Przepisy sanitarne w świetlicach wiejskich

Organ prowadzący świetlicę wiejską jest zobowiązany zapewnić przewidziane prawem warunki prowadzenia działalności określone m.in. w przepisach:

 

• budowlanych,
• przeciwpożarowych,
• z zakresu ochrony środowiska,
• prawa pracy,
• sanitarnych,

oraz zapewnić wykonywanie prac przez osoby legitymujące się odpowiednimi kwalifikacjami i uprawnieniami.
Przepisy sanitarne w budynkach użyteczności publicznej

Świetlice wiejskie są miejscami użyteczności publicznej i podlegają regulacjom prawa, które do tego typu obiektów się odnoszą. Jednocześnie, ze względu na rodzaj prowadzonej działalności, podlegać mogą dodatkowo przepisom szczególnym oraz regulacjom prawa lokalnego.

Wszystkie wymogi zawarte w przepisach sanitarnych, budowlanych czy przeciwpożarowych a odnoszące się do bezpieczeństwa i higieny mają swoje uzasadnienie, ponieważ dotyczą zdrowia i życia ludzi. Na administratorach budynków i lokali spoczywa, więc ogromna odpowiedzialność.

Istotne jest:

• przestrzeganie przepisów w momencie rozpoczynania działalności, co wiąże się z uzyskaniem pozytywnej opinii m.in.: powiatowych służb sanitarnych i nadzoru budowlanego. (W wypadku zatrudniania pracowników etatowych – obowiązuje zgłoszenie do Państwowej Inspekcji Pracy.);
• rygorystyczne przestrzeganie terminów przeglądów i badań oraz wykonywanie zaleceń inspektorów służb i uprawnionych jednostek.

Prawo w praktyce:

• nie tylko Sanepid, czyli jedno wejście to mało

Przepisów sanitarnych nie można rozpatrywać w oderwaniu od norm i zasad wynikających z  warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.

Zgodnie z normami prawa budowlanego pomieszczenia w lokalach i budynkach użyteczności publicznej muszą mieć wysokość 3 m. Dopuszczalne jest 2,5 m, ale pod warunkiem zainstalowania kosztownej wentylacji mechanicznej lub klimatyzacji (na jej zamontowanie trzeba uzyskać wcześniej zgodę wojewódzkiego inspektora sanitarnego). Ponadto klatka schodowa musi mieć minimum 120 cm szerokości pomiędzy balustradami. Wymagane są też hydranty o zwiększonej wydajności, wyjście ewakuacyjne, gaśnice, oświetlenie awaryjne i wykładziny odpowiadające przepisom przeciwpożarowym.

• budowa czy adaptacja

Można zbudować obiekt od podstaw, wówczas lokal od razu będzie spełniał wszystkie wymagania. Jest to jednak bardzo kosztowna i czasochłonna decyzja. W wypadku adaptacji pomieszczeń lub budynku konieczne jest przygotowanie projektu, uzyskanie akceptacji nadzoru budowlanego. Kiedy lokal jest już gotowy, a przynajmniej tak nam się wydaje, musimy potwierdzić to u fachowców z Sanepidu i straży pożarnej oraz ponownie inspektora nadzoru budowlanego.

• mydło tylko w płynie

Inspektorzy oceniają zgodność wykorzystania pomieszczeń z przeznaczeniem, daty ważności gaśnic, czystość, atestację mebli, stan wdrożenia instrukcji HACCP.

Nie unikniemy nagany za brak mydła w płynie do rąk, instrukcji mycia rąk, korzystania z toalet czy regulaminów przeciwpożarowych.

• catering lub domowa kuchnia

Serwowanie domowych posiłków, czyli własne zaplecze gastronomiczne, wiąże się z dodatkowymi rygorystycznymi warunkami. Dlatego coraz popularniejszym sposobem zapewniania jedzenia na imprezach jest catering.  Zaplecze gastronomiczne nie musi być w pełni wyposażone, jeśli będziemy w nim robić jedynie kanapki.

Jeśli jednak wydzielamy miejsce na profesjonalnie przygotowaną kuchnię, to musimy zaplanować oddzielne pomieszczenia: do podawania, do przygotowywania posiłków i trzecie do zmywania. Naczynia brudne nie mogą się mieszać z czystymi. Do tego oddzielne wejście dla dostawców, magazyn, aneks do obierania warzyw i osobna wentylacja. Poza tym sprzęt, w tym kuchenka (najlepiej elektryczna) i oddzielna lodówka na produkty.

W wypadku prowadzenia żywienia zbiorowego trzeba się także liczyć z przygotowaniem dodatkowych otworów na wejścia: osobne dla personelu kuchennego i dostawców. Do tego jeszcze okienka podawcze.

Sanepid sprawdzi toalety, które muszą być osobne dla pracowników oraz obsługi cateringu i personelu kuchennego.
To warto wiedzieć:

• W świetlicy prowadzone jest żywienie zbiorowe, ale posiłki nie są przygotowywane na miejscu (np. posiłki dostarcza firma cateringowa).

W tej sytuacji nie ma konieczności przygotowania kuchni wg restrykcyjnych zasad sanitarnych. Jeśli wykorzystuje się naczynia własne, to warto rozważyć zakup naczyń jednorazowych lub zmywarki elektrycznej.

• W świetlicy prowadzone jest żywienie zbiorowe, a posiłki są przygotowywane na miejscu (np. funkcjonuje kuchnia i stołówka dla bezdomnych).

W tej sytuacji należy wdrożyć instrukcję HACCP (patrz – tekst poniżej)

• W świetlicy prowadzone jest tzw. przedszkole alternatywne.

Przepisy sanitarno – higieniczne dotyczące przedszkoli alternatywnych są niespójne i niekompletne. Nieścisłości w prawodawstwie w tym zakresie powodują, że decyzję o spełnianiu bądź niespełnieniu przez przedszkole wymogów sanitarnych podejmują inspektorzy sanitarni. Nierzadko wymagają spełniania przez małe placówki wytycznych określonych dla dużych placówek. W tym także wdrożenia instrukcji HACCP (patrz- tekst poniżej).

Główny Inspektor Sanitarny rozpoczął przygotowania nad ustaleniem wytycznych dla małych przedszkoli na wsiach. Rozporządzenie powinno być gotowe jeszcze przed końcem 2007 roku, ponieważ przedszkola te od 1 stycznia 2008 r. będą objęte obowiązkiem rejestrowania w urzędach gminy. Bez dokładnego określenia warunków sanitarnych rejestracja ta nie będzie możliwa.

• Pomieszczenia świetlicy są wynajmowane podmiotom zewnętrznym.

Wynajmujący (gmina, organizacja pozarządowa, samorządowa instytucja kultury) musi być świadomy, że wszystkie popełnione przez niego wcześniej uchybienia i zaniedbania, które w czasie najmu narażą najemcę na szkody mogą być podstawą roszczeń, a nawet wszczęcia postępowania prokuratorskiego. Najemca ma prawo wymagać, by w umowie znalazły się zapisy mówiące, że najmowane pomieszczenia spełniają normy sanitarne przewidziane dla budynków użyteczności publicznej lub, iż wszystkie urządzenia są sprawne. W interesie wynajmującego jest, aby uzyskać pozytywne opinie odpowiednich służb (sanitarnych, pożarowych, budowlanych), jeśli chce dokonywać najmu. Warto rozważyć uzyskanie certyfikatu HACCP (patrz- tekst poniżej).

Co to jest HACCP?

Termin HACCP jest skrótem angielskiej nazwy Hazard Analisis and Critical Point, tłumaczonej jako – Analiza Zagrożeń i Krytyczny Punkt Kontroli.

Opracowano go w celu wyeliminowania:

• przypadków zatruć,
• zachorowań,
• spożywania niebezpiecznych dla zdrowia produktów lub pojawienia się w nich niepożądanych substancji oraz przedmiotów.

System pozwala rozpoznawać, kontrolować i zapobiegać zagrożeniom, jakie mogą pojawić się w procesie produkowania, składowania bądź spożywania produktów spożywczych. Poprzez zagrożenie rozumiemy wszystko, co w konsekwencji może przynieść zdrowotną szkodę konsumentowi.

System HACCP opiera się na 7 zasadach, zdefiniowanych w tzw. Kodeksie Żywnościowym (Codex Alimentarius). Według tych zasad, placówka powinna tak zorganizować przygotowanie, pakowanie, przechowywanie i podawanie żywności, by gwarantowało to całkowite bezpieczeństwo odbiorcy i spożywającego. Przygotowanie do wdrożenia systemu, obejmuje opracowanie właściwej dokumentacji, opartej na zasadach Kodeksu Żywnościowego.

Do obowiązków placówki w ramach wdrożenia systemu HACCP należy m.in.:

• opracowanie zasad higieny, przechowywania i podawania żywności,
• wytyczenie tzw. „czystej drogi”, po której mogą poruszać się wyłącznie pracownicy kuchni,
• umiejscowienie i korzystanie z toalety,
• zapewnienie właściwego ubrania personelu,
• przygotowanie i zapisanie receptur podawanych posiłków.

Należy zwrócić uwagę, iż prawodawstwo Polski, jak i Unii Europejskiej nakłada obowiązek wdrożenia systemu HACCP, natomiast jego certyfikacja jest kwestią całkowicie dobrowolną.
HACCP w zamkniętych placówkach zbiorowego żywienia.

Każda jednostka/ instytucja posiadająca kuchnię i stołówkę, w której przygotowuje i podaje się posiłki, jest producentem żywności. Dlatego musi spełniać rygorystyczne wymogi HACCP.

Nowe europejskie prawodawstwo, które obowiązuje w Polsce od 01 stycznia 2006 r., w zakresie higieny żywności nakłada obowiązek wdrożenia i utrzymania pełnego 7-stopniowego systemu HACCP we wszystkich przedsiębiorstwach sektora spożywczego, uczestniczących w którymkolwiek etapie produkcji, przetwarzania i dystrybucji żywności. Ponadto uznaje, iż odpowiedzialność za bezpieczeństwo żywności spoczywa na przedsiębiorstwie bądź placówce prowadzącej zbiorowe żywienie. Nakazuje rejestrację i zatwierdzenie zakładów sektora spożywczego i placówek zbiorowego żywienia, w celu umożliwienia właściwym organom przeprowadzenia skutecznych i stałych kontroli.

Jak wdrożyć HACCP?

Przed wprowadzeniem systemu HACCP należy wdrożyć zasady Dobrej Praktyki Produkcyjnej (nazywanej z angielskiego GMP – Good Manufacturing Practice) oraz zasady Dobrej Praktyki Higienicznej (nazywanej z angielskiego GHP – Good Hygiene Practice). Mają one na celu stworzenie warunków do produkcji żywności bezpiecznej pod względem higienicznym. Dotyczą m.in. pomieszczeń, maszyn i urządzeń, usuwania odpadów, mycia, zaopatrzenia w wodę, pozyskiwania surowców, higieny osobistej i szkolenia personelu. Prawidłowe wdrożenie zasad GMP/GHP umożliwi płynne wdrożenie HACCP.

Przygotowanie do wdrożenia systemu HACCP obejmuje opracowanie dokumentacji dla następujących zasad i trybu postępowania:

• przeprowadzenie analizy zagrożeń,
• ustalenie krytycznych punktów kontrolnych,
• ustalenie limitów krytycznych dla każdego z punktów kontrolnych,
• ustalenie procedur monitorowania krytycznych punktów kontrolnych,
• ustalenie działań korygujących (naprawczych), jeżeli monitorowanie wykazuje, że krytyczny punkt kontroli nie spełnia wymagań,
• ustalenie procedur weryfikacji systemu,
• ustalenie dokumentacji (nie jest wymagane dla firm, które nie zamierzają występować o certyfikat HACCP u niezależnej jednostki certyfikującej, z wyjątkiem przedsiębiorstw, które działają we wszystkich sektorach, wzdłuż całego łańcucha żywnościowego (produkcja, transport, handel i dystrybucja, gastronomia, z wyłączeniem jedynie podstawowej produkcji rolniczej).

W zakresie wdrażania, placówkę powinni wspomóc wyspecjalizowani doradcy, którzy najlepiej potrafią ocenić sytuację danej jednostki i właściwie zinterpretować wymagania normy i/lub dyrektywy. Warto współpracować i stosować się do zaleceń pracowników stacji Sanepid.

Pracownicy świetlic wiejskich

Osoby zatrudnione w oparciu o kodeksowe stosunki pracy /umowa o pracę/, obowiązują badanie wstępne przed podjęciem pracy oraz badania okresowe i kontrolne w trakcie trwania stosunku pracy. Badania odbywają się w podstawowej jednostce medycyny pracy wyłącznie na podstawie skierowania od pracodawcy i na koszt pracodawcy.

Osoby zatrudnione w oparciu o umowę zlecenie lub umowę o dzieło, a także wolontariusze nie są kierowane na badania z zakresu medycyny pracy. Zobowiązane są natomiast do wykonania badań dla celów sanitarno – epidemiologicznych i podstawowych badań lekarskich.

Jeśli istnieje możliwość przeniesienia zakażenia na inne osoby, to bez względu na to czy dana osoba jest zatrudniona jako pracownik etatowy, czy też podejmuje lub wykonuje pracę w oparciu na umowę cywilnoprawną, jako wolontariusz, czy też jako uczeń/ student w ramach praktyki należy od niej wymagać przedłożenia orzeczeń i/lub książeczek badań dla celów sanitarno-epidemiologicznych.

Wymóg ten dotyczy osób podejmujących:

• prace na stanowiskach związanych z ciągłym kontaktem z ludźmi, stwarzające zagrożenie przeniesienia drogą powietrzno-kropelkową i powietrzno-pyłową zakażenia na inne osoby niezależnie od wykonywanych czynności w:

1) przedszkolach, szkołach i uczelniach wszystkich typów i profili, placówkach opiekuńczo-wychowawczych, rodzinnych ośrodkach diagnostyczno-konsultacyjnych, ośrodkach adopcyjno-opiekuńczych;

2) zakładach opieki zdrowotnej;

3) indywidualnych, indywidualnych specjalistycznych lub grupowych praktykach lekarskich oraz indywidualnych, indywidualnych specjalistycznych lub grupowych praktykach pielęgniarek i położnych;

4) zakładach fryzjerskich, gabinetach kosmetycznych i innych prowadzących działania w zakresie pielęgnacji ciała;

5) instytucjach i urzędach prowadzących bezpośrednią obsługę interesantów;

6) transporcie publicznym;

7) instytucjach kultury;

8) podmiotach świadczących usługi turystyczne i hotelarskie;

9) zakładach karnych, aresztach śledczych, zakładach poprawczych, schroniskach dla nieletnich, zakładach opiekuńczo-wychowawczych oraz ośrodkach dla uchodźców, policyjnych pomieszczeniach dla osób zatrzymanych, policyjnych izbach dziecka, podczas konwojów osób pozbawionych wolności oraz doprowadzeń osób zatrzymanych.

• prace na stanowiskach związanych z wytwarzaniem, pakowaniem, dystrybucją lub przechowywaniem nieopakowanej żywności, wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi oraz leków doustnych, przygotowaniem i wydawaniem posiłków, wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi i leków, a także myciem naczyń i pojemników przeznaczonych na żywność, wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi lub na leki, stwarzające zagrożenie przeniesienia drogą pokarmową zakażenia na inne osoby, niezależnie od rodzaju wykonywanych czynności zawodowych, w:

1) zakładach żywienia zbiorowego;

2) zakładach hurtowych i detalicznych obrotu nieopakowaną żywnością;

3) zakładach uzdatniających i dostarczających wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi lub lód do celów spożywczych;

4) zakładach produkujących lub wprowadzających żywność do obrotu;

5) zakładach mleczarskich przy pozyskiwaniu i przetwórstwie mleka oraz na fermach; dotyczy również rolników gospodarujących indywidualnie;

6) gospodarstwach rolnych, w których produkuje się żywność w celu wprowadzenia do obrotu, w odniesieniu do osób biorących udział w pracach wymagających bezpośredniego kontaktu z nieopakowanymi środkami spożywczymi lub prowadzących takie gospodarstwa;

7) aptekach, punktach aptecznych, sklepach zielarskich i hurtowniach farmaceutycznych;

8) zakładach opieki zdrowotnej w tym w żłobkach, zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych, zakładach opiekuńczo-leczniczych;

9) przedszkolach i innych miejscach przebywania dzieci do lat 6;

10) podmiotach świadczących usługi w wagonach restauracyjnych, barowych oraz przy przewozie nieopakowanych artykułów żywnościowych w wagonach chłodniach;

11) podmiotach świadczących usługi na statkach powietrznych i wodnych na stanowiskach stewardów i stewardes.

• Prace na stanowiskach związanych z kontaktem z wodą oraz środkami służącymi pielęgnacji skóry lub śluzówek innych osób oraz stwarzających zagrożenie przeniesienia drogą kontaktową zakażenia na inne osoby, niezależnie od rodzaju wykonywanych czynności zawodowych, wykonywane przez osoby zatrudnione w:

1) przedszkolach i innych miejscach przebywania dzieci do lat 6;

2) zakładach opieki zdrowotnej;

3) indywidualnych, indywidualnych specjalistycznych lub grupowych praktykach lekarskich oraz indywidualnych, indywidualnych specjalistycznych lub grupowych praktykach pielęgniarek i położnych;

4) zakładach fryzjerskich, gabinetach kosmetycznych i innych prowadzących działania w zakresie pielęgnacji ciała oraz w zakładach, w których podejmowane są czynności, w trakcie wykonywania, których dochodzi do naruszenia ciągłości tkanek ludzkich;

5) wytwórniach produktów leczniczych, wyrobów medycznych, kosmetyków oraz środków służących do mycia i pielęgnacji ciała;

6) kąpieliskach, łaźniach, saunach i basenach kąpielowych.

Na podstawie podstawowych badań lekarskich, których dokonuje lekarz podstawowej opieki medycznej /np. lekarz rodzinny/ dokonuje się wpisu w pracowniczej książeczce zdrowia. Książeczki tej nie należy mylić z książeczką ubezpieczeniową i książeczką dla celów sanitarno – epidemiologicznych . Książeczki tej, z aktualnym wpisem, należy wymagać od osób podejmujących pracę na podstawie pozakodeksowych stosunków pracy takich jak np.: umowa zlecenie, umowa z wolontariuszem.

Uwaga:

·  W przypadku wynajęcia pomieszczeń świetlicy na prywatną imprezę, to najemca zobowiązany jest do przestrzegania przepisów sanitarnych dotyczących zatrudnionych przez niego osób.

·  W wypadku, gdy świetlica jest organizatorem imprezy w ramach, której prowadzi żywienie zbiorowe, wówczas to osoba, która nią kieruje zobowiązana jest do dopilnowania, by zatrudnione osoby spełniały warunki określone prawem w zakresie zasad sanitarnych.

 ***

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 1997r. Nr 115 poz. 741 z późniejszymi zmianami)

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 10 lipca 2006 r. w sprawie wykazu prac, przy wykonywaniu, których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia na inne osoby (Dz. U. z 2006r. Nr 133, poz. 939)

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2006 r. w sprawie badań do celów sanitarno – epidemiologicznych (Dz. U. z 2006r. Nr 25, poz. 191)

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2002 r. nr 75 poz. 690 z późniejszymi zmianami)

Ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej ( Dz. U. z 1997r. Nr 9, poz. 43 z późniejszymi zmianami)