Udar niedokrwienny i krwotoczny.
Udar mózgu, dawniej zwany apopleksją, jest nagłym zaburzeniem unaczynienia mózgu. Udar niedokrwienny (85 – 90% wszystkich udarów) jest spowodowany zablokowaniem tętnicy i wstrzymaniem dopływu krwi do mózgu, czego następstwem jest zawał (podobnie jak zawał serca), a udar krwotoczny – pęknięciem tętnicy i wylewem krwi do mózgu.
Zgodnie z definicją WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) z 1983 roku udar mózgu to: zespół kliniczny, charakteryzujący się nagłym pojawieniem się ogniskowych lub globalnych zaburzeń czynności mózgowych, które – jeśli nie doprowadzą wcześniej do zgonu – utrzymują się dłużej niż 24 godziny i nie mają innej przyczyny niż naczyniowa.
Czynniki sprzyjające udarowi mózgu
W Polsce udar mózgu jest trzecią co do częstości przyczyną zgonów. Każdego roku umiera ponad 30 tysięcy Polaków, a około 40 tysięcy przeżywa udar, pozostając najczęściej inwalidami. Ryzyko udaru rośnie z wiekiem (średnia 70 lat), częsta jest predyspozycja rodzinna. Chorobie sprzyja nadciśnienie tętnicze, choroby serca, zwłaszcza zaburzenia jego rytmu (migotanie przedsionków), choroby naczyń krwionośnych, miażdżyca, zaburzenia krzepnięcia krwi, zakażenia, palenie papierosów, alkoholizm, narkomania. U osób, które przebyły udar mózgu, istnieje duże niebezpieczeństwo ponownego jego wystąpienia.
Objawy udaru mózgu
Objawy prawie zawsze występują nagle. Udar może pojawić się w czasie dnia przy wysiłku fizycznym lub pod wpływem silnego stresu, ale także w nocy podczas snu. Objawy zależą od tego, która część mózgu została uszkodzona. Gdy uraz dotyczy lewej półkuli mózgu – uszkodzenia pojawiają się po prawej stronie ciała. Najczęściej występujące objawy to – silny ból głowy, niedowład lub porażenie połowicze, dotyczące także twarzy (opadanie kącika ust, objaw „fajki”). Towarzyszy temu też połowicze zaburzenie czucia, pacjent traci zdolność mówienia, rozumienia, nie jest w stanie czytać, pisać ani liczyć, nie utrzymuje równowagi, traci część pola widzenia. Najczęściej po kilku minutach dochodzi do utraty przytomności i śpiączki. Istnieje duże zagrożenie życia.
Zdarzają się czasem mikroudary, trwające krótko, poniżej 24 godzin, nie prowadzące do śmierci ani inwalidztwa, nazywane są przemijającym niedokrwieniem mózgu (niektórzy nazywają je stanami ostrzegawczymi).
Pierwsza pomoc w przypadku udaru mózgu
Pierwsza pomoc w przypadku udaru powinna być udzielona jak najszybciej. Nie wolno czekać i liczyć na to, że objawy samoistnie się cofną. Należy wezwać karetkę reanimacyjną. Pacjent powinien zostać przewieziony do szpitala z odpowiednim zapleczem, najlepiej na specjalistyczny oddział udarowy, który zazwyczaj jest częścią oddziału neurologicznego. Nie należy jechać do małego szpitala, gdzie nie ma odpowiednich urządzeń. W oddziale szpitalnym zostaną zabezpieczone podstawowe czynności życiowe i wykonane badania. Zasadniczych danych, umożliwiających odróżnienie udaru niedokrwiennego od krwotocznego dostarcza tomografia komputerowa głowy, którą wykonuje się możliwie najwcześniej. Czasem potrzebne są jeszcze inne badania np. rezonans magnetyczny, USG, arteriografia. Jeśli od udaru niedokrwiennego nie upłynęło więcej niż 4 i pół godziny, jest możliwość podania leków trombolitycznych (rozpuszczających zakrzepy). Daje to szansę nawet na całkowite odwrócenie skutków udaru. Możliwie szybko po udarze powinna być rozpoczęta indywidualna rehabilitacja, prowadzona przez zespół współpracujących ze sobą specjalistów. Dotyczy to również terapii mowy. We wczesnym okresie po udarze istnieje większa szansa na częściowe cofnięcie się zmian.
Zapobieganie udarowi mózgu
Zapobieganie udarowi mózgu to unikanie czynników ryzyka – nie należy palić papierosów, trzeba prowadzić aktywny tryb życia i zdrowo się odżywiać. W przypadku nadciśnienia tętniczego należy skutecznie je leczyć; gdy wystąpi migotanie przedsionków lub choroba niedokrwienna serca – trzeba brać leki przeciw zakrzepowe. Osoby, które przebyły już udar mózgu powinny szczególnie unikać czynników ryzyka i regularnie brać zalecone leki.
