Refluks żołądkowo – przełykowy (GERD od angielskiego gastroesophageal reflux disease) jest stanem, w którym wsteczne zarzucanie treści żołądkowej do przełyku powoduje dokuczliwe objawy i powikłania.
Przełyk z obu stron zamknięty jest przez zwieracze: górny w okolicy gardła i dolny długości 3 – 4 cm, znajduje się częściowo w klatce piersiowej i częściowo w jamie brzusznej. Prawidłowo, fala perystaltyczna z połkniętym kęsem dociera do zwieracza dolnego i powoduje jego zwiotczenie (6-10 sek.). Umożliwia to przejście połkniętego pokarmu do żołądka i zwieracz natychmiast obkurcza się. Przedłużenie zwiotczenia, czasem do 60 sekund, powoduje zarzucenie kwaśnej treści żołądkowej do przełyku i często prowadzi do zapalenia. Zdarza się, że treść cofająca się do przełyku ma odczyn zasadowy. Jest to możliwe, gdy do żołądka, a następnie do przełyku cofa się alkaliczny pokarm z dwunastnicy, zawierający również kwasy żółciowe.
U niemowląt i małych dzieci cofanie się po posiłku pokarmu do przełyku często jest zjawiskiem fizjologicznym, ponieważ do ok. 18 mies. życia rozwijają się u nich mechanizmy zapobiegające odpływowi. W pierwszym kwartale życia u połowy niemowląt występują ulewania i wymioty związane z refluksem, w miarę rośnięcia pojawiają się coraz rzadziej, powyżej 12 mies. sporadycznie. Refluks fizjologiczny u niemowląt występuje bezpośrednio po posiłku, ma niewielkie nasilenie, trwa krótko, nie występuje w czasie snu, nie wpływa na stan zdrowia dziecka. Natomiast refluks patologiczny występuje najczęściej między posiłkami, jest długotrwały, prowadzi do powikłań, pojawia się także w czasie snu, może być zagrożeniem życia (bezdechy!)
OBJAWY
Objawy GERD mogą być bardzo różnorodne. Najbardziej typowe to pieczenie przełyku (zgaga), gorzki smak w jamie ustnej, zwracanie kwaśnej treści, odbijanie, czkawka, ból w nadbrzuszu, przy kwaśnym refluksie łatwo dochodzi do niszczenia zębów. Zdarza się, że objawy imitują choroby kardiologiczne (bóle w klatce piersiowej). Łatwo dochodzi do powikłań oddechowych przy zarzucaniu treści pokarmowej do krtani, a nawet oskrzeli (zapalenie krtani, oskrzeli, astma oskrzelowa) lub laryngologicznych (zapalenie gardła, ucha środkowego, zatok).
POWIKŁANIA
Prawie zawsze występuje zapalenie przełyku, przy dłużej trwającej chorobie może dojść do zwężenia przełyku, owrzodzeń, krwawienia, perforacji, wystąpienia przełyku Barreta (zastąpienie nabłonka prawidłowego nabłonkiem charakterystycznym dla żołądka) – to już jest stadium przedrakowe. Najpoważniejszym powikłaniem jest zachorowanie na raka przełyku.
ROZPOZNANIE
Lekarz gastrolog ustala rozpoznanie na podstawie charakterystycznych objawów oraz badań dodatkowych. Najczęściej wykonuje się Rtg przełyku z kontrastem, endoskopię górnego odcinka przewodu pokarmowego, 24-godz. pH- metrię i w miarę potrzeby inne specjalistyczne badania.
LECZENIE
Stosuje się leczenie zachowawcze – leki zmniejszające kwaśność soku żołądkowego i poprawiające motorykę przełyku. Przy niewystarczającym leczeniu zachowawczym lub przy powikłaniach, wskazane jest leczenie chirurgiczne. Ponadto trzeba przestrzegać diety, unikać kawy, czekolady, alkoholu, tłustych pokarmów, ostrych przypraw, gazowanych napojów, cytrusów, a także palenia papierosów. Jeśli jest nadwaga, trzeba starać się ją zlikwidować. Spać należy z uniesionym do góry tułowiem (wezgłowie wyżej), nie kłaść się 2 – 3 godz. po posiłku. Nie powinno się pracować pochylając się do przodu, ani dźwigać ciężkich przedmiotów. Szczególnie należy być ostrożnym ze spożywaniem alkoholu, wiadomo, że nadużywanie go często prowadzi do zmniejszenia napięcia dolnego zwieracza przełyku.
