Kompetencje do kierowania obradami zebrania wiejskiego są udzielane najczęściej:
· sołtysowi,
· odrębnemu organowi pomocniczemu zebrania (przewodniczącemu),
· członkom rady sołeckiej.
Prowadzenie obrad zebrania wiejskiego przez sołtysa jest prawnie dopuszczalne, aczkolwiek ponieważ zebranie wiejskie jest organem podejmującym uchwały, zaś sołtys uchwały te wykonuje, nie jest to rozwiązanie optymalne. Zebranie wiejskie może podejmować uchwały dotyczące oceny działalności sołtysa, a także jego wyboru i odwołania, czy też uchwalać dyrektywy wiążące sołtysa w działaniu. Sytuacja taka może być trudna dla obu organów władzy a także budzić szereg wątpliwości i podejrzeń o próby manipulacji zebraniem lub przeprowadzania działań obstrukcyjnych. Właściwszym rozwiązaniem wydaje się być powierzenie prowadzenia obrad wyspecjalizowanemu organowi pomocniczemu lub innym osobom, które nie pozostają w osobowej zależności od sołtysa. Takimi osobami są np. członkowie rady sołeckiej, którzy posiadają własny mandat do sprawowania funkcji, zdobyty w wyborach powszechnych. Mogą oni pełnić rolę podmiotów realizujących kontakty sołtysa i zebrania wiejskiego. W tej sytuacji przewodniczącym rady sołeckiej nie jest sołtys.
Oczywiście prowadzenie obrad zebrania wiejskiego przez sołtysa powoduje znaczne uproszczenie procedur, redukuje dystans w kontaktach między organami sołectwa, niweluje komplikację struktury organizacyjnej jednostki pomocniczej, jest klarowne dla mieszkańców. Decydując się na model zakładający prowadzenie obrad zebrania wiejskiego (oraz – ewentualnie – także rady sołeckiej) przez sołtysa, rada gminy powinna rozważyć uwzględnienie zapisów statutowych, które:
· nie pozostawiają inicjatywy zwoływania zebrania wiejskiego wyłącznie w ręku organu wykonawczego,
· nie pozostawiają kompetencji do ustalania porządku obrad wyłącznie w ręku organu wykonawczego,
· umożliwiają oddanie prowadzenia obrad innej osobie, w razie rozpatrywania spraw dotyczących sołtysa osobiście.
W przypadku takich form rozstrzygania, jak zebranie wiejskie nie można narzucać zbyt wysokiego poziomu minimalnej liczby uczestników obrad i głosowania, gdyż uczestnikami tymi są wszyscy mieszkańcy danego obszaru korzystający z praw wyborczych.
Kworum ustalone na poziomie 1/10 liczby uprawnionych, wydaje się i tak wysokie, ale możliwe do uzyskania w przypadku jednorazowego aktu głosowania następującego, co kilka lat. W przypadku zebrań zwoływanych kilka razy w roku narzucanie obowiązku zachowania kworum może prowadzić do paraliżu działalności zebrania wiejskiego.
Kwestia ustalania prawa do głosowania na zebraniu ogólnym mieszkańców jednostki jest często traktowana zdawkowo. Tymczasem rodzi to poważne niebezpieczeństwo podważania uchwał organów uchwałodawczych jednostki pomocniczej z przyczyn formalnych. Pozbawienie mieszkańca sołectwa możliwości udziału w ogólnym zebraniu mieszkańców i głosowania zawsze powinno być traktowane jako istotne naruszenie prawa.
Konieczne jest protokołowanie przebiegu zebrania. Dzięki temu organ kontrolujący lub nadzorujący działalność organów jednostki pomocniczej będzie mógł dokonać pełnej oceny przyczyn, celu i sposobu wydania uchwał, co najmniej z punktu widzenia zgodności uchwał z prawem.
Prawo w praktyce
Poniżej proponowane zapisy w statucie sołectwa, dotyczące zasad prowadzenia zebrania wiejskiego.
1. Obrady zebrania wiejskiego prowadzi przewodniczący rady sołeckiej.
2. Jeżeli przewodniczący rady sołeckiej nie może prowadzić obrad zebrania wiejskiego, wyznacza zastępcę, który przejmuje uprawnienia i obowiązki przewodniczącego rady sołeckiej w zakresie prowadzenia obrad zebrania wiejskiego, na czas określony.
3. Porządek obrad ustala rada sołecka po zasięgnięciu opinii sołtysa.
4. Porządek obrad może być zmieniony lub uzupełniony na wniosek każdego członka zebrania wiejskiego, zgłoszony nie później niż przed rozpoczęciem dyskusji nad pierwszym punktem porządku obrad.
5. Wniosek zgłoszony zgodnie z ust. 4 zostaje uwzględniony, jeżeli popiera go nie mniej niż 1/10 obecnych członków zebrania wiejskiego. W innym wypadku, o zmianie lub uzupełnieniu porządku obrad na wniosek zgłoszony zgodnie z ust. 4, decyduje przewodniczący rady sołeckiej.
6. Udział w zebraniu wiejskim obejmuje uprawnienia do:
· zgłaszania inicjatyw uchwałodawczych;
· głosu w dyskusji
· zadawania pytań
· żądania utrwalenia w protokole własnych wniosków i wypowiedzi
· głosowania
· zgłaszania kandydatur i kandydowania.
7. Uchwały zebrania wiejskiego zapadają zwykłą większością głosów w głosowaniu jawnym, chyba że statut sołectwa stanowi inaczej.
8. Głosu w dyskusji udziela przewodniczący rady sołeckiej. Czas jednego wystąpienia nie powinien przekroczyć 5 minut.
9. Przebieg obrad zebrania wiejskiego jest protokołowany. Protokołowanie wypowiedzi niemających istotnego znaczenia lub głosów nieformalnych może być pominięte, na polecenie przewodniczącego rady sołeckiej. W tym wypadku w protokole zamieszcza się jedynie adnotację o pominięciu zapisu wypowiedzi lub głosu. Uzasadnienia wniosków o podjęcie uchwały protokołowane są zawsze w całości.
10. Uchwały zebrania wiejskiego podpisuje przewodniczący rady sołeckiej.
***
