpowiednia rehabilitacja i fizykoterapia. Najczęściej konieczne jest podawanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych w tabletkach lub czopkach, a także miejscowo w postaci maści lub żeli. U niektórych pacjentów stosuje się iniekcje dostawowe sterydów i hialuronidanów. W części przypadków konieczne jest leczenie operacyjne.
Dużym osiągnięciem medycyny jest leczenie operacyjne stawów biodrowych i kolanowych, polegające na usunięciu zniszczonych części stawu i zastąpienie go endoprotezą. Wyniki leczenia są na ogół bardzo dobre, po operacji wskazana jest odpowiednia rehabilitacja. Najczęściej po kilku tygodniach ustępuje dokuczliwy ból i powraca sprawność kończyny.
