Kierowanie na leczenie odwykowe

Rozwiązywanie problemów alkoholowych jest ukierunkowane przez odpowiednie prawodawstwo.

Podstawowym dokumentem prawnym normującym działania w tej dziedzinie jest „Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi” z dnia 26 października 1982 roku z późniejszymi zmianami.

Cechą charakterystyczną tej ustawy jest to, że odpowiedzialność za rozwiązywanie problemów alkoholowych przenosi ona ze szczebla centralnego na szczebel samorządowy. Szczególnie duży zakres obowiązków w tym zakresie spoczywa na samorządach gminnych.

Omawiana ustawa określa, że zadaniem Rady Gminy jest powoływanie gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych. Z kolei do zadań tej komisji między innymi należy: „Podejmowanie działań zmierzających do poddania się leczeniu odwykowemu osób uzależnionych od alkoholu.”

W celu lepszej organizacji pracy, komisja może wyłonić ze swego grona kilku podzespołów tematycznych, podejmujących działania wymagające szczególnej wiedzy i umiejętności. Jednym z takich podzespołów może być właśnie: „Podzespół podejmujący czynności zmierzające do orzeczenia o zastosowaniu wobec osoby uzależnionej od alkoholu obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego.”

Chciałbym powiedzieć więcej na temat motywowania osób uzależnionych do terapii odwykowej. Myślę, że temat jest godny podjęcia przynajmniej z kilku powodów.

Po pierwsze osoby uzależnione z zasady nie są skłonne do podjęcia leczenia odwykowego. Taka ich postawa nie może być rozpatrywana i oceniana jedynie w kategorii złej woli. Po prostu jednym z psychologicznych mechanizmów choroby alkoholowej jest tzw. system iluzji i zaprzeczania, który alkoholikowi utrudnia dostrzeżenie własnego uzależnienia, a co za tym idzie podjęcie zbawiennej dla siebie decyzji o leczeniu odwykowym.

Po drugie doświadczenia placówek odwykowych pokazują, że tzw. „pacjenci przymusowi” po krótkiej fazie oporu, najczęściej angażują się w swoją terapię w niewiele mniejszym stopniu, co tzw. pacjenci dobrowolni. Co więcej, badania prowadzone w ramach tzw. monitorowania efektów terapii prowadzone wśród absolwentów placówek odwykowych pokazują, że efektywność terapii wśród pacjentów przymusowych jest podobna do efektywności w odniesieniu do pacjentów dobrowolnych. Znaczy to, że po jakimś okresie czasu od zakończenia terapii, spośród pacjentów przymusowych, abstynencję zachowuje podobny procent alkoholików, co spośród pacjentów dobrowolnych.

Osobiście nie spotkałem się z tym, by tzw. pacjent przymusowy całkowicie zablokował się na terapię i jedynie obmyślał to, jak się zemścić na tych, którzy na odwyk go wsadzili. Natomiast często spotykam się z tym, że pacjent, który do placówki odwykowej trafił z nakazu sądowego, potem był bardzo wdzięczny swoim bliskim za to, że przez swoje działanie pomogli mu znaleźć się we właściwym miejscu, za jakie placówkę odwykową uznaje i zrobić wreszcie porządek ze swoim życiem.

Podstawy prawne do kierowania osób uzależnionych na „przymusowe leczenie”, znajdujemy we wspomnianej „Ustawie o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi”.

W artykule 24 wspomnianej ustawy czytamy: „Osoby, które w związku z nadużywaniem alkoholu powodują rozkład życia rodzinnego, demoralizację małoletnich, uchylają, się od pracy albo systematycznie zakłócają spokój lub porządek publiczny, kieruje się na badanie przez biegłego w celu wydania opinii w przedmiocie uzależnienia od alkoholu i wskazania rodzaju zakładu leczniczego.”

Następny artykuł 25 określa: „Na badanie, o którym mowa wart. 24 kieruje gminna komisja rozwiązywania problemów alkoholowych właściwa według miejsca zamieszkania lub pobytu osoby, której postępowanie dotyczy, na jej wniosek lub z własnej inicjatywy.”

Cały proces kierowania na leczenie rozpoczyna się w momencie, gdy informacja o rozkładzie życia rodzinnego, demoralizacji małoletnich, lub inne wymienione w ustawie, dotrą do gminnej komisji ds. rozwiązywania problemów alkoholowych właściwej według miejsca zamieszkania. Komisję powiadomić może każdy, np. rodzina osoby uzależnionej, sąsiedzi, zakład pracy lub policja.

Komisja przystępuje wówczas do zbierania materiału mogącego świadczyć o uzależnieniu wskazanej osoby i o potrzebie odbycia przez nią leczenia odwykowego. Wśród gromadzonych materiałów mogą znaleźć się: policyjne notatki, dotyczące interwencji w miejscu zamieszkania, zeznania członków rodziny, sąsiadów i innych osób, opinia zakładu pracy, zapiski z wywiadu środowiskowego przeprowadzonego przez pracownika socjalnego i inne dokumenty.

Teraz komisja wskazaną osobę wzywa do stawienia się i na podstawie zebranego materiału podejmuje rozmowę mającą na celu zmotywowanie jej do leczenia. Należy zwrócić uwagę na to, by rozmowy motywacyjno-interwencyjne z osobami mającymi problem alkoholowy odbywały się w odpowiednich warunkach i w obecności odpowiednich osób. Wydaje się, że najlepszym rozwiązaniem jest stworzenie kilkuosobowego zespołu działającego w ramach gminnej komisji, w skład którego wchodziłyby osoby odpowiednio przygotowane do podejmowania takich działań. Trzeba pamiętać, że prawo do diagnozowania osób kierowanych na leczenie mają wyłącznie odpowiednio przeszkoleni w zakresie pomagania osobom uzależnionym specjaliści psycholodzy, lekarze i terapeuci.

Doświadczenie pokazuje, że bardzo pożyteczne jest włączenie do tego rodzaju działań trzeźwych alkoholików, którzy przeszli terapię w placówce odwykowej lub korzystają z programu realizowanego w grupach samopomocowych dla Anonimowych Alkoholików. Ważne jest, by alkoholik, który zostaje dopuszczony do tego typu działań był odpowiednio przeszkolony i miał minimum dwuletni okres abstynencji. W przypadku, gdy komisja nie ma w swoim składzie odpowiednich specjalistów i ma wątpliwości, czy u wzywanej osoby faktycznie występuje uzależnienie od alkoholu, może skierować ją na badanie przez biegłych w celu wydania fachowej opinii w tej sprawie.

Podstawą prawną powoływania biegłych w przedmiocie uzależnienia od alkoholu jest Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 6 maja 1983 roku w sprawie trybu powoływania biegłych, zasad sporządzania opinii oraz warunków i sposobu dokonywania badań w przedmiocie uzależnienia od alkoholu.

Według wspomnianego przepisu biegłym może być lekarz mający odpowiednie kwalifikacje, a także psycholog kliniczny, zatrudniony w zakładzie służby zdrowia. Ponieważ nie każdy lekarz czy psycholog posiada kompetencje konieczne do wydania diagnozy w zakresie uzależnienia od alkoholu, lista biegłych bywała konsultowana z pełnomocnikiem wojewody ds. rozwiązywania problemów alkoholowych.

Dobrze poprowadzona przez komisję rozmowa może zaowocować tym, że osoba uzależniona już na tym etapie podejmie decyzję o leczeniu odwykowym. Często rzeczywiście tak się staje. Natomiast w razie odmowy poddania się leczeniu, komisja przygotowuje i składa wniosek do rejonowego sądu rodzinnego o skierowanie na leczenie wskazanej osoby. W razie, gdy w stosunku do osoby, której postępowanie dotyczy, brak jest opinii biegłego w przedmiocie uzależnienia od alkoholu, sąd zarządza poddanie tej osoby odpowiednim badaniom.

O zobowiązaniu do leczenia orzeka sąd właściwy według miejsca zamieszkania lub pobytu osoby, której postępowanie dotyczy, w postępowaniu nieprocesowym. W orzeczeniu tym powinno być określone, czy dana osoba ma poddać się leczeniu odwykowemu w stacjonarnym, czy niestacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego. Orzeczenie o obowiązku poddania się leczeniu zapada po przeprowadzeniu rozprawy, która powinna odbyć się w terminie jednego miesiąca od dnia wpływu wniosku.

W razie nie usprawiedliwionego niestawiennictwa na rozprawę lub uchylania się od zarządzonego poddania się badaniu przez biegłego, sąd może zarządzić przymusowe doprowadzenie osoby uzależnionej na rozprawę przez organ policji. Do takiej sytuacji dochodzi jednak stosunkowo rzadko.

Kiedy już dojdzie do rozprawy, sąd na jej zakończenie swoim wyrokiem wzywa osobę, w stosunku do której orzeczony został prawomocnie obowiązek poddania się leczeniu odwykowemu, do podjęcia leczenia odwykowego. Osoba uzależniona ma stawić się dobrowolnie, w oznaczonym dniu, we wskazanym zakładzie lecznictwa odwykowego w celu poddania się leczeniu, z zagrożeniem zastosowania przymusu – w wypadku uchylania się od wykonania tego obowiązku. Zazwyczaj jest tak, że uzależniony stosuje się do wyroku sądu.

W przypadku, gdy osoba uzależniona nie zastosuje się do wyroku sądu i nie podejmie leczenia odwykowego, sąd zarządza przymusowe doprowadzenie do zakładu leczniczego osoby uchylającej się od wykonania obowiązków przez organ policji. Rozmowa wstępna z profesjonalistą w placówce odwykowej niemal z zasady prowadzi do tego, że osoba uzależniona dochodzi do wniosku, że nie ma sensu dalej uchylać się od realizacji nakazu sądowego i decyduje się na podjęcie leczenia odwykowego i podpisuje kontrakt terapeutyczny.

Przed przygotowaniem wniosku do sądu o orzeczenie obowiązku leczenia, należy bezwzględnie rozpoznać, czy w związku z nadużywaniem alkoholu nie został złamany któryś z artykułów kodeksu karnego, a w szczególności artykuł 184 kk., mówiący o odpowiedzialności karnej za fizyczne lub moralne znęcanie się nad członkami rodziny. W takim wypadku należy do sądu skierować wniosek o ściganie przestępstwa. Sprawca przemocy w pierwszej kolejności powinien być ukarany, następnie dopiero leczony, jeśli sąd orzeknie wyrok w zawieszeniu.

 

Ks. Andrzej Kieliszek

Facebook
Twitter
Email

Newsletter

Co miesiąc najlepsze teksty WW w Twojej skrzynce!

Newsletter

Co miesiąc najlepsze teksty WW w Twojej skrzynce!