Jak założyć i prowadzić świetlicę wiejską?

 

 

W Polsce, obok świetlic środowiskowych, świetlic przy domach kultury, świetlic socjoterapeutycznych, funkcjonują świetlice wiejskie. Cieszą się one coraz większym zainteresowaniem i wydaje się, że wraz z rozwojem samorządności lokalnej, umacnia się ich rola i pozycja w społeczności lokalnej.

Świetlica wiejska jako centrum kultury może być miejscem organizacji czasu wolnego dla dzieci i młodzieży oraz miejscem spotkań i zebrań starszych mieszkańców wsi.  To jaka jest jej misja, wizja, cele, program oraz sposoby prowadzenia działalności finansowej i gospodarczej zależy od organu założycielskiego i prowadzącego.

 

Powoływanie i prowadzenie świetlic wiejskich przez różne podmioty

Nie ma szczegółowych przepisów regulujących wprost kwestie powoływania i prowadzenia świetlic wiejskich.

Z praktyki wynika, że najczęściej organami prowadzącymi świetlice są gminy oraz organizacje pozarządowe – stowarzyszenia i fundacje.

Powoływanie i prowadzenie świetlic wiejskich przez gminy

Do podstawowych celów gminy należy wykonywanie zadań: zleconych i własnych, które służą zaspokajaniu zbiorowych potrzeb wspólnoty mieszkańców.

W celu realizacji zadań o charakterze publicznym gmina może tworzyć jednostki organizacyjne. Decyzję o utworzeniu jednostki organizacyjnej, nazywanej także jednostką budżetową, podejmuje swoją uchwałą rada gminy.

W uchwale tworzącej jednostkę organizacyjną, rada gminy określa:

• przedmiot działania,
• formę organizacyjną działalności,
• sposób finansowania,
• zasady kontroli i nadzoru nad działalnością jednostki przez organy gminy.

W celu wykonywania swoich zadań gmina może tworzyć m.in. następujące jednostki:

• przedszkola,
• szkoły,
• zespoły szkół,
• zespoły administracyjno-ekonomiczne szkół,
• biblioteki,
• domy kultury,
• świetlice wiejskie,
• samorządowe instytucje kultury.

Jednostki te mogą posiadać osobowość prawną lub nie posiadać tej osobowości, co regulują przepisy szczegółowe oraz przepisy prawa lokalnego.

Prawo w praktyce

Rada gminy podejmuje uchwałę w sprawie powołania świetlicy wiejskiej  w miejscowości A

Rada gminy w swojej uchwale określa m.in.:

• Teren działania: świetlica wiejska jako teren swej działalności obejmuje obszar sołectwa, na terenie którego jest zlokalizowana.
  
• Forma organizacyjna: świetlica wiejska jest jednostką organizacyjną gminy.
  
• Sposób finansowania: świetlica wiejska finansowana jest z budżetu gminy.
  
• Zasady kontroli i nadzoru:  kontrolę gospodarki finansowej świetlicy sprawuje Skarbnik Gminy, który przedkłada stosowną informację Wójtowi. Świetlica podlega nadzorowi organów gminy na zasadach określonych w statutach tych jednostek.
  
• Zakres działalności: świetlica prowadzi wielokierunkową działalność zgodną z zapotrzebowaniem i oczekiwaniami mieszkańców.
  
• Godziny otwarcia: godziny otwarcia świetlicy dostosowane są do lokalnego zapotrzebowania, zgłoszonego przez sołectwo.

Załącznikiem do uchwały rady gminy powinien być statut świetlicy.

Z praktyki wynika, że organizowanie pracy świetlicy wiejskiej powołanej przez radę gminy powierza się osobom zatrudnionym na stanowisku urzędnika gminy (np. referenta). Jest to dopuszczalne, ale tylko pod warunkiem, że w strukturze organizacyjnej, określonej w regulaminie organizacyjnym urzędu przewidziano takie stanowisko (np. referent ds. upowszechniania kultury).  

Dla sprawnego funkcjonowania świetlicy warto rozważyć, by pracownika zatrudnionego w urzędzie gminy, a zajmującego się obsługą świetlicy wiejskiej, wyposażyć w  pełnomocnictwo. O zakresie pełnomocnictwa, czy będzie ono dawało szerokie czy wąskie uprawnienia, stanowić będzie udzielający go.

Powyżej opisany przykład dotyczy sytuacji, gdy tworzy się świetlicę, jako jednostkę, która nie posiada osobowości prawnej.

Rada gminy podejmuje uchwałę w sprawie utworzenia samorządowej instytucji kultury (SIK)

Rada gminy może podjąć uchwałę o utworzeniu samorządowej instytucji kultury dla realizacji zadań własnych gminy w zakresie organizowania i prowadzenia działalności kulturalnej.

Rada gminy w swojej uchwale o powołaniu SIK: nadaje nazwę, określa teren działania i nadaje statut.

Obowiązkiem gminy jest zaprowadzenie rejestru instytucji kultury i wpisanie do niego powołanych przez siebie instytucji kultury. Samorządowe instytucje kultury uzyskują osobowość prawną i mogą rozpocząć działalność z chwilą wpisu do rejestru prowadzonego przez organizatora.

Osobowość prawna pozwala SIK na prowadzenie samodzielnej polityki finansowej i kadrowej oraz działalności gospodarczej.

Mocną stroną SIK jest możliwość prowadzenia działalności kulturalnej i społecznej przez jedną wyspecjalizowaną instytucję.

W praktyce spotyka się samorządowe instytucje kultury, które obejmują działające na terenie danej gminy biblioteki lub też domy kultury i świetlice wiejskie. Nie ma przeciwwskazań by SIK tworzyło kilka świetlic wiejskich (np. Samorządowa Instytucja Kultury – Wiejski Ośrodek Kultury).

 

Świetlice w działalności organizacji pozarządowych

Świetlice wiejskie mogą być prowadzone przez lokalne organizacje pozarządowe.

Stowarzyszenie lub fundacja mogą prowadzić świetlicę wiejską, jeśli wynika to z celów i zadań określonych ich statutem.

Decyzję  o powołaniu świetlicy podejmuje organ uchwałodawczy organizacji. Wskazane jest, by w swojej uchwale nadał świetlicy statut, w którym określi teren działania, cele i zadania, sposób finansowania, organy nadzoru.

 

Organizowanie pracy świetlic wiejskich

Bez względu na podmiot będący organem założycielskim oraz pomiot prowadzący świetlicę wiejską jest kilka zasad wspólnych, które warto wziąć pod uwagę w organizacji i zarządzaniu placówką.

Świetlice jako centra kultury lokalnej powinny:

• działać na podstawie rocznego harmonogramu/ planu działań,
• mieć opracowany regulamin korzystania z pomieszczeń i sprzętu,

Regulamin powinien być na stałe umieszczony w widocznym miejscu. Jeśli przy świetlicy znajduje się plac zabaw lub boisko, to umieszczone na nich sprzęty powinny mieć atest, być umocowane tak, by niemożliwe było ich przestawianie oraz by spełniały inne normy bhp. Ponadto, zarówno na placu zabaw, jak i boisku, konieczne jest umieszczenie w widocznym miejscu tablicy z regulaminem korzystania z urządzeń,

• być otwarte w godzinach  ustalonych w porozumieniu z mieszkańcami wsi.

W świetlicach powinno się:

• zorganizować opiekę nad zgromadzonym sprzętem i urządzeniami (dotyczy to również sposobu zamykania i otwierania świetlicy oraz przechowywania i udostępniania klucza),
• zapewnić utrzymywanie czystości w sposób systematyczny (dotyczy to samego budynku, jak i jego otoczenia),
• zorganizować opiekę nad dziećmi i młodzieżą.

Warunkiem koniecznym jest przestrzeganie przepisów sanitarnych oraz zasad bezpieczeństwa i higieny w budynku i w otoczeniu określonych przepisami dla budynków i instytucji użytku publicznego.

W pracy świetlicy warto pamiętać o takim przygotowaniu programu i organizacji pracy, by umożliwić realizację potrzeb społeczności lokalnej, np.:

• swobodne spotykanie się różnych grup społeczności lokalnej,
• wspólne działania dzieci, młodzieży, dorosłych i osób starszych,
• rozwijanie zainteresowań,
• uczestnictwo w różnorodnych zajęciach,
• twórcze spędzanie czasu wolnego,
• odrabianie lekcji i samodzielną naukę,
• organizowanie zebrań mieszkańców wsi,
• udział w różnego rodzaju kursach i szkoleniach.

W skutecznym działaniu może pomóc:

• zespół wolontariuszy,
• ciekawie i praktycznie zorganizowana siedziba świetlicy (wskazane są stoliki do pracy, miejsca do ekspozycji prac, kącik kuchenny),
• sprzęt komputerowy i dostęp do bezpłatnego Internetu,
• podstawowy zestaw słowników, encyklopedii (w formie tradycyjnej i elektronicznej).

 ***

Podstawa prawna:

·  Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989r. Prawo o stowarzyszeniach (DZ. U. Nr 79 z 2001 r. poz. 855 z późniejszymi zmianami)

·  Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984r. o fundacjach (Dz. U. nr 21 z 1984 r. poz. 97 z późniejszymi zmianami)

·  Ustawa z dnia 25 października 1991 roku o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz. U. Nr 13 z 2001 r. poz. 123 z późniejszymi zmianami)

·  Ustawa  z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001r. Nr 142 poz. 1591 z późniejszymi zmianami)

·  Ustawa o finansach publicznych (Dz. U. Nr 249 poz. 2104 z późniejszymi zmianami)