Słowo menopauza pochodzi z języka greckiego (men – miesiąc, pausa – przerwa). Według nomenklatury medycznej oznacza to ostatnią miesiączkę.
Okres przedmenopauzalny to kilka lat poprzedzających ostatnią miesiączkę, kiedy pojawiają się już pierwsze objawy; pomenopauzalny – kilka lat po menopauzie; okołomenopauzalny – kilka lat przed i kilka lat po menopauzie, nazywany okresem przekwitania – klimakterium.
Przekwitanie nie jest żadną chorobą, choć wywołuje dolegliwości., jest naturalnym procesem fizjologicznym. Dochodzi w nim do stopniowego wygasania czynności hormonalnej jajników. Obniża się w organizmie poziom progesteronu, później estrogenów. Ustaje miesiączkowanie i w związku z tym – możliwość zajścia w ciążę. Towarzyszą temu różne, często dokuczliwe objawy, ale nie należy uważać, że to koniec zdrowia i aktywności seksualnej. Dyskomfortu nie odczuwa jedynie kilka procent kobiet.
Menopauza występuje średnio około 50 roku życia, z wahaniami od 45 do 55 roku życia, ale nieprzyjemne objawy mogą pojawiać się już kilka lat wcześniej. Menopauzę można rozpoznawać dopiero po 12 miesiącach bez miesiączkowania.
Objawy występujące w okresie wczesnym to uderzenia gorąca, którym towarzyszą obfite poty, zaczerwienienie twarzy, szyi i dekoltu. Występują kilka razy dziennie, często w bardzo nieodpowiednich momentach. Ustępują najczęściej po roku, ale czasem trwają nawet kilka lat. Inne objawy to drażliwość, wahania nastroju, mogą pojawiać się kłopoty z pamięcią i koncentracją, bezsenność, płaczliwość, abnegacja. Zdarzają się przypadki obniżenia chęci do życia, depresja.
Objawy późne dotyczą zmian w wyglądzie skóry, która staje się sucha, mniej jędrna, cieńsza i pomarszczona. Pojawiają się zmiany barwnikowe – białe lub brązowe plamy, zmniejsza się owłosienie łonowe i pachowe. Często występującym objawem, którego nie można lekceważyć jest pojawienie się osteoporozy, czyli odwapnienia kości. Stanowi ona najczęstszą przyczynę złamań. W układzie moczowo – płciowym dochodzi do dużych zmian. Zanika śluzówka pochwy, jest cieńsza, sucha, z powodu małej ilości śluzu stosunki stają się bolesne. Wiotczenie mięśni dna macicy prowadzi do obniżenia się ścian pochwy. Zdarzają się przypadki wypadania macicy, częste jest nietrzymanie moczu oraz infekcje dróg moczowych.
Dokuczliwe objawy można złagodzić stosując hormonalną terapię zastępczą HTZ ( obecna nazwa to menopauzalna terapia hormonalna). Polega na podawaniu hormonów drogą doustną lub przezskórną. Poprawia znacznie samopoczucie, zapobiega osteoporozie, opóźnia objawy starzenia się. Decyzję odnośnie terapii hormonalnej powinni jednak bardzo dokładnie rozważyć zarówno lekarz, jak i pacjentka. Terapia ta nie jest obojętna dla organizmu, HTZ może zwiększać ryzyko powikłań zakrzepowych, zawału serca, a nawet raka sutka. Jeśli zapadnie decyzja pozytywna odnośnie podawania hormonów, powinny to być małe dawki i podawane stosunkowo krótko, cały czas pod kontrolą lekarza. Alternatywą może być miejscowe, dopochwowe stosowanie estrogenów, łagodne środki uspakajające oraz preparaty wapnia z witaminą D. Można stosować naturalne substancje roślinne (fitohormony), które zawierają związki o podobnej budowie do estrogenów i są dostępne w aptekach bez recepty. Ponadto zaleca się okresowe badania lekarskie, odpowiednią dietę oraz koniecznie aktywny tryb życia. Okazuje się, że łatwiej przechodzą okres pokwitania kobiety aktywne, zadowolone z życia, często nawet dużo pracujące. Natomiast kobiety o obniżonej aktywności, zajmujące się głównie swoimi dolegliwościami często psychicznie nie radzą sobie z problemem i potrzebują pomocy psychologa lub psychiatry.
