Wszystkie mają prostokątne nawy i węższe, wielobocznie zamknięte prezbiteria, strome dachy kryte gontem. Cechą szczególną ich architektury są szalowane ściany zrębowej konstrukcji, zgrabne, niskie wieże zorientowane ku zachodowi. Niezwykle bogate zdobnictwo, cenne polichromie, obrazy i rzeźby sprawiają, że świątynie te stanowią wielką atrakcję turystyczną.
Wszystkie kościółki położone są w stosunkowo niewielkiej odległości od Wielunia (30-tysięcznego miasteczka, położonego w południowej części województwa łódzkiego). Aby odwiedzić najciekawsze z nich, wystarczy poświęcić jeden dzień.
Gaszyn
Wyruszając z Wielunia w kierunku południowym (trasą na Opole) po ok. trzech kilometrach docieramy do miejscowości Gaszyn. Tam, w niewielkiej dolince nad strumieniem, otoczony drzewami stoi modrzewiowy kościółek p.w. Najświętszej Marii Panny. Historycy nie są w stanie dokładnie określić daty jego powstania. Przyjmuje się, że zbudowany został w I połowie XVI wieku.
Kościół jest orientowany, tzn. prezbiterium skierowane jest w kierunku wschodnim, wejście główne do nawy znajduje się od zachodu. Zarówno prezbiterium jak i nawa pokryte są wspólnym, dwuspadowym dachem. Na szczycie dachu znajduje się barokowa wieżyczka. Ponieważ prezbiterium jest nieco węższe od nawy, dach tworzy nad nim niewielki okap. Ściany kościoła pierwotnie zbudowane z poziomo ułożonych bierwion, prawdopodobnie dla ochrony zostały oszalowane. Od zachodu do nawy dobudowana została w późniejszym okresie wieża dzwonna, w której znajduje się główne wejście do świątyni. Od południa przylega do ściany niewielka kruchta z wejściem bocznym, a od północy zakrystia.
Ten sposób budowania kościołów, charakterystyczny dla całej okolicy, sprawił, że mówi się o tzw. stylu wieluńskim.
Do wnętrza kościoła wchodzimy od zachodu przez wieżę. Tu czeka nas pierwsza niespodzianka. Wspaniałe odrzwia prowadzące do nawy, wycięte w kształcie łuku, który znawcy nazywają „oślim grzbietem”. Po chwili możemy już podziwiać ołtarz główny gaszyńskiej świątyni. Pochodzi z I połowy XVIII wieku.
W centralnym punkcie ołtarza znajduje się obraz Madonny z Dzieciątkiem, z boku dwa barokowe obrazy św. Małgorzaty i św. Cecylii, a w zwieńczeniu ołtarza obraz przedstawiający św. Wawrzyńca. Po bokach ołtarza dwie osiemnastowieczne, polichromowane rzeźby św. Stanisława i nieznanego biskupa. Pochodzą one z XVIII wieku. Bardzo charakterystycznym elementem konstrukcji kościoła jest tzw. belka tęczowa. Jest to pozioma belka biegnąca w poprzek nawy, oddzielająca ją od prezbiterium. Na belce tej w gaszyńskim kościele jeszcze kilka lat temu istniał łaciński napis, lecz został niestety zamalowany.
Kadłub
Podążając tą sama trasą dojeżdżamy (odległość od Gaszyna ok. 4 km) do wsi Kadłub. Tuż obok drogi, po prawej stronie znajduje się kościół p.w. św. Andrzeja. Jak większość okolicznych kościołów pochodzi z XVI wieku.
Kościół w Kadłubie jest kościołem jednonawowym, orientowanym. Ściany boczne zostały z zewnątrz oszalowane. Dach jest dwuspadowy, wspólny dla nawy i prezbiterium. Ponieważ prezbiterium jest nieco węższe od nawy, dach tworzy niewielki okap wsparty na ozdobnych belkach zwanych kroksztynami. Charakterystycznym elementem odróżniającym kościół w Kadłubie od pozostałych jest brak wieży od strony zachodniej. Wieżę tą usunięto podczas przebudowy w 1949 roku, a na jej miejscu dobudowano przedłużenie nawy. Utracono przy tym charakterystyczną, smukłą sylwetkę kościoła. Tuż obok kościoła stoi dzwonnica z dzwonem pochodzącym z XV wieku. Na korpusie dzwonu umieszczony został łaciński napis.
W swej historii kościół miał lepsze i gorsze momenty. W roku 1849 w obawie o zdrowie lub życie wiernych zakazano nawet odprawiania mszy w świątyni. Ostatnie lata też nie są chyba najlepsze dla kościoła. W pobliżu wybudowano nowy, okazały kościół i wydaje się, że parafianie zapomnieli o starym. Mamy nadzieję, że znajdą się ludzie, którzy dołożą starań, by przywrócić świetność kościołowi w Kadłubie.
Do świątyni wchodzimy od zachodu. Elementem, który przykuwa uwagę jest bardzo piękny, bogato zdobiony ołtarz główny. Pochodzi on z początku XVIII wieku. Centralnym punktem ołtarza jest okazały obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Z boku dwie polichromowane rzeźby pochodzące z podobnego okresu.
Popowice
W odległości ok. 9 km od Wielunia w kierunku południowym dojeżdżamy do miejscowości Popowice, w której znajduje się kościół p.w. Wszystkich Świętych. Jest to kościół filialny parafii Kadłub. Powstał ok. roku 1520.
Zbudowany jest w oparciu o zasady podobne do większości kościołów z tego okresu. Prezbiterium skierowane na wschód, wejście główne poprzez wieżę znajdującą się od zachodu. Od południa do ściany nawy przylega niewielka kruchta z wejściem bocznym. Od północy dobudowana w okresie późniejszym zakrystia. Dach kryty gontem, wspólny dla nawy i prezbiterium, tworzy nad prezbiterium okap wsparty na bogato rzeźbionych belkach stropowych.
Zjawiskiem ciekawym i występującym tylko w Popowicach jest wieża nieco niższa od górnej krawędzi dachu. Na szczycie dachu znajduje się barokowa kopulasta wieżyczka.
Na terenie wokół kościoła istniał ongiś cmentarz, gdzie pochowany był Maciej Żubr, jeden z bohaterów historycznej powieści Wacława Gąsiorowskiego „Huragan”.
Do popowickiej świątyni wchodzimy wejściem bocznym przez kruchtę. Wejście to jeszcze ok. 20 lat temu wyglądało zupełnie inaczej niż dziś. Istniały niezwykle ciekawe późnogotyckie odrzwia, bogato ornamentowane o wykroju tzw. oślego grzbietu. Same drzwi pochodzące jeszcze z XVI wieku były zdobione okuciami żelaznymi o motywach roślinnych i figuralnych. Niestety w latach osiemdziesiątych XX wieku zostały one zdjęte i obecnie spoczywają w magazynie w zakrystii. Same zaś odrzwia zostały obite boazerią. Szkoda, że tak ciekawy obiekt został w ten sposób potraktowany.
Grębień
W odległości ok. 10 km od Wielunia jadąc w kierunku południowym, skręcamy w lewo i po kilku minutach docieramy do wsi Grębień. Znajduje się tu najcenniejszy z modrzewiowych kościołów Ziemi Wieluńskiej, kościół p.w. Świętej Trójcy. Powstał prawdopodobnie ok. roku 1500, ale w niektórych źródłach wymienia się go, jako kościół piętnastowieczny.
Podobnie jak inne świątynie z tego okresu jest orientowany (prezbiterium w kierunku wschodnim). Pierwotnie ściany wykonane były z modrzewiowych bierwion, później zostały z zewnątrz oszalowane. Od zachodu do nawy przylega wieża dzwonna, wyraźnie wyższa od krawędzi dachu. Poprzez wieżę wiedzie główne wejście do świątyni. Wejście boczne prowadzi przez niewielką kruchtę znajdującą się od strony południowej. Dach jest kryty gontem, wspólny dla prezbiterium i nawy. Prezbiterium jest nieco węższe co sprawia, że dach tworzy nad nim okap wsparty na bogato zdobionych belkach stropowych.
Obserwując kościół z zewnątrz zwrócić należy uwagę na pieczołowicie i profesjonalnie przeprowadzoną konserwację świątyni. I nie ma się czemu dziwić, wszak kościół ten uważany jest za jeden z najcenniejszych zabytków drewnianego budownictwa sakralnego.
Do wnętrza wchodzimy przez wejście boczne z kruchty. To co widzimy zapiera dech w piersiach. Ściany boczne oraz strop świątyni pokryte są niezwykle piękną polichromią. Polichromia na ścianach nawy i prezbiterium powstała prawdopodobnie tuż po wybudowaniu kościoła. Przedstawia ona sceny Męki Pańskiej otoczone ornamentami. Polichromia na stropie nawy i prezbiterium jest nieco późniejsza i powstała ok. 1520 roku. Na stropie nawy centralnym obiektem jest scena Zaśnięcie Matki Boskiej w otoczeniu motywów roślinnych. Obok święta Anna Samotrzeć, a po przeciwległej stronie stropu postać Świętej Jadwigi Śląskiej. Warto także zobaczyć dwie postacie: grajka dworskiego i plebejskiego. Całość otoczona przepięknymi motywami roślinnymi i kwiatowymi. Strop prezbiterium pokryty jest polichromią z wizerunkami Trójcy Świętej, herbami szlachty polskiej i kasetonami z rozetami.
Ołtarz główny to późno gotycki tryptyk z rzeźbami Matki Boskiej z Dzieciatkiem oraz św. Barbary i św. Mikołaja. Ołtarze boczne pochodzą z XVIII wieku. W lewym obraz Matki Boskiej Częstochowskiej a w prawym św. Jadwigi Śląskiej.
Nie sposób pominąć także obramowań drzwi prowadzących z wieży do nawy i z zakrystii do prezbiterium. Mają one wykrój zwany przez historyków „oślim grzbietem”.
Wnętrza kościoła zostały w ostatnich latach odrestaurowane z wielka dbałością o szczegóły. Stawia to grębieńską świątynię w gronie najwspanialszych zabytków drewnianej sztuki sakralnej w Polsce.
Łaszew
Chcąc dotrzeć do Łaszewa, najlepiej wyruszyć z Wielunia w kierunku Częstochowy, a w miejscowości Pątnów skręcić w lewo. Kościół p.w. św. Jana Chrzciciela zbudowany jest na niewielkim wzniesieniu, co dodaje mu dodatkowego uroku. Jako ostatni w naszej okolicy dopiero w latach osiemdziesiątych XX wieku został z zewnątrz oszalowany. Na starych fotografiach widać wyraźnie ściany świątyni zbudowane z grubych modrzewiowych bierwion.
Podobnie jak pozostałe kościół jest orientowany, od zachodu przylega do nawy wieża, od południa niewielka kruchta a od północy zakrystia. Dach kryty gontem, dwuspadowy, wspólny dla nawy i prezbiterium. Warto zwrócić uwagę na bogato rzeźbione zakończenia belek stropowych podtrzymujących dach nad prezbiterium.
Kościół powstał prawdopodobnie w I połowie XVI wieku. Jego restauracje miały miejsce w wieku XVII, XVIII oraz w ostatnich latach, kiedy to rozebrano go aż do fundamentów.
Ołtarz główny pochodzi z okresu baroku. Centralne miejsce zajmuje gotycka rzeźba Piety pochodząca z roku 1430. Szczególnie wzruszające są oczy Matki Boskiej, która podtrzymuje ciało martwego Syna. Tuż obok ołtarza głównego stoi kamienna, późnogotycka chrzcielnica z herbami szlacheckimi.
Szkoda tylko, że z nieznanych dla nas powodów została pomalowana tracąc swoje surowe piękno. Ołtarze boczne pochodzą z XVII i XVIII wieku: prawy z rzeźbą św. Anny w zwieńczeniu i lewy z barokowymi rzeźbami.
Naramice
Jadąc drogą w kierunku Wrocławia, za miejscowością Biała skręcamy w prawo i po ok. 2 kilometrach docieramy do Naramic, gdzie znajduje się modrzewiowy kościół p.w. Wszystkich Świętych.
Zbudowany został w I połowie XVI wieku, w latach późniejszych restaurowany. Podobnie jak inne kościoły Ziemi Wieluńskiej jest kościołem orientowanym tj. prezbiterium skierowane ku wschodowi, wejście główne do nawy znajduje się od zachodu. Ściany kościoła od zewnątrz, prawdopodobnie dla celów ochronnych, zostały oszalowane. Prezbiterium jest nieco węższe od nawy, oba te pomieszczenia nakryte są wspólnym gontowym dachem. Od zachodu w okresie późniejszym dobudowana została kruchta przedłużająca nawę. Ta przybudówka sprawia, że świątynia utraciła swoją pierwotną, smukłą sylwetkę.
We wnętrzu świątyni uwagę zwraca barokowy, pochodzący z 1765 roku ołtarz główny z gotyckim obrazem Zaśnięcia Matki Bożej. Obraz ten namalowany został około roku 1470. Ołtarze boczne pochodzą z II połowy XVIII wieku, podobnie jak rzeźby w nich umieszczone. Ewenementem jest istnienie trzeciego ołtarza bocznego umieszczonego w niewielkiej kaplicy na północnej ścianie nawy. Głównym elementem tego ołtarza jest obraz Matki Boskiej.
Fakt dobudowania od zachodu kruchty stanowiącej przedłużenie nawy spowodował ciekawy efekt obserwowany wewnątrz świątyni. Otóż chór, który w kościołach umieszczany jest na tylniej ścianie nawy, w naramickiej świątyni znajduje się w połowie jej długości i mamy możliwość przejścia pod nim jak pod wiaduktem.
Wiktorów
Aby dotrzeć do kościoła w Wiktorowie należy wyjechać z Wielunia w kierunku Wrocławia. We wsi Biała skręcamy w lewo i po ok. trzech kilometrach dojeżdżamy do Wiktorowa.
Tutejszy kościół zbudowany według jednych źródeł w początku XVI stulecia, a według innych nawet w wieku XV. Podobnie jak inne kościoły budowane w stylu wieluńskim jest orientowany i jednonawowy, kryty gontowym dwuspadowym, wspólnym dla nawy i prezbiterium dachem. Od położonych na południe od Wielunia kościołów odróżnia go brak charakterystycznej wieży. Interesującym jest lekkie przesunięcie prezbiterium w stosunku do osi nawy.
W swej historii kościół wielokrotnie restaurowany, jednak z zewnątrz zachował swoją pierwotną smukłą sylwetkę. Tuż obok wejścia do kruchty od strony południowej stoi krzyż z niezwykle pięknie wyrzeźbioną postacią Chrystusa.
We wnętrzu kościoła warto skupić uwagę na bardzo pięknym barokowym ołtarzu, w którym umieszczono trzy polichromowane rzeźby pochodzące z podobnego okresu. Ołtarze boczne są łudząco podobne do ołtarza głównego, prawdopodobnie wykonane zostały przez tego samego twórcę. Bardzo interesujący jest obraz umieszczony w ołtarzu lewym. Artysta umieścił na nim wiele symboli (krzyż, chustę z twarzą Chrystusa, kielich, koguta czy drabinę), których istnienie zmusza obserwatora do wielu refleksji.
***
